راهپیمایی اربعینی مردم افغانستان

راهپیمایی اربعینی مردم افغانستان؛ آیین پیاده‌روی مردم افغانستان در عراق به‌مناسبت اربعین شهادت امام حسین.

راهپیمایی اربعینی مردم افغانستان، مراسمی است که همه‌ساله شیعیان و برخی اهل‌سنت افغانستان در آستانۀ اربعین امام حسین و در کنار انبوه راهپیمایان اربعین، برگزار می‌کنند. بسیاری از دوستداران افغانستانی امام حسین، چند روز پیش از اربعین خود را به ایران می‌رسانند تا از طریق مزر شلمچه و چذابه به‌ سوی کربلا بروند. زائران افغانستانی امام‌حسین باور دارند که راهپیمایی اربعین فرصت مناسبی برای نهادینه‌سازی آموزه‌های اسلام و آرمان امام حسین است.

تاریخچه

آیین پیاده‌روی اربعین از نجف تا کربلا در سده هشتم هجری توسط طلبه‌های علوم دینی در نجف، نهادینه شد و تا 50 سال قبل، این راهپیمایی بیشتر توسط طلاب انجام می‌شد. پیاده‌روی اربعین به ‌شکل امروزی و به‌صورت میلیونی بعد از سقوط صدام در سال 2003م، آغاز شد. نخستین زائران افغانستانی در سال 1394ش ازکابل با موج علاقمندان به پیاده‌روی اربعین، همراه شدند. از سال 1395 تا 1397ش، بیش از 35 هزار نفر از افغانستان در آیین پیاده‌روی اربعین شرکت کرده‌اند. در سال 1398ش، حدود 50 هزار افغانستانی برای شرکت در مراسم راهپیمایی اربعین از مرز دوغارون وارد ایران شده‌اند.

علاقۀ مردم افغانستان به پیاده‌‌‌روی اربعین

امروزه مردم افغانستان با وجود فقر اقتصادی و موانع مختلف می‌کوشند تا در پیاده‌روی اربعین سهیم شوند. آنها بسیاری از دارایی خود را خرج زیارت اربعین امام‌حسین و شرکت در پیاده‌روی اربعین می‌کنند. در سال 1402ش نیز با وجود مشکلات داخلی افغانستان و همکاری نکردن حکومت طالبان، 12 هزار زائر با هدف شرکت در پیاده‌روی اربعین، از‌ مرز دوغارون عبور کرده‌اند. زائران افغانستانی اربعین از ولایات مختلف مانند کابل، قندهار، بامیان، غزنی، دایکندی، پروان، غور، هلمند، مزارشریف و هرات بوده و میان آنها زنان و مردان سالخورده‌ای هستند که تا رسیدن به کربلا اشک می‌ریزند و محبت و ارادت خود را به امام ‌حسین نثار می‌کنند. برخی زائران هر ‌سال در پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کنند.

افغانستانی‌های ساکن ایران

مهاجران افغانستانی که در ایران مقیم شده‌اند تا چندین سال پس از سقوط صدام به‌دلیل فراهم نبودن امکان سفر قانونی به عراق، به ‌شکل قاچاق خود را به مراسم اربعین می‌رساندند؛ اما در سال‌های اخیر با وجود نابسامانی‌های اعزام و عبور از مرزها، تعداد زیادی از مهاجرین در مراسم اربعین شرکت می‌کنند. بر اساس آمار رسمی در سال 1398ش، 112 هزار مهاجر افغانستانی مقیم ایران در راهپیمایی اربعین شرکت کردند و در سال 1401ش، ظرفیت 150 هزار نفر برای اعزام مهاجرین از داخل ایران در نظر گرفته شد. در سال 1402ش، عزم جمهوری اسلامی ایران بر تسهیل سفر اربعینی مهاجرین قرار گرفت و تمام کسانی که دارای کارت آمایش و گذرنامه‌های اقامتی مختلف و حتی افراد دارای برگۀ سرشماری، اجازه یافتند که از طریق سامانۀ هوشمند مهاجرین (سهما) ثبت‌نام کنند و سپس دفترچۀ زیارتی دریافت کنند. در این چارچوب، تعداد زیادی از مشتاقان افغانستانی در راهپیمایی اربعین شرکت کردند.

