مشارکت اجتماعی زنان: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
کارشناسان، در الگوی نظری، مشارکت اجتماعی زنان را متأثر از مجموعهای از متغیرهای متعامل در نظر گرفتهاند. این متغیرها، در پنج گروه مستقل و در عین حال مرتبط با یکدیگر دستهبندی شدهاند: | کارشناسان، در الگوی نظری، مشارکت اجتماعی زنان را متأثر از مجموعهای از متغیرهای متعامل در نظر گرفتهاند. این متغیرها، در پنج گروه مستقل و در عین حال مرتبط با یکدیگر دستهبندی شدهاند: | ||
# ویژگیهای فرهنگی- ارزشی زن: این گروه در برگیرندۀ متغیرهایی است که همزمان بر تمایل فرد به مشارکت اجتماعی و رفتار مشارکت اجتماعی تأثیرگذار هستند؛ جمعگرایی و میل به کار گروهی، نوپذیری، تقدیرگرایی و عدالتجویی.<ref>[https://www.sid.ir/paper/420120/fa شادیطلب و کمالی، «مشارکت اجتماعی زنان»، 1381ش، ص28-29.]</ref> این ارزشها از جامعهای تا جامعه دیگر متفاوت است و مثلا در جوامع اسلامی ارزشهایی همچون حیا و عفاف، حفظ حریمهای اجتماعی، منزلت و جایگاه مادی زنان، مهم است. | # ویژگیهای فرهنگی- ارزشی زن: این گروه در برگیرندۀ متغیرهایی است که همزمان بر تمایل فرد به مشارکت اجتماعی و رفتار مشارکت اجتماعی تأثیرگذار هستند؛ جمعگرایی و میل به کار گروهی، نوپذیری، تقدیرگرایی و عدالتجویی.<ref>[https://www.sid.ir/paper/420120/fa شادیطلب و کمالی، «مشارکت اجتماعی زنان»، 1381ش، ص28-29.]</ref> این ارزشها از جامعهای تا جامعه دیگر متفاوت است و مثلا در جوامع اسلامی ارزشهایی همچون حیا و عفاف، حفظ حریمهای اجتماعی، منزلت و جایگاه مادی زنان، مهم است. | ||
# ویژگیهای خانوادگی زن: این گروه از متغیرها، پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده، فرهنگ سیاسی خانواده، میزان پایبندی خانواده به سنتها، الگوهای تصمیمگیری [[خانواده]] و نقش زن در تصمیمگیریها، بعد خانوار (تعداد فرزندان) و میزان انسجام خانوادگی زنان را شامل میشود. از این زاویه | # ویژگیهای خانوادگی زن: این گروه از متغیرها، پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده، فرهنگ سیاسی خانواده، میزان پایبندی خانواده به سنتها، الگوهای تصمیمگیری [[خانواده]] و نقش زن در تصمیمگیریها، بعد خانوار (تعداد فرزندان) و میزان انسجام خانوادگی زنان را شامل میشود. از این زاویه مطالبه مشارکت اجتماعی زنان بهصورت همسان در همۀ جوامع، تأیید نمیشود، زیرا ویژگیهای خانواده متفاوت است و مثلا در جامعه اسلامی، در صورت تعارض مشارکت اجتماعی با خانواده، اولویت با مسئولیت خانواده است. | ||
# عوامل جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی: متغیرهایی همچون سن، پایگاه اجتماعی- اقتصادی زن، وضعیت تأهل، مدت اقامت در شهر، سابقۀ مشارکت و میزان استفادۀ زن از رسانهها را در برمیگیرد که برای تحلیل جامعهشناختی از مشارکت اجتماعی ضروری هستند. این عوامل، همچنین، بر فرصتهای رسیدن زن به موفقیت و رضایتمندی در زندگی، استفادۀ بهینه از فرصتها و وسایل نهادینهشده برای دستیابی به اهداف فرهنگی و نیز انطباق با قواعد رفتار اجتماعی مورد انتظار تأثیرگذار هستند. | # عوامل جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی: متغیرهایی همچون سن، پایگاه اجتماعی- اقتصادی زن، وضعیت تأهل، مدت اقامت در شهر، سابقۀ مشارکت و میزان استفادۀ زن از رسانهها را در برمیگیرد که برای تحلیل جامعهشناختی از مشارکت اجتماعی ضروری هستند. این