خانه سلامت
خانۀ سلامت؛ مرکز نگهداری از دختران در معرض آسیب.
خانۀ سلامت، به مراکزی اطلاق می‌شود که بر اساس وظایف قانونی سازمان بهزیستی، دختران بالای 18 سال را که فاقد مشکلات اخلاقی و نیز فاقد حمایت‌های خانوادگی و اجتماعی هستند و نیز از نظر سلامت روانی و اجتماعی در معرض خطر بوده و اقدام به فرار از خانه و خانوادۀ خود کرده‌اند، تحت پوشش قرار می‌دهد.
تاریخچه
خانۀ سلامت در ایران، به‌دست دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی در سال 1378ش، ایجاد شده و امروزه مراکزی از آن، در بسیاری از شهرهای در معرض آسیب ایران برای دختران راه‌اندازی شده است.[۱] این مراکز، محلی برای نگهداری دختران فراری و یا دخترانی هستند که چتر حمایتی خانوده و خویشاوندان را از دست داده‌اند. خانۀ سلامت در راستای پیشگیری از آسیب‌های بعدی و بازگشت سالم و محترمانۀ این نوع افراد به خانواده و ارائه خدمات لازم به گروه‌های هدف راه‌اندازی شده است.[۲]
نحوۀ پذیرش
کارشناسان سازمان بهزیستی کشور، به‌منظور ایجاد هماهنگی در امر پذیرش، تمامی پذیرش‌های خانۀ سلامت را در «مرکز مداخله در بحران» سازمان بهزیستی کشور انجام می‌دهند. پس از بررسی شرایط و مدارک مورد نیاز اعم از ایرانی بودن یا داشتن تابعیت جمهوری اسلامی ایران، داشتن گواهی پزشکی قانونی مبنی بر باکره بودن دختران و داشتن گزارش تیم تخصصی مرکز مداخله در بحران به‌همراه تصویر پروندۀ کامل خدمت‌گیرنده، فرد می‌تواند در خانۀ سلامت نگهداری و حمایت شود. همچنین، دختران پذیرش‌شده در این مرکز، تنها از طریق مرکز مداخله در بحران به این خانه‌ها فرستاده شده و هیچ خانۀ سلامتی حق ندارد به‌صورت مستقل دختران را پذیرش کند.[۳]
فلسفۀ تشکیل خانۀ سلامت
یکی از مشکلات اجتماعی معاصر در عرصۀ خانواده، افزایش فرار دختران از خانه و یا مهاجرت آنها به جایی دیگر است. از سوی دیگر امنیت جسمی و روانی دختران، به‌عنوان مادران نسل‌های پیشِ رو، از اهمیت بسیاری برخودار است. راه‌اندازی خانه‌های سلامت، به‌عنوان مراکزی برای نگهداری و حمایت از دختران در معرض آسیب، حفظ منزلت و فراهم کردن راه بازگشت محترمانه و امن آنها به خانه، یکی از اقدامات دولت در عرصه سلامت اجتماعی است. این مراکز، با ارائۀ خدمات تخصصی در زمینه‌های مختلف در راستای کسب استقلال روحی، روانی، اقتصادی و اجتماعی دختران در معرض آسیب تلاش کرده و آنها را در تأمین امنیت، حفظ کرامت، تأمین حداقل نیازهای اقتصادی و نیز جلوگیری از ابتلا به آسیب‌های اجتماعی دیگر کمک می‌کنند.[۴]
اهداف
مهمترین هدف سازمان بهزیستی دربارۀ دختران در معرض آسیب، حفظ امنیت، کرامت، عزت نفس، توانمندسازی و شکوفایی استعداد آنها است.[۵] این سازمان تلاش می‌کند تا در قالب خانه سلامت، اهداف زیر را پیگیری کند:
- جلوگیری از ابتلای دختران در معرض آسیب به آسیب‌های اجتماعی؛
- برگرداندن محترمانۀ دختران به خانواده و یا خویشاوندان وی؛
- حمایت و نگهداری از دختران در معرض آسیب اجتماعی و نیازمند حمایت اجتماعی؛
- فراهم کردن زمینه‌های تحصیل، اشتغال، خودکفایی و استقلال این افراد در صورتی که امکان برگشت آنها به خانواده فراهم نباشد؛
