استمنا

استمنا، خودارضایی و خارج کردن منی بدون مقاربت جنسی.
استمنا یا خودارضانی در لغت و در فقه به‌معنای خارج کردن منی، بدون مقاربت است. این اصطلاح درباره مردان به‌کار می‌رود و خودارضایی زنان در فقه اسلامی با عنوان «استشها» شناخته می‌شود. در فقه اسلامی با استفاده از روایات، خودارضایی حرام دانسته شده و تنها استمنا به‌وسیله همسر جایز است. البته برای کسی که به نیت حج خانه خدا، مُحرِم شده است استمنا به‌وسیله همسر حرام است و موجب کفاره می‌شود.

عوامل و زمینه‌های استمنا

تربیت جنسی نادرست در خانواده، بیکاری و نداشتن برنامه مناسب برای اوقات فراغت، چشم‌چرانی، رفاقت با همسالان ناباب، مشاهده عکس‌ها و فیلم‌های تحریک‌کننده و ضعف فرهنگی از عوامل و زمینه‌های روی‌آوری به استمناء است.

آثار جسمی استمنا

از دیدگاه پزشکی استمنا آثار و عوارض سوئی بر جسم افراد می‌گذارد. کم‌خونی، کم‌اشتهایی و مشکلات گوارشی، کم‌خوابی و اختلال در خواب، تنگی نفس، سردرد و سرگیجه، پیدایش تغییرات در نخاع و ستون فقرات و تأثیر بر دستگاه تناسلی از عوارض استمنا شمرده شده است. بسیاری از ناراحتی‌های مربوط به دستگاه تناسلی از آثار خودارضایی است؛ برخی از این آثار عبارت‌اند از: تورم غدد وَذی، تورم کانال نطفه، تورم قسمت پایینی و عقب کانال ادرار، شل شدن عضلات تناسلی، خروج بی‌اختیار منی با کوچک‌ترین تحریک، ایجاد قاعدگی نامنظم و خروج ترشحات چرکی و احساس درد هنگام قاعدگی در دختران، از بین رفتن پرده بکارت، ناکامی جنسی و از دست دادن لذّت مقاربت بعد از ازدواج، ناتوانی و تأخیر تولید مثل به خاطر ضعف مکرّر دستگاه تناسلی و انزال زودهنگام و بیماری‌های مقاربتی. ضعیف شدن بینایی، پیری زودرس، ضعف مفاصل و لرزش دست نیز از آثار استمنا بر بدن انسان است.

آثار روانی استمنا

1. ضعف حافظه، حواس‌پرتی و ناتوانی در تمرکز فکری؛ خودارضایی، هیپوتالاموس را دچار آسیب می‌کند لذا مغز و مراکز حساس دچار کاهش نسبی جریان خون می‌شوند. کاهش جریان خون باعث اختلال در عملکرد سیستم مغز و اعصاب شده و قوای جسمی را تحلیل می‌برد و این امر موجب ضعف حافظه می‌شود. همچنین خودارضایی به‌دلیل متمرکز کردن دائمی شخص بر موضوعات جنسی، تمرکز فکری او را از بین می‌برد.
2. اضطراب؛ وجود برخی دغدغه‌ها و وسوسه‌های فکری در فرد خودارضا موجب می شود تا همواره اضطراب فکری، او را به‌خود مشغول کند. ترس از آشکار شدن خودارضایی و از بین رفتن آبرو، دغدغه زمان و مکان مناسب برای تکرار خودارضایی، سرزنش و تحقیر خود به‌دلیل پشیمانی بعد از انجام عمل، امکان یا عدم امکان ترک استمنا و دغدغه‌های بعد از ترک، مسائلی است که فرد خودارضا را دچار اضطراب‌های دائمی می‌کند.
3. افسردگی؛ یکی از اثرات استمنا ایجاد افسردگی در شخص خودارضا است. برخی از نشانه‌های افسردگی که در افراد مبتلا به استمنا مشاهده می‌شود عبارت‌اند از بی‌احساسی و بی‌تفاوتی، بی‌نشاطی و بی‌ذوقی، سستی و گوشه‌گیری.
4. پرخاش‌گری و بداخلاقی؛
5. از بین رفتن خلاقیت‌ها، توانایی‌ها و سرکوب شدن استعدادها؛
6. عدم میل به تحصیل، مطالعه، تحقیقات علمی و فعالیت‌های فکری؛
7. بی‌بندوباری و اعتیاد به ارضای جنسی نامشروع؛
8. کم‌رویی و خجالت؛
9. عدم اعتماد به نفس

آثار شرعی

در فقه اسلامی، استمنا سبب ترک برخی از اعمال و نیز باطل‌کننده تعدادی از واجبات است. با استمنا و خروج منی، شخص خودارضا «جُنُب» می‌شود که در این صورت انجام «غسل جنابت» بر او واجب است و لمس کلمات قرآن بر او حرام می‌شود. همچنین استمنا، «روزه» را باطل می‌کند و هر چیزی که روزه در آن شرط صحت باشد، مانند اعتکاف را باطل می‌کند.

پیشگیری و درمان استمنا

تقویت ایمان و حیا، خویشتن‌داری جنسی، ازدواج و توجه به آسیب‌ها و عواقب خودارضایی چهار عامل مؤثر در پیشگیری و درمان استمنا است. همچنین توجه به نکات زیر می‌تواند در درمان استمنا مؤثر باشد: نپوشیدن لباس‌های تنگ و چسبان، خودداری از دیدن تصاویر و فیلم‌های تحریک‌کننده، مطالعه نکردن مباحث و مطالب جنسی، خودداری از دست‌ورزی با اندام جنسی، دوری از خیال‌پردازی، سرگرم کردن خود با کارهای مفید و تفریحات سالم مانند مطالعه و ورزش، دوری از مکان‌های خلوت و تنهایی، عریان نشدن به‌صورت کامل.

کیفر استمناء

برای استمنا کیفر خاصی در قوانین مطرح نشده و در ذیل تعزیرات قرار گرفته است. لذا مقدار تعزیر و چگونگی انجام آن بر عهده قاضی گذاشته شده است.

منابع

• احمدپور، علی، «استمناء؛ علل و عوامل و راه‌های پیشگیری و درمان»، در دومین همایش ملی آسیب های اجتماعی، 1398ش.
• بشیری، ابوالقاسم، اختلالات رفتاری، قم، نشر معارف، چاپ پنجم، 1390ش.
• بنی‌هاشمی خمینی، محمدحسن، رساله توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ بیستم، 1392ش.
• «خودارضایی آسیب‌ها و درمان‌ها»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 26 مرداد 1396ش.
• عمید، حسن، فرهنگ عمید، سایت کتابسرای اشجع، تاریخ بازدید: 8 شهریور 1400ش.
• فقیهی، علی‌نقی، «تربيت جنسى: مبانى، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حديث»، قم، موسسه علمى فرهنگى دارالحديث، چاپ اول، 1387ش.
• فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنير فى غريب الشرح الكبير للرافعى‏، محقق یوسف الشیخ محمد، بی‌جا، المطبعة العصريّة، چاپ دوم، 1418ق.
• نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، محقق محمود قوچانی، بیروت، دار إحياء التراث العربي، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش.