سراب

سراب؛ شهرستانی در شرق استان آذربایجان شرقی.

شهرستان سراب به مرکزیت شهر سراب، دومین شهرستان بزرگ استان آذربایجان شرقی و هفتمین شهر پرجمعیت این استان است. سراب در ۸۶ کیلومتری غرب اردبیل و ۱۳۴ کیلومتری شرق تبریز واقع است.

نام‌گذاری

در منابع تاریخی از این شهر با نام‌های «سراو» یا «سرو» یاد شده است. این شهر در کنار رودخانهٔ سراو بوده و به این دلیل سراو نامیده می‌شد.

پیشینه

دو سنگ‌نبشتهٔ اورارتویی در نزدیکی سراب وجود دارند که قدمت آنها به دوران مادها باز می‌گردد. این سنگ‌نبشته‌ها اهمیت تاریخی سراب را نشان می‌دهند. در گذشته سراب در مسیر جادهٔ ابریشم قرار داشت و به این دلیل مورد توجه تاجران و پادشاهان بود. در سال ۶۱۷ق با حملهٔ مغول‌ها به این منطقه این شهر تخریب و نابود شد؛ اما در زمان حکومت مغول‌ها دوباره بازسازی شد. در زمان حکومت قاجاریه نیز سراب از مناطق مهم بود.

جمعیت‌شناسی

جمعیت سراب بر اساس سرشماری عمومی سال ۱۳۹۰ش، ۱۳۱۹۳۴ نفر بوده است. مردم سراب به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند و غالباً مسلمان و شیعه‌مذهب‌ هستند.

جغرافیا

موقعیت جغرافیایی؛ مساحب شهرستان سراب ۳۴۵۲ کیلومتر مربع است.شهرستان سراب از شمال به شهرستان‌های مشکین‌شهر و هریس، از جنوب به شهرستان میانه، از شرق به استان اردبیل و از غرب به شهرستان بستان‌آباد متصل می‌شود. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا ۱۶۵۰ متر است.

رشته‌کوه‌ها؛ اين شهرستان توسط رشته‌كوه سبلان در شمال، رشته‌كوه بزقوش در جنوب و ارتفاعات ايلانجوق به سبلان در شرق از سه طرف محصور شده و این منطقه به‌صورت چاله و دشتي درآمده كه به سمت غرب باز است.

آب‌وهوا؛ شهر سراب به‌دلیل محاصره‌شدن توسط کوه‌ها، آب‌وهوای سرد و کوهستانی دارد.

حیات‌وحش؛ سیاه‌گوش، خرس قهوه‌ای، پلنگ، رودک، تشی، راسو، جوجه تیغی، سمورسنگی، گراز، گرگ، روباه، خرگوش، سنجاب زمینی و خفاش نعل‌اسبی مدیترانه‌ای از جانورانی هستند که در نقاط مختلف سراب زیست می‌کنند.

پوشش گیاهی؛ خشخاش، علف پشمکی، سیرکوهی، گاوزبان، زردپیاز، انواع یونجه، فستوک گوسفندی، آویشن، کلاه‌میرحسن، جو وحشی و علف گندمی، پونه، کاکوتی، اسپرس، میخک، بومادران، بابونه، زرشک، قره میخ، آلوچه وحشی، نسترن، قره‌تیکان، چاکلانقوش، بید و دوشان‌آلماسی از مهم‌ترین پوشش‌های گیاهی این خطه به شمار می‌روند.

منابع آبی (رودها)؛ از مهم‌ترین رودخانه‌های سراب می‌توان به رودخانه‌های سوین، آغمیون، پسلر و تاجیار، وانِق چای، آجی‌چای و ارزنق اشاره کرد.

اقتصاد

اقتصاد این شهرستان به‌دلیل وجود زمین‌های مستعد کشت، بیشتر بر پایهٔ کشاورزی و دامداری استوار است. گندم، سیب‌زمینی، سبزیجات، خیار، گوجه‌فرنگی و حبوبات از عمده‌ترین محصولات کشاورزی این خطه به شمار می‌روند. سیب، گلابی و زردآلو نیز از دیگر محصولات این خطه هستند.