- شناخت استعدادها و توانمندی‌های دختران در معرض آسیب و هدایت آنها به‌سوی استفاده از این استعدادها.[۶]
اقدامات
کارشناسان در خانۀ سلامت، از ابتدای ورود دختران به اقدامات زیر مشغول می‌شوند:
- جمع‌آوری اطلاعات دربارۀ فرد و خانوادۀ او؛
- ارزیابی وضعیت روانی، اجتماعی و برنامه‌ریزی لازم دربارۀ فرد؛
- ارائۀ خدمات اجتماعی و ارتباط با خانوادۀ او در راستای بازتوانی فرد؛
- آموزش مهارت‌های خودمراقبتی و مهارت‌های زندگی؛
- ارائۀ خدمات روانشناسی همچون مصاحبۀ بالینی، وضعیت روانی، ارزیابی و بررسی دقیق استعدادها، علائق، انگیزه‌ها و انجام مشاوره‌های مختلف و ضروری؛
- پیگیری مددجویان پس از ترخیص، به‌منظور حمایت از خدمت‌گیرندگان برای جلوگیری از بروز مجدد مشکل.[۷]
شرایط
- شرط اصلی پذیرش در خانه‌های سلامت این است که فرد، آسیب‌دیده نبوده و تنها در معرض آسیب بوده باشد.
- افراد بالای 12 سال در خانه‌های سلامت نگهداری شده و افراد دارای سنین کمتر به مراکز شبه‌خانواده در سازمان بهزیستی فرستاده می‌شوند.
- مدت زمان ارجاع دختران به خانواده‌های آنها به شرایط جسمی و روحی فرد و اینکه هیچ خطری او را تهدید نکند، بستگی دارد.[۸] این مدت زمان حداکثر 6 ماه است.[۹]
اصول اساسی حاکم بر خانه‌های سلامت
- جلوگیری از قطع ارتباط فرد با خانواده؛ طبق اظهار نظر مسؤولین این مراکز، فلسفۀ اصلی شکل‌گیری این خانه‌ها برگرداندن محترمانۀ دختران جدا شده از خانواده به خانواده‌ها و توانمندسازی برای تداوم زندگی سالم و حصول اطمینان از آسیب نرسیدن به آنها در خانواده است. خانه‌های سلامت جایگزین خانواده نیستند و صرفا ایستگاه‌های مراقبتی موقت به‌شمار می‌روند.
- اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها؛ در جریان قرارگرفتن خانواده‌ها از حضور فرزندشان در این مراکز، اصل دیگر سازمان بهزیستی است؛ سازمان به خانواده‌ها اطمینان می‌دهد که دختر وی در مکانی امن قرار داشته از خدمات کارشناسی و روانشناسی استفاده می‌کند. دختران در صورت درخواست بستگان پس از اطمینان از سلامت، با حکم مراجع قضایی ترخیص می‌شوند.[۱۰]
- حفظ کرامت و عزت دختران؛ اصل اساسی سازمان بهزیستی دربارۀ دختران در معرض آسیب آن است که به آنها برچسب زده نشود. بیرون ماندن شبانه یا اقامت‌گزیدن در خانه افراد غریبه با عفت و عزت دختران سازگار نیست.[۱۱] خانۀ سلامت نیز به خاطر حفظ همین اصل، دختران در معرض آسیب را از دختران آسیب دیده تفکیک کرده است.[۱۲]
خدمات
از جمله خدمات ارائه‌شده در خانه‌های امن می‌توان به مددکاری اجتماعی، برخی حمایت‌های مالی، خدمات پزشکی، درمانی و روان‌پزشکی، مصاحبۀ تشخیصی با فرد و خانواده، آموزش‌های معنوی و مذهبی، آموزش مهارت‌های زندگی، سوادآموزی و حرفه‌آموزی، غنی‌سازی اوقات فراغت، تأمین فرصت‌های مناسب در راستای رشد اجتماعی، خدمات آموزشی در زمینه‌های پیشگیری از اعتیاد، تشکیل جلسه‌های متعدد مشاوره و مصاحبه با خانوادۀ این دختران، فراهم کردن شرایط ادامۀ تحصیل، تأمین سلامت روانی و اجتماعی، توانمندسازی و فراهم کردن شرایط تشکیل زندگی سالم و مستقل اشاره کرد.[۱۳]
