زیارتگاه سخی
زیارتگاه سخی؛ از اماکن مقدس در شهر کابل که به امام علی منسوب است.
زیارتگاه سخی واقع در منطقۀ «کارته‌سخی» کابل و دامنۀ کوه علی‌آباد است که مدتی خرقۀ منتسب به پیامبر در مسیر انتقال به قندهار در آن نگهداری می‌شد و پس از آن تبدیل به زیارتگاهی برای شیعیان و اهل سنت شد.
تاریخچه
قدمت این مکان به دوران احمدشاه ابدالی باز می‌گردد. طبق دستور احمدشاه، خرقۀ منتسب به پیامبر را از فیض‌آباد بدخشان به‌سمت قندهار آوردند.[۱] این خرقه بین سال‌های 1109 تا 1181ق در فیض‌آباد بدخشان بوده است.[۲] در مسیر، صوفیانِ حامل خرقه مدتی در کارته‌سخی کابل (محل فعلی زیارت سخی) استراحت کردند. به‌روایت تاریخ، صوفیان دو شب متوالی حضرت علی را در خواب می‌بینند که در این محل نماز می‌خواند. پس از بازگویی خواب برای شاه، او دستور می‌دهد که در این منطقه زیارتگاهی بسازند که زیارت سخی شاه مردان نامیده شد.[۳] در منابع، سال انتقال خرقه 1180ق و 1182ق آمده است و مدت زمانی که خرقه در محل زیارت سخی کنونی نگهداری شده نیز از 8 ماه تا 40 روز ذکر شده است.[۴]
موقعیت جغرافیایی
زیارتگاه سخی شاه‌مردان، معروف به زیارت سخی واقع در کارتۀ سخی کابل و دامنۀ کوه علی‌آباد است.[۵] این زیارتگاه، از غرب با دانشگاه کابل، بیمارستان علی‌آباد و حسینیۀ عرفان و از جنوب با مسجد امام علی همسایگی دارد. در ضلع غربی و جنوبی زیارتگاه نیز قبرستان است.[۶] بیرون محوطه، در تپۀ سلام، مسجد و مدرسۀ محمدیه قرار داشته که توسط سید سرور واعظ بهسودی در کنار مسجد محمدیه ساخته شده است.[۷]
نام‌گذاری
«سخی» لقب امام علی در بین مردم افغانستان است که وجه تسمیۀ آن نیز گشاده‌دستی فراوان امام نسبت به مردم بوده است.[۸]
کتیبه و آرامگاه
در قبرستانِ زیارتگاه افرادی همچون سید علی‌احمد حجت، حیات بیگم مادر امان‌الله خان، سید سرور واعظ بهسودی و برخی دیگر از شهدای دوران کمونیست‌ها و حملات انتحاری مدفون هستند.[۹] داخل زیارتگاه نیز کتیبه‌ای قرار داده شده که تاریخچۀ زیارتگاه در آن نوشته شده است.[۱۰]
معماری
مساحت این بنای مذهبی، در حدود 10000 مترمربع بوده و دارای سه راه خروجی و یک حیاط بزرگ است.[۱۱] حرم با کاشی‌های لعاب‌دار به سبک ایرانی نئوصفوی تزئین شده است.[۱۲] بنای زیارتگاه متشکل از دو اتاق متصل بوده و هر اتاق دارای گنبد نقره است.[۱۳]
مرمت و بازسازی
پس از اعلام استقلال افغانستان از بریتانیا توسط امان‌الله خان در سال 1919م، حیات بیگم، مادر شاه، گنبد دیگری در کنار گنبد قبلی ساخت. بعدها سید علی‌احمد حجت گنبدهای بیشتری را در این زیارتگاه، ساخت. در حال حاضر، این حرم شش گنبد دارد.[۱۴]
سنگ ذوالفقار
حاملان خرقه دو شب متوالی امام علی را در خواب می‌بینند که در این مکان شمشیر را بر سنگی گذاشته و نماز می‌خواند.[۱۵] این سنگ که در دیوار شمالی زیارتگاه قرار دارد،[۱۶] سنگ ذوالفقار نام گرفته است.[۱۷]
کارکرد
- مراسم برافراشتن جهندۀ سخی؛ در نوروز هر سال پرچمی در این مکان برافراشته می‌شود و تا چهل روز در اهتزاز است. طی این مراسم یک عالم شیعه و یک عالم سنی سخنرانی کرده و افراد حکومتی نیز در این مراسم حضور دارند.[۱۸]
- زیارتگاه اهل سنت و شیعیان؛ این زیارتگاه منحصر به شیعیان نیست، بلکه اهل سنت نیز از اطراف کشور به این زیارتگاه می‌آیند.[۱۹] در سال 1400ش زمانی‌که طالبان برای بار دوم کابل را گرفت، برای مدتی، درهای ورودی زیارتگاه را به بهانۀ شرک بودن زیارت، بستند.[۲۰]
موقوفات
از سال 1182ق در کابل روزانه پنجاه مَن نان پخته و میان فقراء و مساکین از طرف دربار، وقف خرقۀ شریف شده بود. برای علمای حاضر در زیارتگاه نیز مواجبی پرداخت می‌شد.[۲۱]
حادثه‌های تروریستی
- حملۀ تروریستی شب عاشورای 1395ش: در این حادثه، تروریست‌ها وارد محوطۀ زیارتگاه شده و افراد حاضر را هدف گلوله قرار دادند. سپس به‌سمت داخل رفته، افراد را گروگان گرفته و عدۀ زیادی را به شهادت رساندند.[۲۲] ارگ ریاست‌جمهوری این حمله را محکوم کرد.[۲۳]
- دومین حمله، انفجار بمب در سال 1397ش در مسیر افرادی بود که برای شرکت در مراسم بالا بردن عَلَم به‌سمت سخی در حرکت بودند.