طرح نفلین‌سینیت در بخش معدن، یکی از طرح‌های بزرگ ملی است که در سراب درحال اجرا است و بهره‌برداری از آن می‌تواند نقش مهمی در اقتصاد این منطقه ایفا کند.

فرهنگ و هنر

آداب‌ورسوم؛ مردم سراب اولین چهارشنبهٔ برج اسفند را چیله‌قووان (یعنی هفته‌ای که چلهٔ زمستان را فراری می‌دهد)، چهارشنبهٔ دوم را کوله‌‌چارشنبه (یعنی چهارشنبهٔ کوتوله)، چهارشنبهٔ سوم را مشتولوقچی چارشنبه (یعنی چهارشنبهٔ پیام‌آور) و آخرین چهارشنبه را آخیرچارشنبه می‌نامند. در روز آخیرچارشنبه، داماد همراه با تخم‌مرغ‌های رنگی به خانهٔ عروس می‌رود. همچنین جوانان و نوجوانان به بالای پشت‌بام خانه‌ها رفته و دستمالی از دریچهٔ خانه آویزان می‌کنند تا صاحب‌خانه هدایایی مانند گردو و بادام در آن قرار دهد. صاحب‌خانه پس از بستن دستمال می‌گوید: «چک الله مطلب وئرسین» یعنی انشاء‌الله به آرزوی خود برسی. این مراسم به زبان ترکی شال‌سالاماق نامیده می‌شود.

از آیین‌های دیگر محلی می‌توان به پریدن از آتش و خواندن شعر معروف «آتیل باتیل چارشنبه / بختیم آچار چارشنبه» اشاره کرد. این مراسم‌ها در بعضی از روستاها و شهرهای کوچک همچنان برگزار می شوند.

مشاهیر؛ علامه امینی (از علمای بزرگ قرن چهاردهم قمری)، عزیز نصیرزاده (جانشین رئیس ستاد کل نیروهای مسلح) و شاه قاسم انوار(شاعر) از مشاهیر این خطه به شمار می‌روند.

موزه‌ها؛ موزهٔ مردم‌شناسی عشایر آذربایجان، اولین موزهٔ عشایری ایران است که در حمام جلال سراب واقع شده است.

غذاهای محلی؛ تاوا کبابی و آبگوشت از لذیذترین غذاهای محلی سراب هستند.

سوغات و صنایع‌دستی؛ معروف‌ترین سوغات سراب، عسل سبلان است. لبنیات محلی مانند کره، دوغ و پنیر و نان فطیر محلی این خطه نیز طرفداران زیادی دارد. هنرمندان این منطقه به انواع هنرهای دستی مانند فرش‌بافی، گلیم‌بافی، منبت‌کاری و حکاکی روی فلز می‌پردازند.

آموزش و پژوهش

دانشگاه آموزشی و تحقیقاتی علوم پزشکی سراب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد، دانشکده علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی سراب، دانشگاه آزاد اسلامی مرکز مهربان، دانشگاه پیام نور سراب، دانشگاه پیام نور شربیان، دانشکده علوم پزشکی سراب وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دانشکده فنی و حرفه‌ای پسران سراب از مراکز آموزش عالی سراب هستند.

حوزهٔ علمیهٔ المهدی برای طلاب برادر و حوزهٔ علمیهٔ فاطمیهٔ سراب برای طلاب خواهر فعالیت می‌کنند.

تقسیمات کشوری

شهرستان سراب دارای دو بخش مرکزی و مهربان، چهار شهر سراب، مهربان، شربیان و دوزدوزان، نُه دهستان و ۱۲۸ آبادی دارای سکنه است.

گردشگری

روستای آغمیون؛ روستای آغمیون در کوهپایه‌های سبلان واقع شده است و رودخانهٔ آغمیون نیز در این روستا جاری است. این روستا با طبیعت بی‌نظیر خود یکی از مناطق نمونهٔ گردشگری در سراب است.

سنگ‌نبشتهٔ رازلیق؛ در کنار رودخانهٔ پسلر در روستای رازلیق، سنگ‌نبشتهٔ رازلیق روی یکی از بلندی‌های کوه زاغالان حکاکی شده است. قدمت این سنگ‌نبشته مربوط به صدها سال‌ قبل از میلاد است.