عوامل، همچنین، بر فرصتهای رسیدن زن به موفقیت و رضایتمندی در زندگی، استفادۀ بهینه از فرصتها و وسایل نهادینهشده برای دستیابی به اهداف فرهنگی و نیز انطباق با قواعد رفتار اجتماعی مورد انتظار تأثیرگذار هستند. | ||
# ویژگیهای روانشناختی اجتماعی: این گروه از متغیرها، به زمینۀ گستردهتری از یک تحلیل جامعهشناختی توجه دارند. عواملی همچون نیاز به موفقیت، احساس خود اثربخشی، سبقتجویی و میل به اثبات برتری فردی و بیگانگی اجتماعی بهعنوان متغیرهای روانشناختی اجتماعی همزمان بر درجۀ تمایل فرد به [[مشارکت اجتماعی]] و رفتار واقعی مشارکت تأثیرگذار هستند. | # ویژگیهای روانشناختی اجتماعی: این گروه از متغیرها، به زمینۀ گستردهتری از یک تحلیل جامعهشناختی توجه دارند. عواملی همچون نیاز به موفقیت، احساس خود اثربخشی، سبقتجویی و میل به اثبات برتری فردی و بیگانگی اجتماعی بهعنوان متغیرهای روانشناختی اجتماعی همزمان بر درجۀ تمایل فرد به [[مشارکت اجتماعی]] و رفتار واقعی مشارکت تأثیرگذار هستند. | ||
خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
==موانع== | ==موانع== | ||
پژوهشهای | پژوهشهای صورتگرفته، موانع مشارکت اجتماعی زنان در جوامع را به دو گروه موانع فردی و خانوادگی تقسیم کردهاند: | ||
# موانع خانوادگی: پذیرش مقام تحت سلطه توسط زنان، نداشتن تجربه در انجام امور اجتماعی، عدم توانایی در برقراری ارتباط با دیگران، مشکلات و ضعف جسمانی، بیسوادی و نداشتن تحصیلات کافی، کهولت سن، عدم تمایل زنان نسبت به مردان به مدیریت، تجرد، فقدان اعتماد به نفس در زنان، حجم زیاد فعالیت در بخش [[کشاورزی]] و دامداری، عدم وجود تمایل به پیشرفت، تجارب ناموفق زنان در انجام امور اجتماعی و باور زنان به ناتوانی خود در انجام امور اجتماعی. | # موانع خانوادگی: پذیرش مقام تحت سلطه توسط زنان، نداشتن تجربه در انجام امور اجتماعی، عدم توانایی در برقراری ارتباط با دیگران، مشکلات و ضعف جسمانی، بیسوادی و نداشتن تحصیلات کافی، کهولت سن، عدم تمایل زنان نسبت به مردان به مدیریت، تجرد، فقدان اعتماد به نفس در زنان، حجم زیاد فعالیت در بخش [[کشاورزی]] و دامداری، عدم وجود تمایل به پیشرفت، تجارب ناموفق زنان در انجام امور اجتماعی و باور زنان به ناتوانی خود در انجام امور اجتماعی. | ||
# موانع فردی: حجم زیاد فعالیت زنان در داخل منزل، زمانبر بودن پرورش و تربیت فرزندان، نارضایتی پدر و همسر، تعداد اعضای خانواده، عدم حمایت و پشتیبانی [[پدر]] و همسر و ازدواج زودرس.<ref> [http://rdsj.torbath.ac.ir/article_46738.html آگهی و دیگران، «بررسی موانع فردی و خانوادگی مشارکت زنان در امور سیاسی و اجتماعی روستا (مورد مطالعه: شهرستان هرسین- دهستان شیرز)، 1396ش، ص25.]</ref> | # موانع فردی: حجم زیاد فعالیت زنان در داخل منزل، زمانبر بودن پرورش و تربیت فرزندان، نارضایتی پدر و همسر، تعداد اعضای خانواده، عدم حمایت و پشتیبانی [[پدر]] و همسر و ازدواج زودرس.<ref> [http://rdsj.torbath.ac.ir/article_46738.html آگهی و دیگران، «بررسی موانع فردی و خانوادگی مشارکت زنان در امور سیاسی و اجتماعی روستا (مورد مطالعه: شهرستان هرسین- دهستان شیرز)، 1396ش، ص25.]</ref> | ||
از دیگر موانع پیشرفت و تأثیرگذاری زنان در توسعۀ جوامع میتوان به آدابوسنن قدیمی اشاره کرد. بر اساس این دیدگاهها، زنان بهصورت معمول، نادیده گرفته شده و وظایف آنها به کارهای خانه و نقش تولیدمثل تنزل یافته است. این در حالی است که حضور زنان در عرصههای اجتماعی، تعالی زندگی انسانها و کاهش نابرابریها را تسهیل کرده و دستیابی به رفاه واقعی را آسان میکند.