امام‌زاده علاءالدین حسین

پرونده:امام‌زاده-علاءالدین-حسین.jpg

امام‌زاده علاءالدین حسین؛ مکان زیارتی معروف به آستانه، در شیراز و در نزدیکی حرم شاه‌چراغ.

امام‌زاده علاءالدین حسین، یکی از مکان‌های زیارتی معروف در شهر شیراز است که مدفن حسین، از فرزندان امام هفتم شیعیان و برادر کوچکتر شاه‌چراغ است. او که همراه برادر و به‌منظور دیدار امام رضا، از مدینه عازم طوس بود، در شیراز به ‌شهادت رسید و در مکان فعلی به خاک سپرده شد.

معرفی

حسین، فرزند امام موسی بن جعفر است. او برادر کوچک‌تر امام رضا و احمد بن موسی (شاه‌چراغ) بوده و نزد مردم شیراز به سید علاءالدین حسین، مشهور است. مقبرۀ این امام‌زاده، مشهور به آستانه در جنوب‌شرقی شهر شیراز و در محله بالاکفت، در نزدیکی بارگاه دو برادرش احمد بن موسی و محمد بن موسی قرار دارد. مردم این منطقه به‌سبب کرامت‌های زیادی که از این امام‌زاده دیده‌اند احترام ویژه‌ای برای او قائل هستند و همیشه در شب‌‌های دوشنبه که شب زیارتی این امام‌زاده است و در ایام مناسبتی، به آن‌جا می‌روند و به عبادت و راز و نیاز با خدا می‌پردازند.

جایگاه علمی

راویان و عالمان حدیث، حسین بن موسی را از راویان قابل اعتماد به‌شمار آورده‌اند. او روایت‌هایی را به‌طور مستقیم یا به‌واسطه‌ی مادرش، از امام رضا یا امام کاظم نقل کرده است.

جریان شهادت

حسین بن موسی در سال 202ق به‌همراه برادرانش به‌قصد دیدار امام رضا راهی خراسان شد. در میانۀ راه، حاکم فارس به‌دستور مأمون، مانع از ادامه حرکت این کاروان شد و جدال سختی بین آن‌ها صورت گرفت. زمانی‌که برادران او به‌شهادت رسیدند، سید علاءالدین حسین به باغی پناه برد؛ اما خیلی زود شناسایی شد و در همان باغ به شهادت رسید. بعضی منابع، سن سید علاءالدین حسین را هنگام شهادت، 13 سال و در منابع دیگر 22 سال معرفی کرده‌اند.

کشف قبر

مورخین، تاریخ کشف قبر این امام‌زاده را اواخر قرن هشتم یا اوایل قرن نهم هجری دانسته‌اند و تا آن زمان قبر وی مخفی بوده است. قُتلُغ‌خان حاکم فارس در شيراز باغي داشت كه باغبانش مرد دین‌داری بود. او شب‌های جمعه در قسمتی از باغ نوری می‌دید، صاحب باغ را مطلع کرد و او هم این نور را مشاهده کرد. با جستجوی آن مکان، جسدی سالم در یک قبر پیدا شد که در یک دستش قرآن و در دست دیگرش شمشیر بود. از شواهد و ادله متوجه شدند که این جسد متعلق به سیدعلاءالدین حسین است و در آن‌جا مقبره و بارگاهی را بنا کردند. البته در شهرستان طبس هم مقبره‌ای وجود دارد که اهالی این منطقه آن را متعلق به حسین بن موسی می‌دانند. اما پژوهشگران بر اساس سندهای موجود چنین گفته‌اند که چون حسین بن موسی همراه برادرانش بوده و به‌احتمال زیاد هم همزمان با آن‌ها شهید شده احتمال این‌که قبر او در شیراز باشد بیشتر است.

تاریخچه مقبره

بارگاه نخستینِ امامزاده علاءالدین حسین، به مرور زمان تخریب شد و در اواسط دوران صفویه مردی به اسم میرزاعلی، اهل مدینه و ساکن شیراز که دوست‌دار اهل بیت بوده این بارگاه را بازسازی کرد. ساختمان کنونی این بارگاه به‌دستور سلطان خلیل، حاکم فارس (891-926ق) در زمان پادشاهی شاه اسماعیل صفوی ساخته شد. تزئینات آن با توجه به کتیبه تاریخی که در بالای حرم موجود است و شعر زیر در آن نوشته شده، سال اتمام بازسازی را در 923ق نشان می‌دهد؛

این بنا کز دولت سلطان خلیل آمد پدید

سال تاریخش بجو از "خیر باقی" والسلام

ادامه کارهای تکمیلی در سال 943ق در زمان شاه طهماسب صفوی انجام شد. آینه‌کاری زیبا و چشم‌نوازی که در این مکان اجرا شده با ‌دستان هنرمند محمدرضا خان قوام‌الملک در سال 1309ش صورت گرفته است. شوریده شیرازی در مورد آینه‌کاری حرم شعری سرود که به خط نستعلیق در اطراف ضریح نوشته شده است:

منطق شوریده بهر سال تاریخش سرود

روی نه افلاک از این آیینه ها آیین گرفت

در سال 1329ش گنبد بارگاه را که آسیب دیده بود، برداشتند و گنبد جدیدی در سال 1331ش با اسکلت فلزی بر روی آن نصب کردند.

