روستای ورکانه

روستای ورکانه؛ روستایی تاریخی با معماری سنگی در شهر همدان.

ورکانه روستایی صخره‌ای که در فاصله ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی همدان واقع شده است. این روستای تاریخی قدمتی طولانی دارد که به حدود چهارصد سال پیش برمی‌گردد. ورکانه یکی از شش روستای توریستی استان همدان است که به‌عنوان میراث ملی ثبت شده است. معماری غالب خانه‌ها و کوچه‌های این روستا با مصالحی از جنس سنگ است.

نام‌گذاری

ورکانه واژه‌ای کُردی است که در زبان محلی «ور»؛ به‌معنای کنار ^[۱] و «کان»؛ به‌معنای چشمه بوده^[۲] و در کل «ورکانه»؛ به‌معنی قرار‌گرفتن در کنار آب و چشمه است.^[۳] برخی دیگر معتقدند این روستا به‌دلیل اینکه پیرامون آن معادن سنگ فراوانی وجود دارد، نام ورکانه را به خود گرفته و در زبان محلی به نزدیکی معدن یا ورکان شناخته شده است.^[۴]

تاریخچه

هستۀ اولیه این روستا در اطراف قنات روستا تشکیل شده است. <ref> . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص47.</ref> قدمت تاریخی این روستا به حدود 400 سال پیش ^[۵] و دورۀ صفویه بر‌می‌گردد.^[۶]

جمعیت شناسی

بر اساس سرشماری سال 13۹۵ش، ورکانه در حدود ۷۱۳ نفر جمعیت ^[۷] و 201 خانوار دارد.^[۸] ساکنان روستای ورکانه به زبان فارسی،^[۹] آذری و کردی صحبت می‌کنند.^[۱۰]

جغرافیا

موقعیت جغرافیایی: روستای ورکانه در 20 کیلومتری جنوب شرقی شهر همدان قرار دارد. ^[۱۱] این روستا از توابع بخش مرکزی شهر همدان در دهستان الوند‍‌کوه شرقی قرار گرفته است.^[۱۲]
آب‌و‌هوا: این روستا به‌لحاظ اقلیمی دارای آب‌و‌هوای متعادلی در فصل‌های بهار و تابستان بوده و همچنین زمستان سردی دارد.^[۱۳]
رشته‌کوه‌ها: اطراف روستای ورکانه را رشته‌کوه‌‌های مختلفی احاطه کرده است. ^[۱۴] این روستا در منطقه‌ای کوهستانی و در دامنۀ جنوبی زاگرس مرکزی قرار گرفته است.^[۱۵] روستای ورکانه از سمت شمال شرقی به رشته‌کوه‌های سرده،^[۱۶] از سمت جنوب غربی به کوه سرخ بلاغ، ^[۱۷] از سمت شرق به کوه قره داغ، ^[۱۸] از سمت جنوب و جنوب شرقی به دره بارانی و دره قشلاق محدود می‌شود. ^[۱۹]
منابع آبی: در روستای ورکانه رودخانه‌های فصلی «سیمین» و «ورکانه»، ^[۲۰] چشمه‌سار‌های متعدد و جریان دائمی آب قنات وجود دارد که در شمار منابع آبی این روستا به شمار می‌روند.^[۲۱]
پوشش گیاهی: در روستا ورکانه باغ درختان «گردو»، «زردآلو»، ^[۲۲] «انگور» و «سیب» وجود دارد.^[۲۳]

معماری

معماری سازه‌های این روستا به پیروی از نیاز‌های معیشتی، نوع فعالیت خانوار و جامعه روستایی، توپوگرافی و استفاده صحیح از زمین و نور‌گیری مناسب فضا‌ها شکل گرفته است. ^[۲۴] سنگ، عنصر اصلی بناهای ساختمانی این روستا را تشکیل می‌دهد.^[۲۵] همچنین «سنگ‌لاشه»، «سنگ‌مالون»،^[۲۶] «خشت» و «آجر» نیز از دیگر مصالح به‌کار رفته در سازه‌های این روستا است.^[۲۷] این روستا دارای خانه‌هایی با بافت سنگی بوده که در شمار معماری‌های کهن قرار گرفته است.^[۲۸] همچنین کوچه‌های روستای ورکانه با سنگ‌هایی تزئین شده است که تابش نور خورشید سبب درخشندگی این سنگ‌های قهوه‌ای می‌شود.^[۲۹] استفاده از سنگ در تشکیل بناهای این روستا به‌دلیل کمبود آجر و خشت در این منطقه بوده است.^[۳۰]

اقتصاد

روستای ورکانه به‌دلیل ویژگی‌های خاص طبیعی، ژئومورفولوژیکی و چشم‌اندازهای تاریخی و فرهنگی شرایط مناسبی را برای گسترش ژئوتوریسم در این منطقه دارد.^[۳۱] این امر نقش به‌سزایی در جذب گردشگر و توسعه شاخصه‌های اقتصادی این منطقه دارد.^[۳۲]