<ref>نیکبین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص36.</ref> | از دیگر موانع پیشرفت و تأثیرگذاری زنان در توسعۀ جوامع میتوان به آدابوسنن قدیمی اشاره کرد. بر اساس این دیدگاهها، زنان بهصورت معمول، نادیده گرفته شده و وظایف آنها به کارهای خانه و نقش تولیدمثل تنزل یافته است. این در حالی است که حضور زنان در عرصههای اجتماعی، تعالی زندگی انسانها و کاهش نابرابریها را تسهیل کرده و دستیابی به رفاه واقعی را آسان میکند.<ref>نیکبین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص36.</ref> | ||
کارشناسان بر این باور هستند که در جامعه مسلمان ایران، مانع اصلی در مشارکت اجتماعی زنان، مانع فرهنگی است؛ ترویج الگوی مشارکت غیردینی در بازه زمانی قبل از انقلاب اسلامی نیز این مانع فرهنگی را تقویت کرده است. این دو عامل سبب شده است جامعه متدین که اکثریت ایرانیان را تشکیل میدهند به مشارکت زنان روی خوش نشان ندهند و حتی برخی مواقع علیه آن موضع بگیرند. متخصصان بر این باورند که این موانع را میتوان از طریق طراحی الگوی مناسب مشارکت، تربیت و پرورش زنان مسلمان ایرانی و دادن امید به زنان رفع کرده و نگرشهای منفی نسبت به مشارکت زنان را به نگرش مثبت تبدیل کرد. <ref>خامنهای، [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=51655 «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای.]</ref> | |||
==روشهای مشارکت== | ==روشهای مشارکت== | ||
مشارکت اجتماعی زنان در مجموع، به دو صورت اتفاق میافتاد: | مشارکت اجتماعی زنان در مجموع، به دو صورت اتفاق میافتاد: | ||
# مشارکت اجتماعی غیر مستقیم: در این نوع از مشارکت، مادران با ایفای نقش حیات بخشی و تربیت فرزندان خود و مدیریت درست خانواده، صعود یا انحطاط یک جامعه را رقم زده و در این مشارکت، همسر و فرزندان مذکر بهصورت مستقیم و مادران بهصورت غیرمستقیم در جامعه حضور دارند. تجارب افراد در خانواده، سالهای سال، اعضای خانواده را تحت تأثیر خود قرار داده و پیامدهایی را نیز بهدنبال دارند که از ارکان مهم جامعه بهشمار میروند.<ref>سالاریفر، نظام خانواده در اسلام، 1383ش، ص30.</ref> | # مشارکت اجتماعی غیر مستقیم: در این نوع از مشارکت، مادران با ایفای نقش حیات بخشی و تربیت فرزندان خود و مدیریت درست خانواده، صعود یا انحطاط یک جامعه را رقم زده و در این مشارکت، همسر و فرزندان مذکر بهصورت مستقیم و مادران بهصورت غیرمستقیم در جامعه حضور دارند. تجارب افراد در خانواده، سالهای سال، اعضای خانواده را تحت تأثیر خود قرار داده و پیامدهایی را نیز بهدنبال دارند که از ارکان مهم جامعه بهشمار میروند.<ref>سالاریفر، نظام خانواده در اسلام، 1383ش، ص30.</ref> | ||
# مشارکت اجتماعی مستقیم: بهمعنای حضور زن در عرصههای مختلف علمی، فرهنگی و سیاسی، پس از مسئولیتهای او در خانواده است. برای این نوع مشارکت مصادیق زیر ذکر شده است که مهمترین آن مشارکت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تبلیغی، اجتماعی، آموزشی، علمی، تربیتی، حقوقی و قضایی است. در سبک زندگی اسلامی ایرانی در اصل هر دو نوع پذیرفته شده است؛ اما این به معنای همسانی کامل با مشارکت مردان در تمام عرصههای مذکور نیست | # مشارکت اجتماعی مستقیم: بهمعنای حضور زن در عرصههای مختلف علمی، فرهنگی و سیاسی، پس از مسئولیتهای او در خانواده است. برای این نوع مشارکت مصادیق زیر ذکر شده است که مهمترین آن مشارکت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تبلیغی، اجتماعی، آموزشی، علمی، تربیتی، حقوقی و قضایی است. در سبک زندگی اسلامی ایرانی در اصل هر دو نوع پذیرفته شده است؛ اما این به معنای همسانی کامل با مشارکت مردان در تمام عرصههای مذکور نیست.