- در اول فروردین 1398ش نیز سه بمب در مسیر منتهی به زیارتگاه سخی منفجر شد که در جریان این حمله، 6 نفر کشته شدند.[۲۴]
پانویس
- ↑ Ziarat-e Sakhi (Shrine place) -Kabul Afghanistan", maskanyab.
- ↑ وکیلی پوپلزائی، عزیزالدین، تاریخ خرقه شریفه قندهار، 1367ش، ص18.
- ↑ "Ziarat-e Sakhi (Shrine place) -Kabul Afghanistan", maskanyab.
- ↑ «زیارتگاه سَخی شاه مردان کجاست؟»، الکوثر فارسی.
- ↑ زیارتگاه سخی»، آبادیس.
- ↑ «زیارتگاه سَخی شاه مردان کجاست؟»، الکوثر فارسی.
- ↑ بختیاری، شیعیان افغانستان، 1385ش، ص385.
- ↑ «سید علی‌احمد حجت کابلی»، ویکی فقه.
- ↑ «زیارتگاه سَخی شاه مردان کجاست؟»، الکوثر فارسی.
- ↑ «زیارتگاه سَخی شاه مردان کجاست؟»، الکوثر فارسی.
- ↑ Ziarat-e Sakhi (Shrine place) -Kabul Afghanistan", maskanyab.
- ↑ "Sakhi Shrine", wikiwand.
- ↑ خامهیار، آثار منسوب به پیامبر خدا در افغانستان، 1392ش، ص53.
- ↑ ."Ziarat-e Sakhi (Shrine place) -Kabul Afghanistan", maskanyab.
- ↑ روایت‌نگاری خبرنگار تسنیم از زیارتگاه معروف «سخی» در کابل»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ هاشمی، «نگاهی به تاریخچه زیارتگاه سخی در کابل+عکس»، شهرآرا نیوز.
- ↑ «زیارتگاه سَخی شاه مردان کجاست؟»، الکوثر فارسی.
- ↑ «زیارتگاه سَخی شاه مردان کجاست؟»، الکوثر فارسی.
- ↑ «طالبان «زیارتگاه سخی» در کابل را مسدود کرد»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «طالبان ورود به زیارتگاه سخی در کابل را ممنوع کرد + عکس»، پایگاه خبری تحلیلی صراط.
- ↑ وکیلی پوپلزائی، عزیزالدین، تاریخ خرقه شریفه قندهار، 1367ش، ص56-55.
- ↑ «حمله تروریستی و گروگانگیری در کارته‌سخی و کارته چهار با کشته‌شدن همه تروریست‌ها پایان یافت»، خبرگزاری جمهور.
- ↑ جعفری، «حمله تروریستی کابل؛ ۶۰ کشته و زخمی در حمله برعزاداران عاشورا در کابل»، خبرنما.
- ↑ «زیارتگاه سخی»، ویکی شیعه.
منابع
- بختیاری، محمد عزیز، شیعیان افغانستان، قم، شیعه‌شناسی، 1385ش.
- جعفری، محمدرضا، «حمله تروریستی کابل؛ ۶۰ کشته و زخمی در حمله بر عزاداران عاشورا در کابل»، وب‌سایت خبرنما، تاریخ بارگذاری: 21 مهر 1395ش.
- خامهیار، احمد، آثار منسوب به پیامبر خدا در افغانستان، میقات حج، دوره 21، شماره 83، 1392ش.
- «حمله تروریستی و گروگانگیری در کارته‌سخی و کارته چهار با کشته‌شدن همه تروریست‌ها پایان یافت»، خبرگزاری جمهور، تاریخ بارگذاری: 20 مهر 1395ش.
- «روایت‌نگاری خبرنگار تسنیم از زیارتگاه معروف سخی در کابل»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بارگذاری: 3 اسفند 1393ش.
- «زیارتگاه سَخی شاه مردان کجاست؟»، وب‌سایت الکوثر فارسی، تاریخ بارگذاری: 6 خرداد 1400ش.
- «زیارتگاه سخی»، وب‌سایت آبادیس، آخرین بازدید: 24 آبان 1401ش.
- «زیارتگاه سخی»، ویکی شیعه، آخرین بازدید: 16 آذر 1401ش.
- «سید علی‌احمد حجت کابلی»، ویکی فقه، آخرین بازدید: 16 آذر 1401ش.
- طالبان «زیارتگاه سخی» در کابل را مسدود کرد، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ بارگذاری: 3 مهر 1400ش.
- «طالبان ورود به زیارتگاه سخی در کابل را ممنوع کرد + عکس»، پایگاه خبری تحلیلی صراط، تاریخ بارگذاری: 2 مهر 1400ش.
- وکیلی پوپلزائی، عزیزالدین، تاریخ خرقه شریفه قندهار، کابل، مرکز تحقیقات علوم اسلامی، مدیریت عمومی نشرات، چ2، 1367ش.
- هاشمی، محمدرضا، «نگاهی به تاریخچه زیارتگاه سخی در کابل+عکس»، شهرآرا نیوز، تاریخ بارگذاری: 19 آبان 1400ش.
- "Ziarat-e Sakhi (Shrine place) -Kabul Afghanistan", maskanyab, last visited: 21 November 2022.
- "Sakhi Shrine", Wikiwand, last visited: 21 November 2022.