روستای کنگ

روستای کَنگ؛ روستایی تاریخی - گردشگری با معماری پلکانی در طُرقبه.

روستای تاریخی کَنگ در ۱۹ کیلومتری غرب طرقبه و یکی از روستاهای گردشگری در استان خراسان رضوی است. این روستا معماری پلکانی در دامنۀ کوه‌های بینالود قرار گرفته است. این روستا با قدمتی بیش از هزار سال و پیش از اسلام، یکی از مقاصد گردشگری است

نام‌گذاری

«کنگ» به‌معنای دژ مستحکم،نامی است که به‌دلیل موقعیت استراتژیک تپه‌های این منطقه بر این روستا نهاده شده یا برگرفته از دژ باستانی روستا به نام «قلعه حصار» است. واژۀ کنگ در اَوِستا، کتاب مقدس زرتشتیان نیز آمده است.

تاریخچه

روستای کنگ با قدمتی بیش از هزار سال، توسط برخی باستان‌شناسان به دوران ‌پیش از اسلام نسبت داده شده است. اهالی روستای کنگ به چندین طایفه شامل: «هشیمون»، «شفیعون»، «آبیلون»، «سیرون» و «سید» تقسیم شده است. برخی معتقدند نیان‌گزاران این روستا، طایفه «میرون‌ها» از میرده سیستان (زابل) بوده‌اند.

جمعیت‌شناسی

1. آمار جمعیتی: جمعیت این روستا فصلی است و در زمان رونق گردشگری یا برداشت محصول زراعی و باغی، جمعیت روستا بیشتر می‌شود. جمعیت این روستا در سرشماری سال ۱۳۸۰ هجری‌شمسی حدود ۸۰۰۰ نفر بوده است. با گذر زمان و رواج زندگی شهری، ۱۴۶۸ نفر از این افراد در روستا باقی مانده و بقیه به شهر رفته‌اند.
2. زبان: مردم روستای کنگ به زبان فارسی و با لهجه‌ محلی سخن می‌گویند.
3. مذهب: ساکنان روستای کنگ مسلمان بوده و مذهب شیعه جعفری دارند.

جغرافیا

1. موقعیت جغرافیایی: روستای کنگ در ۱۹ کیلومتری غرب طرقبه، کیلومتری شهر مشهد و در استان خراسان رضوی قرار دارد. این روستا در دامنۀ شرقی ارتفاعات بینالود قرار گرفته و آخرین روستا در محور دره‌ و رودخانه کنگ است.
2. آب‌و‌هوا: روستای کنگ در ارتفاع ۱7۰۰ متری از سطح دریا واقع‌شده و به‌دلیل وضعیت خاص جغرافیایی، وجود کوه‌های مرتفع، درختان فراوان و عدم وزش باد‌های خشک؛ دارای آب‌و‌هوا و اقلیم سرد است.
3. رشته‌کوه‌ها: اطراف روستای کنگ را رشته‌کوه‌های مرتفع بینالود احاطه کرده‌اند. این امر سبب شده که سکونت‌گاه‌های این روستا در دامنۀ کوه‌ها با ساختاری پلکانی باشد.
4. پوشش گیاهی: روستای کنگ به‌دلیل شرایط اقلیمی دارای خاک حاصلخیز و پوشش گیاهی غنی است. این روستا دارای باغ‌های پر از درختان «گردو»، «سیب»، «گیلاس» و «آلبالو» است. همچنین در مناطق کوهپایه‌ای اطراف این روستا گیاهان دارویی متعددی مانند: «خاکشیر»، «پرسیاوشان»، «گل‌گاوزبان»، گیاهان بالشتکی گل سفید و صورتی که به زبان محلی به آن‌ها «خارکوله» می‌گویند یافت می‌شود.
5. منابع آبی: اطراف روستای کنگ چشمه‌ها و رودخانه‌های متعددی مانند رودخانۀ کنگ وجود دارد که در شمار منابع آبی این روستا قرار دارند.

معماری

یکی از زیبایی‌های روستای کنگ، دور‌نمای پلکانی و بافت تاریخی آن در دامنة ارتفاعات بینالود است. ایوان‌های خانه‌های این روستا با توجه به اقلیم، موقعیت جغرافیایی و در جهت چشم‌اندازای طبیعی این روستا ساخته می‌شوند. در ساختار پلکانی این روستا به‌طوری که حیاط خانه‌های بالادستی بام خانه‌های پایین‌دستی است. خانه‌های این روستا به روش کاملاً سنتی به طوری که سقف خانه‌ها مسطح و دیوارهای آن گلی است. خانه‌های این روستا با مصالحی از جنس چوب ساخته شده است. اغلب ساختمان‌های روستای کنگ بیش از دو یا سه طبقه و قسمتی از آن محل نگه‌داری دام و انبار محصولات است. این خانه‌ها دارای پنجره‌های مربع شکل و ایوان‌های چوبی هستند. شاخص‌ترین عنصر معماری در بافت روستای کنگ، ایوان‌های چوبی منازل است که در زبان محلی به آن «پیشگاه» گفته می‌شود.

اقتصاد

شغل ساکنان روستای کنگ زراعت، باغداری، دامداری و تولید صنایع‌دستی مانند فرشی است بسیاری از اهالی این روستا نقش گسترده‌ای در تولیدات دامی و میوه‌ای منطقه دارند. همچنین توجه به صنعت توریسم و جذب گردشگر در این منطقه سبب ایجاد اشتغال و درآمدزایی در این منطقه شده است.