خدمات به‌ زوار اربعین افغانستانی

1. پذیرایی

حسینیۀ شهید سلیمانی در مرز دوغارون از سال 1397ش، محل پذیرایی از زائران افغانستانی است که وارد ایران می‌شوند. خادمان ایرانی و افغانستانی به ‌زائران، خدماتی مانند اسکان، غذا و درمان ارائه می‌کنند. در سال 1402ش، روزانه 50 اتوبوس افغانستانی و ایرانی، زوار را از مرز دوغارون به‌ مرز چذابه منتقل کرده‌اند و هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران از 10 روز مانده به اربعین یک قرارگاه امداد و نجات در منطقۀ صفر مرزی دوغارون مستقر کرد. در این قرارگاه، دوره‌های خودمراقبتی و چگونگی مواجهه با خطرات احتمالی در ایام اربعین، به زائران آموزش داده می‌شد.

2. تسهیلات روادید

در سال 1402ش، ویزای عراق و ایران برای زوار افغانستانی رایگان شد. وزارت کشور ایران، سازمان ملی مهاجرت و ادارات امور اتباع در استان‌های مختلف ایران در سال 1402ش، بیشترین تسهیلات را نسبت به‌سال‌های قبل برای زوار افغانستانی در نظر گرفتند و دولت عراق زمینۀ ورود 50 هزار زائر افغانستانی را از مزر دوغارون فراهم کرد.

مشکلات و موانع

صادر نشدن روادید یا هماهنگی دیرهنگام دولت عراق برای زائران افغانستانی و الزام به دو بار دریافت ویزای ایران، از موانع زائران افغانستانی برای حضور در پیاده‌روی اربعین است. برخی مهاجران افغانستانی در ایران که در سرشماری‌ها شرکت کرده‌اند، همچنان با منع قانونی برای خروج از ایران و مشارکت در پیاده‌روی اربعین روبرو هستند. برخی مشکلات سامانه ثبت‌نام نیز موجب فشار مضاعف بر دفاتر کفالت شده است. صدور دیرهنگام دفترچه‌های زیارتی نیز مانع حضور به‌هنگام افغانستانی‌ها در مراسم اربعین است. کمبود وسائط نقلیه برای رسیدن به‌مرز چذابه از دیگر مشکلاتی است که سرگردانی زائران و ایجاد باراز سیاه برای انتقال آنان را در پی دارد.

زائران اهل‌سنت

دوستداران امام حسین از اهل‌سنت افغانستان پا‌به‌پای شیعیان در راهپیمایی اربعین شرکت می‌کنند. آنها دوست دارند علمدار کاروان باشند و معمولا علمی را که به‌نام اباالفضل العباس است به‌دوش می‌کشند. آنها امام ‌حسین را پیشوای آزادگان و سرسلسلۀ پاکان و نیکان دانسته و پیاده‌روی اربعین را موجب همدلی و اتحاد بیشتر مسلمانان می‌دانند.

آداب و رسوم

یکی از رسوم زائران امام‌ حسین همراه‌آوردن سوغاتی مانند چای‌سبز، کشمش، پارچه و لباس برای خویشان و اقوامی است که در ایران دارند. آنها این سوغاتی‌ها را در مسیر رفتن به عراق، به خویشان خود در ایران، هدیه می‌دهند. این رسم، تقویت پیوندهای خویشاوندی، اثرگذاری عملی آیین اربعین و گسترش فرهنگ اربعین و نشاط معنوی زائران را در پی دارد.

ویژگی‌ها

1. اخلاص

با وجود فقر و ناامنی در افغانستان، حضور در پیاده‌روی اربعین همچنان با استقبال چشمگیر افغانستانی‌ها روبرو می‌شود که نشانۀ اخلاص آنها دانسته می‌شود. این اخلاص موجب می‌شود که مردم رنج سفر به کربلا را برای خود آسان کنند.