معماری

پرونده:امام‌زاده علاءالدین حسین.jpg

حرم حسین بن موسی، مربع‌شکل است. گنبد حرم در وسط و دو گلدسته در اطراف آن است که به‌زیبایی، کاشی‌کاری شده است. دیوارها و سقف این حرم آینه‌کاری و ضریح امام‌زاده هم قلم‌کاری شده است. برای داخل شدن به حرم دو درب وجود داردکه از جنس چوب هستند و منبت‌کاری شده‌اند. یک درب دیگر حرم طلاکاری شده که کار هنرمندان اصفهان است. در اطراف این در قصیدهای از جمال جمالی شاعر معاصر شیرازی به صورت میناکاری نوشته شده است.

در قسمت جنوب‌غربی بارگاه برج مکعب شکلی دیده می‌شود که از سنگ‌های سفید ساخته شده و در چهار طرف آن ساعت وجود دارد. در قسمت جنوب‌شرقی حرم که کمی از سطح حیاط بالاتر است آرامگاه سید عبدالله حجاب (ضیاءالسلطان) قرار دارد.

ورودی اصلی از طرف جنوب است و با صحن کوچکی به خارج وصل می‌شود. در قسمت غربی این بارگاه فضای بزرگی وجود دارد که در قدیم قبرستان بوده و الان صحن غربی حرم است.

در نزدیکی صحن غربی حرم مدرسه علمیه قدیمی به‌نام مدرسه محمودیه وجود دارد که قدمت آن به 450 سال پیش بازمی‌گردد. درب ورودی مدرسه به حیاط امام‌زاده باز می‌شود. حیاط این مدرسه کاشی‌کاری‌های زیبا و فضای سرسبز و دل‌نشینی دارد.

صحن زیبای دیگری با محوطه‌سازی مناسب توسط سازمان اوقاف و امور خیریه فارس در این حرم ساخته شده است. این بنا در سال 1316ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

به‌تازگی، طرح حرم تا حرم درحال ساخت است که با تکمیل این طرح، حرم حسین بن موسی به حرم احمد بن موسی (شاه‌چراغ)، با نام خیابان بین‌الحرمین، متصل می‌شود.

مرکز نجوم حرم آستانه

مرکز نجوم فلکی حرم سید علاءالدین حسین یک مرکز علمی، آموزشی، پژوهشی است. این مرکز با زیربنای 200 مترمربع بر روی پشت‌بام حرم قرار گرفته و شامل اتاق رصدخانه و سالنِ برگزاریِ دوره‌های آموزشی است. امام‌زاده علاءالدین، از معدود مکان‌های مذهبی در ایران است که با فعالیت‌های علمی در زمینه نجوم به زائران و مجاوران امام‌زاده، خدمت می‌کند.

کارشناسان این مرکز با در اختیار داشتن پیشرفته‌ترین تلسکوپ‌های موجود در ایران خدماتی مانند رصد عمومی اجرام آسمانی و رؤیت هلال ماه‌های قمری را ارائه می‌دهند. این رصدخانه با ستاد استهلال و شورای تقویم رسمی کشور در رصد هلال ماه‌های قمری به‌خصوص در ماه رمضان و شوال همکاری می‌کند. این مرکز تاکنون چندین رکورد جهانی در زمینه رؤیت هلال ماه را به ثبت رسانده است.

منابع

• «آستانه سید علاالدین حسین»، وب‌سایت وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان فارس، تاریخ بازدید: 25 مهر 1401ش.
• «امامزاده سید علاءالدین حسین شیراز»، سیتی‌پدیا، تاریخ بازدید: 25 مهر 1401ش.
• «حسین بن موسی بن جعفر»، ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: 25 مهر 1401ش.
• «سید علاءالدین حسین شیراز»، دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: 25 مهر 1401ش.
• صادقی، محمدحسین، «سید شهید سید علاءالدین حسین بن موسی بن جعفر»، وب‌سایت حجج، تاریخ درج مطلب: 29 مرداد 1397ش.
• «علاءالدین حسین»، پایگاه رسمی حرم مطهر سید علاءالدین حسین، تاریخ بازدید: 25 مهر 1401ش.
• عینلو، رقیه، «آرامگاه سید علاءالدین کجاست»، وب‌سایت گردشگری، تاریخ بازدید: 25 مهر 1401ش.
• قنبری، مرضیه، «بارگاه مطهر سید علاءالدین حسین شیراز»، وب‌سایت گشتوک، تاریخ بازدید: 25 مهر 1401ش.
• «مدرسه محمودیه شیراز»، وب‌سایت رهی‌نو، تاریخ درج مطلب: 6 آذر 1396ش.
• «معرفی مرکز نجوم حرم آستانه شیراز»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، تاریخ درج مطلب: 18 آذر 1397ش.