آیت الکرسی
آیةالکرسی، آیۀ قرآنی پرکاربرد و مورد توجه میان مسلمانان.
آیةالکرسی، در میان آیات قرآن، از اهمیت ویژه در احکام عبادی و رسوم مذهبی مسلمانان برخوردار است. این آیه، در آموزه‌های دینی مورد تأکید قرار گرفته، در فرهنگ عامیانه اهمیت خاص پیدا کرده و جلوه‌های فرهنگی و هنری آن در آثار خوش‌نویسی، کتیبه‌نگاری، سنگ‌تراشی، نگارگری، تذهیب، خطاطی، شعر و زندگی روزمره مردم عادی، بسامد زیادی دارد.
نام‌گذاری
آیةالکرسی، نامی است که پیامبر خدا بر آیه 255 سورۀ بقره نهاده است.[۱] دلیل این نام‌گذاری، واژه «کرسی» است که تنها در این آیه از قرآن به‌کار رفته است.[۲]
معرفی
آیةالکرسی، آیة 255 از سورۀ بقره است،[۳] اما بر اساس دیدگاه مشهور میان مسلمانان، مجموع آیات 255 تا 257 سورۀ بقره، آیةالکرسی نامیده می‌شود.[۴]
اهمیت و جایگاه آیةالکرسی
1. در منابع دینی
آیةالکرسی در روایات اسلامی، بافضیلت‌ترین آیۀ قرآن، سیّد آیات[۵] و گنجینۀ عرش الهی دانسته شده و به قرائت آن سفارش کرده‌اند.[۶] ثواب فراوان، آمرزش گناه، دفع فقر و گرفتاری‌ها، تخفیف عذاب قبر، محافظت از خطر انس و جن، شیطان، سحر و جادو، از جملۀ آثاری است که در روایات برای قرائت این آیه ذکر شده است.[۷]
2. در نگاه عالمان دین و مفسران
علما و مفسران، اهمیت آیةالکرسی را به‌دلیل معارف و معانی بلند آن می‌دانند. از باب نمونه، علامه طباطبایی به این باور است که شرافت و عظمت آیةالکرسی به‌دلیل معانی بلند، دقیق و لطیفی است که در این آیه نهفته است، از جمله توحید ناب و قیمومیت مطلق خدا.[۸]
کاربردها
الف) در عبادت
در کتب ادعیه، قرائت آیةالکرسی در نمازها و مناسبت‌های مختلف توصیه شده است. از جمله در نماز لیلة الدفن (نماز وحشت)، نماز غدیر،[۹] نماز مباهله، نماز شب عاشورا، نماز شب‌های ماه رمضان، شب عید فطر، اعمال ماه رجب، در دعای ام‌داود، هنگام سفر،[۱۰] قبل از خواب، بر بالین محتضر، پس از نمازهای یومیه، پس از وضو و هنگام مواجهه با خطر.[۱۱]
ب) در فرهنگ عامه
عامّه مردم بیشتر به‌دلیل خواص و ثواب‌هایی که بر آیةالکرسی مترتب می‌دانند، به این آیه اهمیت می‌دهند. بیشتر مردم آیةالکرسی را حفظ کرده و از آن برای مقاصد ذیل استفاده می‌کنند:
1. قرائت برای رسیدن به ثواب
آیةالکرسی در میان مردم دارای ثواب بیشتری تلقی شده و به قرائت آن اهتمام بیشتری دارند.
2. قرائت بر بالین محتضر
بر اساس روایات، خواندن آیةالکرسی بر بالین شخص در حال مرگ، موجب آسانی جان‌دادن شده و او را مشمول رحمت خدا می‌کند.[۱۲]
3. دفع شرور و گرفتاری‌ها
بسیاری، آیةالکرسی را به‌منظور رفع گرفتاری، افزایش رزق و برکت در زندگی و یا درمان بیماری می‌خوانند.[۱۳]
4. تبلیغ اجناس
امروزه از آیةالکرسی برای تبلیغ و فروش کالا نیز بهره می‌گیرند؛ آیةالکرسی بر نگین انگشتر، تسبیح، سنگ قبور و تابلوها حک و نگارش می‌شود و برای آن خاصیت گره‌گشایی، دفع شر، باطل‌کردن طلسم، شفای بیماری، رفع فقر و وسعت رزق، بیان می‌کنند.[۱۴]
جلوه‌های فرهنگی
1. هنر
از آیةالکرسی در خوش‌نویسی، نقاشی و تابلوفرش با خط‌های کوفی، نسخ و نستعلیق استفاده می‌شود.[۱۵]
2. شعر
آیةالکرسی در ادبیات و به‌ویژه در شعر فارسی، دست‌مایۀ ادیبان بسیاری بوده است. در شعر منسوب به ابوالقاسم فردوسی، از آیةالکرسی، ترجمه‌ای منظوم ارائه شده است:[۱۶]
| نباشد جز الله پروردگار | که زنده است و پاینده آن کردگار | |
| نگیرد خدا را کسالت فرا | نه هرگز به خواب اندر آید خدا | |
| زمین و سماوات از آن اوست | همه ملک گیتی به فرمان اوست | |
| چه کس راست در پیش یزدان سزا | شفاعت کند جز به اذن خدا | |
| ز روز ازل تا به شام ابد | بداند همه چیز از خوب و بد | |
| به چیزی زعلم یگانه اله | احاطه ندارد کسی هیچ‌گاه | |
| جز آن‌چه بخواهد خدای نِکو | که مردم بدانند از علم او | |
| بود وسعت علم او بیکران | فراتر ز ارض است و هفت آسمان | |
| ندارد بر او زحمتی حفظ‌شان | علی و عظیم است آن بی‌نشان |
پانویس
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیرالقرآن ، 2002م، ج2، ص341.