<ref>[http://nj.jz.ac.ir/article_88583.html حقانی، «مطالعۀ تطبیقی حضور اجتماعی زن، چالشها و راهکارها»، 1397ش، ص65-66.]</ref> | ||
==مزایای مشارکت اجتماعی زنان== | ==مزایای مشارکت اجتماعی زنان== | ||
براساس پژوهشهای صورتگرفته در سراسر جهان، مشارکت اجتماعی زنان در عرصهها و سطوح مختلف، منجر به افزایش رفاه خانوادهها میشود. بههمین دلیل، حضور زنان در فعالیتهای مختلف را بهعنوان یکی از شاخصهای توسعه در نظر میگیرند.<ref>نیکبین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص37.</ref> <br> | براساس پژوهشهای صورتگرفته در سراسر جهان، مشارکت اجتماعی زنان در عرصهها و سطوح مختلف، منجر به افزایش رفاه خانوادهها میشود. بههمین دلیل، حضور زنان در فعالیتهای مختلف را بهعنوان یکی از شاخصهای توسعه در نظر میگیرند.<ref>نیکبین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص37.</ref> <br> | ||
خط ۹۲: | خط ۹۲: | ||
* «پیشرفتهای مهم زنان بعد از انقلاب در 7 حوزه»، خبرگزاری فارس، تاریخ بارگذاری: 30 مهر 1401ش. | * «پیشرفتهای مهم زنان بعد از انقلاب در 7 حوزه»، خبرگزاری فارس، تاریخ بارگذاری: 30 مهر 1401ش. | ||
* حقانی، ریحانه، «مطالعۀ تطبیقی حضور اجتماعی زن، چالشها و راهکارها»، فصلنامۀ علمی- تخصیی مطالعات قرآنی نامه جامعه، دوره 5، شماره 127، شماره پیاپی 127، 1397ش. | * حقانی، ریحانه، «مطالعۀ تطبیقی حضور اجتماعی زن، چالشها و راهکارها»، فصلنامۀ علمی- تخصیی مطالعات قرآنی نامه جامعه، دوره 5، شماره 127، شماره پیاپی 127، 1397ش. | ||
* خامنهای، سیدعلی، «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه | * خامنهای، سیدعلی، «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله خامنهای، تاریخ بارگزاری: 14 دی 1401ش. | ||
* خامنهای، سیدعلی، «بیانات در اجتماع بانوان خوزستان»، پایگاه | * خامنهای، سیدعلی، «بیانات در اجتماع بانوان خوزستان»، پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله خامنهای، تاریخ بارگزاری: 20 اسفند 1375ش. | ||
* خامنهای، سیدعلی، «بیانات در دیدار دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد»، پایگاه | * خامنهای، سیدعلی، «بیانات در دیدار دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد»، پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله خامنهای، تاریخ بارگزاری: 25 اردیبهشت 1386ش. | ||
* «زنان ایرانی پس از انقلاب؛ عزت مادرانه، پیشرفت اجتماعی- سیاسی و کرامت انسانی»، وبسایت ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بارگذاری: 15 بهمن 1399ش؛ | * «زنان ایرانی پس از انقلاب؛ عزت مادرانه، پیشرفت اجتماعی- سیاسی و کرامت انسانی»، وبسایت ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بارگذاری: 15 بهمن 1399ش؛ | ||
* سالاریفر، محمدرضا، نظام خانواده در اسلام، چ1، قم، سنابل، 1383ش. | * سالاریفر، محمدرضا، نظام خانواده در اسلام، چ1، قم، سنابل، 1383ش. |