آسیب‌ها
برای این خانه‌ها آسیب‌هایی شناسایی شده است که مهمترین آن تضعیف اقتدار خانواده و فراهم‌ساختن زمینه برای فرار دختران در معرض آسیب از منزل است. حتی ممکن است دخترانی به بهانه‌های ساختگی و لجبازی اقدام به فرار کنند و از این طریق خانواده را تحت فشار قرار دهند تا به خواسته‌های آنها تن دهند.[۱۴]
پانویس
- ↑ «خانۀ امن با نام خانۀ سلامت برای دختران درمعرض آسیب»، وب‌سایت سازمان بهزیستی کشور.
- ↑ «خانه‌های سلامت چتری امن برای دختران در معرض آسیب»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «نحوۀ پذیرش دختران و زنان ویژه در خانه‌های سلامت تشریح شد.»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «خانه‌های سلامت چتری امن برای دختران در معرض آسیب»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «توانمندسازی دختران در معرض آسیب از طریق خانۀ سلامت بهزیستی زنجان/ دختران و بانوان محور تعادل جامعه»، خبرگزاری سلامت.
- ↑ «خانۀ امن با نام خانۀ سلامت برای دختران درمعرض آسیب»، وب‌سایت سازمان بهزیستی کشور.
- ↑ «خانۀ امن با نام خانۀ سلامت برای دختران درمعرض آسیب»، وب‌سایت سازمان بهزیستی کشور.
- ↑ «همه چیز دربارۀ خانه‌های سلامت بهزیستی»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «نحوۀ پذیرش دختران و زنان ویژه در خانه‌های سلامت تشریح شد.»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «همه چیز دربارۀ خانه‌های سلامت بهزیستی»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «خانه‌های امن؛ از تحریک زنان برای فرار ازخانه تا پیشگیری از آسیب‌ها»، خبرگزاری موج.
- ↑ «نحوۀ پذیرش دختران و زنان ویژه در خانه‌های سلامت تشریح شد.»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «خانه‌های سلامت؛ پناهگاهی برای بازگشت دختران به آغوش خانواده»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «خانه‌های امن؛ از تحریک زنان برای فرار ازخانه تا پیشگیری از آسیب‌ها»، خبرگزاری موج.
منابع
- «توانمندسازی دختران در معرض آسیب از طریق خانۀ سلامت بهزیستی زنجان/ دختران و بانوان محور تعادل جامعه»، خبرگزاری سلامت، تاریخ درج مطلب: 17 خرداد 1401ش.
- «خانۀ امن با نام خانۀ سلامت برای دختران درمعرض آسیب»، وب‌سایت سازمان بهزیستی کشور، تاریخ درج مطلب: 16 خرداد 1401ش.
- «خانه‌های امن؛ از تحریک زنان برای فرار ازخانه تا پیشگیری از آسیب‌ها»، خبرگزاری موج، تاریخ انتشار: 6 مرداد 1395ش.
- «خانه‌های سلامت؛ پناهگاهی برای بازگشت دختران به آغوش خانواده»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 8 شهریور 1395ش.
- «خانه‌های سلامت چتری امن برای دختران در معرض آسیب»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 9 مرداد 1398ش.
- «نحوۀ پذیرش دختران و زنان ویژه در خانه‌های سلامت تشریح شد.»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 2 شهریور 1398ش.
- «همه چیز دربارۀ خانه‌های سلامت بهزیستی»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ بارگذاری: 10 بهمن 1393ش.