- ↑ مجتهد شبستری و متقی، «آیةالکرسی»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ مکارم شیرازی، «آیة الکرسى، یک آیه یا سه آیه؟»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.
- ↑ «آیةالکرسی»، ویکی شیعه.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیرالقرآن، 2002م، ج2 ص341-345؛ سیوطی، الجامع الصغیر فی الاحادیث البشیر النظیر، 2004م، ج1، ص76 و 81.
- ↑ سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج2، ص644-645؛ برقی، المحاسن، 1371ق، ج2، ص36.
- ↑ کاشانی، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، 1336ش، ج2، ص92-96.
- ↑ طباطبایی، المیزان، 2002م، ج2، ص341-342.
- ↑ «آیةالکرسی»، ویکی شیعه.
- ↑ مفاتیح الجنان، بی‌تا، اعمال مباهله، ص696، اعمال شب عاشورا، ص709، اعمال شب‌های ماه رمضان، ص59، اعمال شب عید فطر، ص606، اعمال ماه رجب، ص346، 345، 362، دعای ام‌داود، ص362، آداب سفر، ص749.
- ↑ «آیةالکرسی»، ویکی شیعه.
- ↑ «آیةالکرسی»، ویکی شیعه.
- ↑ مجتهد شبستری و متقی، «آیةالکرسی»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی؛ «خواص و اعجاز خواندن آیةالکرسی»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «آیةالکرسی و خواص بی‌نظیر آن»، وب‌سایت جواهر بازار؛«برکات و اسرار آیةالکرسی»، وب‌سایت عقیق.
- ↑ ساریخانی و زرج‌آباد، «پژوهش تحلیلی بر کتیبه‌نگاری آیةالکرسی در آثار هنری ایران»، 1393ش؛ «کتابت زیبای آیةالکرسی توسط شهریار»، کارگر آنلاین.
- ↑ «کلیپ | ترجمۀ آیةالکرسی به‌نظم فارسی»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن کریم.
منابع
- قرآن.
- «آیةالکرسی و خواص بی‌نظیر آن»، وب‌سایت جواهر بازار، تاریخ درج مطلب: 4 آذر 1401ش.
- «آیةالکرسی»، ویکی شیعه، آخرین ویرایش: 1 آوریل 2023م.
- برقی، احمد بن محمد، المحاسن، قم، دارالکتب الإسلامیة، چ2، 1371ق.
- «برکات و اسرار آیةالکرسی»، وب‌سایت عقیق، تاریخ درج مطلب: 8 اردیبهشت 1402ش.
- «ترجمۀ آیةالکرسی به نظم فارسی»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن کریم؛ ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۳۱ خرداد ۱۴۰۰ش.
- «خواص و اعجاز خواندن آیةالکرسی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 8 مهر ۱۳۹۵ش.
- ساریخانی، مجید و زرج‌آباد هاشمی، حسن، «پژوهش تحلیلی بر کتیبه‌نگاری آیةالکرسی در آثار هنری ایران»، مجلة نشر نگارینه (هنر اسلامی)، شمارۀ 3، پاییز 1393ش.
- سیوطی، جلال‌الدین، الجامع الصغیر فی الاحادیث البشیر النظیر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 2004م.
- سیوطی، جلال‌الدین، الاتقان فی علوم القرآن، ترجمۀ حائری قزوینی، بی‌تا، بی‌جا.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 2002م.
- قمی، شیخ‌عباس، مفاتیح الجنان، قم، اسوه، بی‌تا.
- کاشانی، ملا فتح‌الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، 1336ش.
- «کتابت زیبای آیةالکرسی توسط شهریار»، وب‌سایت کارگر آنلاین، تاریخ درج مطلب: 1 آذر 1398ش.
- مجتهد شبستری، محمد و متقی، سمیه، «آیةالکرسی»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 1 آذر 1400ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، «آیة الکرسى، یک آیه یا سه آیه؟»، وب‌سایت مکارم شیرازی، تاریخ درج مطلب: 9 بهمن 1392ش.