فرهنگ و هنر

1. آداب‌و‌رسوم: یکی از رسوم رایج در میان ساکنان کنگ، روشن‌کردن شمع در زیر درختی در کنار چشمه است که به روایت بومیان این منطقه محل دفن امامزاده‌ای است.
2. ساختار اجتماعی: این روستا دارای ۸ محله؛ «محله بالا»، «شفیعان»، «ابولون»، «میان‌ده (سادات)»، «زیرده (میران)»، «حشیمون»، «سرکمر» و «قلعه نو» است. در هر محله تعدادی ریش‌سفید و یک فرد به‌عنوان رئیس ریش‌سفیدان به نام «کدخدا» وجود دارد که به حل مسائل مختلف روستا می‌پردازند.
3. مکان‌های مذهبی: از مکان‌های مهم مذهبی این روستا می‌توان به «مزار شیخ عبدالله» اشاره کرد. شیخ عبدالله یکی از عرفای این دیار بوده است.
4. غذاهای محلی: روستای کنگ دارای غذاهای سنتی متنوعی مانند: «شله ماش»، «آش شله قلم‌کار» و «نان محلی» است.
5. سوغات و صنایع‌دستی: از جمله سوغاتی‌های روستای کنگ؛ «زرشک»، «گردو»، «نبات» و «زعفران» است. همچنین صنایع‌دستی مانند فرش نیز در شمار سوغاتی‌های روستای کنگ قرار دارد.

آموزش

روستای کنگ دارای دو مدرسه راهنمایی، یک دبستان، یک انجمن ده، دو حمام و هشت مسجد است.

جاذبه‌های گردشگری

بافت تاریخی و معماری پلکانی روستای کنگ موجب شده تا از دوران پیش از اسلام تاکنون این روستا یکی از پرجاذبه‌ترین مناطق ییلاقی خراسان باشد.

1. جاذبه‌های دیدنی: معماری خاص روستای کنگ از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این روستا به‌‌شمار می‌رود. همچنین وجود ارتفاعات بینالود و پوشش گیاهی متنوع در این منطقه شرایط مناسبی را برای علاقه‌مندان به کوهنوردی و طبیعت‌گردی فراهم کرده است. از جاذبه‌های طبیعی روستای کنگ می‌توان به باغ‌های انبوه میوه و طبیعت سر‌سبز آن اشاره کرد.

یکی دیگر از جاذبه‌های دیدنی روستای کنگ، «قلعه‌ی تیغ‌میان» است. این قلعه که به گویش کنگی «تِغ میو» گفته می‌شود از بناهای کهنی است که در این روستا قرار گرفته است. یکی دیگر از جاذبه‌های دیدنی روستای کنگ «رباط پای کوه کنگ» یا «رباط شاه‌عباسی» است که در انتهای دره کنگ و بر دامنه‌ای مشرف به رودخانه‌ کنگ قرار دارد. «گورستان قدیمی کنگ» نیز یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری این روستای تاریخی و دیدنی است. همچنین مسجد و تکیه روستا با قدمتی ۱۵۰ ساله از جمله جاذبه‌های تاریخی روستای کنگ است. قبرستان قدیمی این روستا که روی تپه‌ای بنا شده، سنگ قبرهای با ارزشی دارد. اکثر سنگ قبرها از جنس شیست است.

1. امکانات رفاهی: از جمله امکانات رفاهی روستا کنگ برای اقامت گردشگران، سوئیت‌های روستایی و ویلاهای اجاره‌ای در این منطقه است همچنین علاقه‌مندان به اقامت و اتراق در مناطق طبیعی و کوه‌های منطقه کنگ می‌توانند برای پیک‌نیک و تفریح به این منطقه بروند. از دیگر امکانات رفاه این روستا رستوران، کافه، سرویس بهداشتی و فروشگاه‌های مواد غذایی است.
2. مسیر دسترسی: برای سفر به روستای کنگ لازم است ابتدا به شهر طرقبه رفته، سپس با طی‌کردن 19 کیلومتر مسافت به روستای کنگ رسید.

زیر‌ساخت

مسیر دسترسی این روستا آسفالت و ماشین‌رو است که امکان تسهیل عبور‌و‌مرور با وسایل نقلیه عمومی مانند: کامیون، وانت، اتوبوس، تاکسی و خودروی شخصی را هم برای اهالی روستا و هم گردشگران فراهم می‌کند.

منابع

• ابویسانی‌جغتایی، ناجیه و همکاران، «نقش ایوان در معماری بومگردی روستایی (روستای کنگ – خراسان)»، پژوهشنامه خراسان بزرگ، شماره 11، 1392ش.
• باقریان، بتول و پرتوه، غلامرضا، «گردشگری روستایی در خراسان رضوی با نگرش موردی به روستای کنگ»، اولین همایش ملی توریسم و گردشگری سبز، 1393ش.
• حسینی، معصومه و طالبی، هاشم، «نگرش ساکنان مناطق گردشگری روستایی نسبت به پیامدهای اقتصادی گردشگری مطالعه موردی: روستای کنگ استان خراسان رضوی»، همایش بین المللی اقتصاد شهری، 1395ش.
• «روستای کنگ»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.
• «روستای کنگ طرقبه»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.
• «روستای کنگ طرقبه»، وب‌سایت همگردی، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.
• «روستای کنگ مشهد کجاست»، وب‌سایت ره‌بال آسمان، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.
• «روستای کنگ | ماسوله هزارساله»، وب‌سایت پرتال جامع شهرداری طرقبه، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.
• «سفر به روستای کنگ، روستایی پلکانی با پیشینه‌ای هزار ساله»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 30 مرداد 1401ش.
• «کنگ»، وب‌سایت دانشنامه مشهد الرضا، تاریخ بازدید: 2 شهریور 1401ش.
• «معرفی روستای کنگ مشهد، دیدنی‌های طرقبه»، وب‌سایت اقامت 24، تاریخ بازدید: 30 مرداد 1401ش.