2. حس برادری

زائران افغانستانی امام‌حسین با ورود به ایران و مشاهدۀ پذیرایی خالصانۀ ایرانی‌ها، حسی از جنس برادری را تجربه می‌کنند و به‌سپاس‌گزاری لب می‌گشایند. این حس در عراق نیز تکرار می‌شود.

کارکردها

پیاده‌روی اربعین موجب افزایش توجه جوانان افغانستانی به آموزه‌های دینی و معنویت شده است. از طرف دیگر، شیعیان افغانستان که به‌دلیل جنگ و ناامنی در کشور، سال‌ها در انزوای اجتماعی زندگی کرده‌اند، در راهپیمایی عظیم اربعین خود را در کنار میلیون‌ها شیعه می‌بینند و روحیه می‌گیرند. در بازگشت آنها به افغانستان نیز برگزاری آیین‌هایی مانند نذری‌دادن، موجب نشاط معنوی در جامعه، انسجام اجتماعی و تقویت هویت مذهبی می‌شود.

منابع

• «آغاز پیش‌ثبت نام مهاجرین در ایران برای شرکت در اربعین حسینی؛ افزایش سهمیۀ زائرین به 150 هزار تن»، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، تاریخ درج مطلب: 14 سرطان 1401ش.
• «اشتیاق مهاجران افغانستانی برای حضور در راهپیمایی اربعین حسینی»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 13 شهریور 1402ش.
• «اعزام اولین کاروان زیارتی اربعین حسینی از پایتخت کشور افغانستان»، وب‌سایت شیرازی، تاریخ درج مطلب: 12 آذر 1394ش.
• «بدون تلاش‌ ایران امکان حضور اتباع و مهاجرین افغانستان در اربعین حسینی میسر نمی‌بود/ زمینۀ سفر مهاجرین دارای برگۀ‌ سرشماری و اتباع به‌صورت انفرادی به عراق فراهم شود»، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، تاریخ درج مطلب: 30 اسد 1402ش.
• «تاریخچۀ شکل‌گیری زیارت و اربعین از جابر بن عبدالله انصاری تا امروز»، وب‌سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: 5 مهر 1400ش.
• «تأکید سازمان ملی مهاجرت ایران بر آسان‌سازی سفر زائران افغانستانی به عراق/ مشکلات سایت «سهما» برطرف شده است»، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، تاریخ درج مطلب: 31 اسد 1402ش.
• «تمدید پیش‌ثبت نام مهاجرین افغانستانی در ایران برای شرکت در اربعین حسین تا پایان سرطان»، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، تاریخ درج مطلب: 20 سرطان 1402ش.
• «رنج و گنج: سفر اربعین شیعیان افغانستان»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 6 آبان 1398ش.
• زینلی، منیره، «شهروندان افغان از ایران و عراق خواستار تسهیل صدور روادید اربعین شدند»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 15 مرداد 1402ش.
• «سوگواری در فقر؛ مراسم اربعین در افغانستان»، وب‌سایت تحلیل‌گر، تاریخ درج مطلب: 15 سنبله 1402ش.
• «شرکت اهل سنت از افغانستان در مراسم اربعین حسینی»، وب‌سایت آپارات، تاریخ درج مطلب: 13 سنبله 1402ش.
• شیخ‌الاسلامی، جواد، «از تأخیر در صدور ویزای تا کمبود اتوبوس در مرز دوغارون»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 4 شهریور 1402ش.
• شیخ‌الاسلامی، جواد، «گاو و گوسفند فروختم و آمدیم/ ما باهم برادریم»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 15 شهریور 1402ش.
• «صدور روادید عراق جهت اتباع افغانستان برای سفر به کربلای حسینی در ایام اربعین»، وب‌سایت سفارت جمهوری اسلامی ایران در کابل، تاریخ درج مطلب: 17 شهریور 1401ش.
• «عراق زائران افغانستانی را در لیست ویزای اربعینی قرار داده است»، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، تاریخ درج مطلب: 22 اسد 1402ش.
• «12 هزار زائر اربعین حسینی از افغانستان به ایران وارد شدند»، خبرگزاری فرهنگ، تاریخ درج مطلب: 14 سنبله 1402ش.