بی‌بی‌سنگی

بی‌بی‌سنگی، بانوی مبارز، سخنور و ادیب افغانستانی معاصر.

بی‌بی‌سنگی، از زنان مبارز، سخنور و حماسه‌سرا در تاریخ معاصر افغانستان است. نام‌آوری او به‌دلیل شعرهایی است که در نکوهش حکمرانی عبدالرحمن خان و تمجید از آزادی‌خواهی امان‌الله خان سروده است.

کودکی و نوجوانی

بی‌بی‌سنگی، در سال 1243ش در کابل متولد شد. پدر او، سنگی‌محمد معروف به سنگی بابای غازی از سادات مورد احترام، عالم دینی و از فرماندهان مجاهدین ملی در جنگ‌های اول و دوم علیه انگلیس بود. مادر او سیده‌آنا، از خاندان سیدعلی ترمذی بوده که در شرق افغانستان به پیر بابای بونیر و پیر بابای کنر معروف است. نام بی‌بی‌سنگی، مریم بوده و به بی‌بی‌سیده نیز مشهور است.

جوانی و آموزش

بی‌بی‌سنگی بعد از گذاراندن دورۀ ابتدایی، علوم عربی، فقه، صرف و نحو را فراگرفت و متون درسی ادبیات دری مانند گلستان سعدی، دیوان حافظ و نصاب الصبیان را به حافظۀ خود سپرد.

بی‌بی‌سنگی، در زمان حکومت عبدالرحمن‌خان با یکی از نوادگان عبدالله احرار، شیخ بزرگ طریقت نقشبندیه، ازدواج کرد. همسر بی‌بی‌سنگی که اهل فرهنگ و هنر بود در رشد شخصیت او اثر داشته است.

شخصیت

بی‌بی‌سنگی، شاعری نام‌دار ، ادیب، سخنور، استبداد‌ستیز، حاضرجواب، بدیهه‌سرا و ارتجال‌گوی بود و در قالب شعر به ‌روش حکومت عبدالرحمن اعتراض می‌کرد. او با جنبش جوانان افغان و حلقۀ مترقی و آزادی‌خواه ارتباط داشت. بی‌بی‌سنگی در تاریخ معاصر افغانستان اولین زنِ زندانی سیاسی در عهد عبدالرحمن‌خان بود. شعرهای نیمه‌ی دوم زندگی او بیشتر رنگ عرفانی و دینی دارد.

فعالیت‌ها

بی‌بی‌سنگی در اوج حاکمیت عبدالرحمن‌خان با سرودن اشعار حماسی با عناوین ظلم‌ستیزی و استبداد علیه پادشاه به حمایت از مردم معترض پرداخت. فعالیت‌های او باعث شد، از سوی مأموران حکومت دست‌گیر و زندانی شود. سخنوری، آگاهی و دانش بی‌بی‌سنگی ترس را در دربار پادشاه ایجاد کرد تا مبادا زنان زندانی دیگر به تأثیر از شخصیت وی علیه دولت شورش کنند و به‌همین دلیل به‌دستور پادشاه در سلول انفرادی زندانی شد. در طول سه روز، سلولی از سنگ در منطقۀ «کوته-سنگی» امروز ساختند و بی‌بی‌سنگی را به آنجا انتقال دادند. او بعد از رهایی از زندان به تصوف و عرفان روی آورد و به حفظ قرآن و تدریس تلاش داشت. بی‌بی‌سنگی در زمان حکومت حبیب‌الله فرزند امیرعبدالرحمن به‌عنوان معلم دختران خانوادۀ شاهی مقرر شد و دختران حبیب‌الله را آموزش می‌داد.

بی‌بی‌سنگی در مبارزات استقلال‌طلبانۀ جوانان فعالیت داشت و در لحظات اولیۀ سلطنت امان‌الله خان پادشاه آزادی‌خواه حاضر شده و فی‌البداهه اشعاری سرود و پادشاه را تشویق به تحصیل و استقلال سیاسی کشور کرد و مورد تمجید پادشاه و مردم قرار گرفت.

یادبودها

لیسۀ مریم، در منطقۀ خیرخانۀ کابل و منطقۀ کوته‌سنگی به‌نام این زن نام‌گذاری شده است.

منابع

• «بی‌بی‌سنگی کیست؟ و چرا در کابل یک منطقه را (کوته سنگی) می‌گویند؟»، وب‌سایت ماریادارو، تاریخ بازدید: 11 فروردین 1401 ش.
• «تاریخچه کوته‌سنگی کابل»، یوتیوب، تاریخ بازدید: 12 فروردین 1401 ش.
• «زنان افغانستان در تاریخ هنر و رزمندگی دست بالا دارند»، خبرگزاری جین‌ها اجنسی، تاریخ بازدید: 12 فروردین 1401 ش.
• «زنان پیشگام افغانستان، بی‌بی‌سنگی شیرزن مبارز و سخنور»، صفحۀ فیس‌بوک زنان‌پیشگام افغانستان، تاریخ بازدید: 12 فروردین 1401 ش.
• شعور، اسدالله، «بی‌بی‌سنگی شیرزن مبارز و سخنور، نشر شده»، وب‌سایت دیکشنری آنلاین افغان، تاریخ درج مطلب: 13/6/2020م.
• علومی، ناهید، «مشارکت زنان نام‌دار در حماسه و تاریخ افغانستان»، وب‎سایت افغان جرمن، تاریخ درج مطلب: 20/5/2021م.
• .«مختصات افغانستان»، وب‌سایت قاموس کبیر، تاریخ بازدید: 11 فروردین 1401 ش.