آب‌گرم جلده‌‌باخان؛ این آب‌گرم در نزدیکی روستای نرمیق قرار دارد و دمای آن میان ۳۵ تا ۷۵ درجهٔ سانتی‌گراد است. آب‌گرم جلده‌باخان دارای سولفات سدیم است.

مسجد جامع؛ این مسجد متعلق به قرن نهم قمری است و گلدسته و مناره ندارد. مسجد جامع سراب یکی از آثار باستانی ایران در فهرست آثار ملی است.

سنگ‌نبشتهٔ قیرخ‌قیزلار؛ این سنگ‌نبشته در درهٔ قراکوه در روستای نشتبان قرار دارد. سنگ‌نبشتهٔ قیرخ‌قیزلار به خط میخی اورارتویی نوشته شده و متن کتیبه مربوط به آرگیشتی دوم، یکی از پادشاهان اورارتو است.

از دیگر جاذبه‌های گردشگری این منطقه می‌توان به مسجد اسنق، پل گاودوش‌ آباداوغان، چهارطاق ساسانی آغمیون، منطقهٔ گردشگری آغمیون – سهزاب، آب‌گرم اسب‌فروشان، آب‌گرم شالقون، آب‌گرم الله‌حق، امامزادهٔ بزرگ سراب و منطقهٔ گردشگری و کمپینگ اردها اشاره کرد.

زیرساخت

سراب فاقد فرودگاه است. همچنین ایستگاه قطار نیز در این شهرستان وجود ندارد.

در این شهرستان ۷۹ خانهٔ بهداشت، ۱۹ مرکز بهداشتی و درمانی و دو بیمارستان وجود دارند.

امکانات رفاهی

از جمله امکانات رفاهی این شهر می‌توان به هتل سراب اشاره کرد. در این شهر ویلا، سوئیت و اقامتگاه‌های بوم‌گردی نیز وجود دارند. از آنجا که سراب و شهر اردبیل فاصلهٔ زیادی با یکدیگر ندارند، از هتل‌های شهر اردبیل نیز می‌توان جهت اقامت استفاده کرد.

منابع

• «جاهای دیدنی سراب، جاذبه‌های نمونه گردشگری شهرستان سراب»، وب‌سایت جاذبه‌ها، تاریخ بازدید: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
• «حوزه علمیه خواهران سراب آغاز به‌کار کرد»، خبرگزاری قرآن آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۲ شهریور ۱۳۹۴ش.
• «دیدنی‌های سراب»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
• «راهنمای سفر به سراب»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
• «سراب»، وب‌سایت آتالند، تاریخ بازدید: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
• «سی و پنج مرکز بهداشت و درمان سراب پزشک ندارد»، خبرگزاری تسنیم آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۳۹۳ش.
• شریفی، فاطمه، «جاذبه‌های گردشگری شهر سراب»، وب‌سایت اتاقک، تاریخ درج مطلب: ۲۴ مهر ۱۴۰۰ش.
• «گزارشی از چهارشنبه‌سوری در سراب»، خبرگزاری سراب‌نیوز آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۶ اسفند ۱۳۹۹ش.
• «مدرسه علمیه المهدی سراب، رتبه چهارم علمی آذربایجان شرقی»، خبرگزاری رسا آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۱ اسفند ۱۳۰۴ش.
• مشرقی‌، «راهنمای سفر به سراب/شهری با هزاران سال قدمت»، وب‌سایت ره‌بال آسمان، تاریخ درج مطلب: ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ش.
• «معرفی شهر شهرستان سراب»، وب‌سایت چهارگوشه ایران زیبا، تاریخ بازدید: ۲۱ مهر ۱۴۰۱ش.
• «منطقه حفاظت‌شده بزقوش»، پایگاه خبری دیدبان محیط‌زیست و حیات‌وحش ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۱ شهریور ۱۳۹۱ش.
• میرشریف، یاسمن، «سراب کجاست؟/باغ‌سار زیبا در میان کوهستان‌های زاگرس»، وب‌سایت اتاقک، تاریخ درج مطلب: ۶ دی ۱۴۰۰ش.