جنگل فندقلو

جنگل فندقلو؛ از زیباترین جنگل‌های ایران در استان اردبیل.

جنگل فَندُقلو، ذخیره‌گاه زیست‌کره و از بقایای جنگل‌های هیرکانی در ایران و از کهن‌ترین جنگل‌های کره‌زمین است. کارشناسان، دلیل نام‌گذاری این منطقه به «فندقلو» را حضور پرتعداد درختان فندق در این خطه می‌دانند. این جنگل در گویش محلی به «مِشه» به‌معنای جنگل معروف است. برخی نیز آن را «فیندیقلی» که همان تلفظ ترکی فندقلو است، می‌خوانند.

موقعیت جغرافیایی

جنگل فندقلو، با وسعتی در حدود 16 هزار هکتار، در 30 کیلومتری شهرستان اردبیل و در 10 کیلومتری جنوب شهر نَمین قرار گرفته است. این جنگل، از غرب به روستای آبی بیگلو، ننه کران، کریم کندی، مهدی پستی و دگرماندرق، از شرق به گردنۀ حیران، از شمال به جاده قدیمی اردبیل-آستارا، روستای آرپا تپه (آرپاتاپا)، روستای خانقاه علیا و سفلی و از جنوب نیز به کوه خان بلاغی و روستاهای نیارق منتهی می‌شود. این جنگل، از نظر کارشناسان، شروع جنگل‌های هیرکانی در ایران است که در فاصلۀ 39 کیلومتری اردبیل و نیز در فاصلۀ 626 کیلومتری تهران (پایتخت ایران) قرار گرفته است.

آب‌وهوا

جنگل فندقلو، در ارتفاع 1850 متری از سطح دریا قرار گرفته و در منطقه‌ای بین اردبیل (با آب‌وهوای خشک و سرد) و گیلان (با آب‌وهوای گرم و مرطوب) واقع شده است. به‌همین دلیل، در بیشتر روزهای سال، این جنگل، شاهد جریان ابرها در ارتفاع پایین و مه‌آلودگی است. کارشناسان، در مجموع، هوای این جنگل را متبوع، خنک و پربارش اعلام کرده‌اند.

پوشش گیاهی

بر اساس برآوردهای صورت‌گرفته، در حدود یک‌چهارم از مساحت جنگل فندقلو را جنگل و باقی آن را مراتع تشکیل داده‌اند. در جنگل فندقلو، درختان میوه همچون فندق، سیب وحشی، گوجه سبز، ازگیل، به، تمشک و توت‌ فرنگی رویش دارد. همچنین در این منطقه، یکی از زیباترین و نادرترین گل‌های دنیا، به‌نام «سوسن چلچراغ» می‌روید. بابونه نیز از گیاهان متعارف در این جنگل محسوب می‌شود. از دیگر گیاهان علفی و درمانی در فندقلو می‌توان به گل‌گاوزبان، بومادران، آویشن، نسترن، خاس و بنفشۀ وحشی اشاره کرد.

حیات‌وحش

از جمله حیوانات در این جنگل می‌توان به مرال (گوزن‌های وحشی) اشاره کرد. در 1388ش، تعداد 8 رأس مرال، از طرف ادارۀ محیط زیست، در این جنگل رهاسازی شد تا تکثیر شوند. این تعداد در 1393ش، به 21 رأس و امروزه نیز به 30 رأس افزایش یافته است. علاوه بر مرال، حیواناتی دیگر همچون روباه، گرگ، خرس قهوه‌ای، سمور و نیز پرندگانی همچون کبک، عقاب طلایی، چکاوک و کلاغ ابلق حضور دارند.

خطرات طبیعی و انسانی

تخریب بی‌رویۀ جنگل‌های فندقلو برای استفاده از معادن، ویلاسازی غیرمجاز و استفادۀ نادرست از منابع آبی زیرزمینی از جمله خطراتی است که این جنگل کهن، در سال‌های اخیر با آن مواجه بوده است.