فرهنگ و هنر

موسیقی محلی: موسیقی رایج در میان اهالی روستای ورکانه، ترانه‏‌هایی با «اشعار باباطاهر عریان»^[۳۳] و «بیاتی‏های آذری» با موسیقی عاشیقی است.^[۳۴] همچنین نوعی موسیقی محلی به نام «سربازی»^[۳۵] و «سه‌پا» نیز در میان مردم روستا رواج دارد.^[۳۶]
غذا‌های محلی: از جمله غذاهای محلی روستای ورکانه می‌توان به آبگوشت ^[۳۷] و انواع کباب اشاره کرد.^[۳۸] همچنین در این روستا پختن انواع آش ^[۳۹] مانند «آش اوماج»، «آش پلته»،^[۴۰] «آش واره»، «آش جو» و «ترخینه» نیز رواج دارد.^[۴۱]

جاذبه‌های گردشگری

روستای ورکانه علاوه بر معماری خاص سنگی آن، دارای جاذبه‌های گردشگری مانند «رودخانه‌های پر آب»، «دره‌های فراوان»، «قلعه تاریخی»، ^[۴۲] «گورستان ورکانه» ^[۴۳] و «اصطبل پرورش اسب با معماری سنگی» است.^[۴۴] همچنین این روستا دارای جاذبه‌های مذهبی ^[۴۵] مانند «امامزاده پیر‌غیب»^[۴۶] و«مسجد روستا» در بافت قدیم است. ^[۴۷] از دیگر جاذبه‌های تفریحی و گردشگری این روستا می‌توان به اسب‌سواری در محل اصطبل قدیمی روستا اشاره کرد.^[۴۸] همچنین وجود کوه‌های متعدد در این منطقه شرایط مناسبی را برای علاقه‌مندان به کوهنوردی در اطراف روستا فراهم کرده است.^[۴۹]

امکانات رفاهی: از جمله امکانات رفاهی روستای ورکانه به‌منظور اقامت گردشگران اقامتگاه بوم‌گردی است.^[۵۰] همچنین علاقه‌مندان به اتراق در طبیعت اطراف روستا می‌توانند از امکانات کمپینگ نیز استفاده کنند.^[۵۱] علاوه بر امکانات اقامتی در روستای ورکانه امکانات رفاهی دیگری مانند «سفره‌خانه»، «فروشگاه سوغات» و «فروشگاه مواد خوراکی» نیز وجود ^[۵۲]دارد.
مسیر دسترسی: برای سفر به روستای ورکانه لازم است از شهر همدان با طی‌کردن 20 کیلومتر مسافت^[۵۳] و عبور از روستای «یلفان»، «شمس آباد» و «علی آباد» به روستای ورکانه رسید.^[۵۴]

پانویس

منابع

حجاری، میر اسدالله و فرمانی منصور، ستاره، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي
«ورکانه روستایی از رنسانس اروپا در همدان ایران»، وب‌سایت پینورست، 13 مهر 1401ش.
«روستای ورکانه»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.
«روستای ورکانه همدان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.
«روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.
«وركانه به روش پری‌یرا»، جغرافیا و برنامه‌ریزی، شماره 50، 1394ش.
«وركانه روستايي پرجنب و جوش، خالي از «صنايع‌دستي»!»، وب‌سایت کورنگ، تاریه بازدید: 13 مهر 1401ش.

[1] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[2] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص47.

[3] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص47.

[4] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[5] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[6] > . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص47.

[7] . «ورکانه روستایی از رنسانس اروپا در همدان ایران»، وب‌سایت پینورست، 13 مهر 1401ش.

[8] . ««وركانه» روستايي پرجنب و جوش، خالي از «صنايع‌دستي»!»، وب‌سایت کورنگ، تاریه بازدید: 13 مهر 1401ش.

[9] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[10] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[11] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص43.

[12] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص46.

[13] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص43.

[14] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص47.

[15] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[16] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[17] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص47.

[18] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص47.

[19] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[20] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[21] . «ورکانه روستایی از رنسانس اروپا در همدان ایران»، وب‌سایت پینورست، 13 مهر 1401ش.

[22] . «ورکانه روستایی از رنسانس اروپا در همدان ایران»، وب‌سایت پینورست، 13 مهر 1401ش.

[23] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[24] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص47.

[25] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[26] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[27] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[28] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص47.

[29] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[30] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[31] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص43.

[32] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص46.

[33] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[34] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[35] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[36] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[37] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[38] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[39] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[40] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[41] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[42] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص47.

[43] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[44] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[45] . «ورکانه روستایی از رنسانس اروپا در همدان ایران»، وب‌سایت پینورست، 13 مهر 1401ش.

[46] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص47.

[47] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[48] . «روستای ورکانه همدان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[49] . «روستای ورکانه همدان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[50] . «روستای ورکانه همدان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[51] . «روستای ورکانه همدان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[52] . «روستای ورکانه همدان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[53] . حجاری و فرمانی منصور، «ارزيابي توانمندي ژئوتوريسمي ژئومورفوسايت‌هاي روستاي وركانه به روش پری‌یرا»، 1394ش، ص43.

[54] . «روستای ورکانه»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 13 مهر 1401ش.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

[۳۳]

[۳۴]

[۳۵]

[۳۶]

[۳۷]

[۳۸]

[۳۹]

[۴۰]

[۴۱]

[۴۲]

[۴۳]

[۴۴]

[۴۵]

[۴۶]

[۴۷]

[۴۸]

[۴۹]

[۵۰]

[۵۱]

[۵۲]

[۵۳]

[۵۴]