گردشگری

جنگل فندقلو، دارای جاذبه‌هایی منحصر به فرد و مراتعی بسیار ممتاز است که در صنعت گردشگری ایران، همواره مورد توجه بوده است. در این جنگل زیبا و وسیع، اماکن گردشگری و طبیعی بسیاری وجود دارد که از آن جمله می‌توان به دشتی پر از گل‌های بابونه اشاره کرد. علاقه‌مندان، هر ساله، همزمان با روز جهانی گل و گیاه (24 و 25 خرداد) در این دشت گسترده جمع شده و جشنواره‌ای به‌نام «جشنواره ملی گل‌های بابونه» برگزار می‌کنند. این دشت، همچنین، یکی از مناطق بکر و ذخیره‌گاه طبیعی گیاهان دارویی است. آبگرم مشه‌سویی نیز در ارتفاع 630 متری از سطح زمین، در وسط جنگل فندقلو قرار دارد. این آبگرم، از نظر خواص درمانی و معدنی، برای درد پا و کمر توصیه می‌شود. علاوه بر آن، دریاچه‌ای به‌نام «سوها» نیز در مجاورت با این جنگل قرار گرفته است. از جمله امکانات تفریحی ساخته‌شده در این جنگل می‌توان به پیست اسکی روی چمن، تله‌کابین حیران، سورتمه، پیست کارتینگ و زیپ‌لاین حیران اشاره کرد.

مسیر دسترسی

مسیرهای مختلفی به این جنگل راه دارند که از آن جمله می‌توان به مسیر گردنۀ حیران و مسیر شهر اردبیل اشاره کرد. برای رفتن به جنگل فندقلو، از مسیر گردنۀ حیران، کافی است در جادۀ آستارا به‌سمت اردبیل، 200 متر پیش از تونل حیران، به یک فرعی در سمت راست جاده وارد شوید. این جادۀ فرعی از بالای تونل رد شده و بعد از مسافتی یک کیلومتری به دو راهی می‌رسد که راه سمت چپ به جنگل فندقلو منتهی می‌شود. همچنین، کوتاه‌ترین مسیر برای رسیدن به فندقلو از تهران، مسیر تهران- سرچم است. برای طی کردن این مسیر 8 ساعته، باید از بزرگراه کرج- قزوین شروع و پس از عبور از شهرهای کرج، قزوین، زنجان و اردبیل به‌سمت نمین حرکت کرده و به جنگل فندقلو برسید.

تصویرپردازی

جنگل فندقلو، به‌دلیل قدمت و وسعت بسیار خود، همواره مورد توجه مستندسازان بوده است. افراد بسیاری در ایران، به ساخت مستندهایی دربارۀ این جنگل زیبا پرداخته‌اند که از آن جمله می‌توان به «ویلکیج» در رابطه با چهارفصل فندقلو و مستند «مین دن بیر» دربارۀ مواجهه با عواملی همچون حضور دام، قطع درختان و تبدیل اراضی به کشتزار در جنگل فندقلو اشاره کرد.

منابع

• «از تخریب جنگل‌های فندقلو برای استفادۀ معادن جلوگیری شود»، خبرگزاری فارس، تاریخ بارگذاری: 27 آذر 1400ش.
• «جاذبه‌های گردشگری اردبیل» از جنگل فندقلو تا دریاچۀ شورابیل، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بارگذاری: 10 اسفند 1393ش.
• «جشنواره ملی گل‌های بابونه در اردبیل برگزار می‌شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بارگذاری: 16 خرداد 1398ش.
• «جنگل فندقلو»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 10 مهر 1401ش.
• «جنگل‌های فندقلو میراثی از هیرکانی»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ بارگذاری: 12 اسفند 1393ش.
• سرباز، الهه، «جنگل فندقلو اردبیل، دیار دشت‌های بابونه و لاله‌های داغدار»، وب‌سایت علی بابا، تاریخ بازدید: 10 مهر 1401ش.
• شادمهر، علی، «جنگل فندقلو کجاست؟»، وب‌سایت اقامت24، تاریخ بارگذاری: 22 مهر 1400ش.
• «مارال‌ها در استان اردبیل جان دوباره می‌گیرند»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بارگذاری: 12 اسفند 1393ش.
• «مستندی از سرنوشت جنگل‌های فندقلو»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ بارگذاری: 13 اسفند 1393ش.
• «مین دن بیر»، وب‌سایت شبکۀ مستند، تاریخ بازدید: 10 مهر 1401ش.