سید محمد‌علی لم‌لم

سید محمد‌علی لم‌لم، اولین قومندان (فرمانده) جهادی در ولایت بامیان.

سید محمد‌علی لَم‌لَم، اولین قومندان جهادی ولایت بامیان در آغاز جهاد مردم افغانستان علیه حاکمیت کمونیست‌ها بود. وی در نبرد با نیروهای نظامی دولت کمونیستی برای آزادسازی مرکز ولایت بامیان به شهادت رسید.

کودکی و نوجوانی

سید محمد‌علی در سال 1273ش در در روستای بارک از وُلُسوالی (شهرستان) یکه‌ولنگ در ولایت بامیان متولد شد. او در کودکی پدر خود را از دست داد و با سرپرستی عموی خود بزرگ شد. لم‌لم در نوجوانی به زراعت و مالداری (دامپروری) پرداخت و نتوانست به مکتب برود.^[۱]

جوانی

لم‌لم در 20 سالگی به عسکری (سربازی) رفت و بر اساس قوانین ظالمانۀ آن دوران به مدت 10 سال به‌جای خود و دیگران عسکری کرد. لم‌لم از دورۀ ده سالۀ عسکری تجربیات بسیاری آموخت.^[۲]

فعالیت‌ها

سید لم‌لم پس از عسکری، همانند دوران نوجوانی به امور زراعی و مالداری مشغول شد. او بعد از درگذشت عموی خود مسئولیت اربابی منطقۀ سولیچ را به دوش گرفت و سالیان متمادی در این مسئولیت به امور مردم رسیدگی می‌کرد.^[۳] در این دوره، تجاوزات مداوم کوچی‌ها (عشایر بی‌خانمان قوم پشتون) به مناطق مرکزی افغانستان و ظلم و ستم مستمر آنها به مردم هزاره، باعث درگیری لم‌لم با آنها شد که در نتیجۀ این درگیری فردی از بزرگان کوچی کشته و مشکلات زیادی برای لم‌لم ایجاد شد؛ از جمله در سفری که او در حدود سال 1352ش به منطقۀ سانچارک ولایت سرپل داشت، توسط کوچی‌ها دستگیر و به‌عنوان قاتل تحویل دولت شد. دولت وقت او را بدون مدرک به زندان انداخت و او بدون اثبات جرم 5 سال از عمر خود را در زندان سپری کرد.^[۴]

مسئولیت‌ها

بعد از کودتای حزب دموکراتیک خلق افغانستان در 7 ثور (اردیبهشت) سال 1357ش، لم‌لم از زندان آزاد شد و از سوی دولت کمونیستی وقت به‌عنوان مسئول جاده‌سازی بین ولسوالی یکه‌ولنگ (ولایت بامیان) و علاقه‌داری (بخش) بلخاب (ولایت جوزجان) تعیین شد.^[۵]

فعالیت سیاسی و نظامی

با پیروزی قیام مردم بلخاب علیه حاکمیت کمونیستی در 24 حمل (فروردین) سال 1358ش، مبارزان بلخابی تلاش کردند با تحریک مردم ولایت بامیان زمینه آزادسازی آن ولایت را از دست نیروهای دولت کمونیستی فراهم کنند. حدود چهل نفر از مبارزان بلخابی به سرکردگی سيد محمدحسن واعظ و تعدادی دیگر به سمت ولایت بامیان حرکت کردند. در منطقۀ سولیچ، سید محمد‌علی لم‌لم برای حمایت از جریان قیام علیه دولت کمونیستی به آنها پیوست.^[۶] سید محمد‌علی لم‌لم توانست حدود 400 نفر را برای حمله به نیروهای دولت کمونیستی در نَیَک (مرکز ولسوالی یکه‌ولنگ) بسیج کند. حمله این نیروها با دست‌های خالی به مرکز یکاولنگ در روز 14 ثور (اردیبهشت) 1358ش موجب فرار نیروهای دولتی و تسخیر ولسوالی یکه‌ولنگ توسط نیروهای مردمی شد.^[۷] پس از فتح یکه‌ولنگ، در 15 ثور انجمن (کمیته) اسلامی برای ادارۀ امور منطقه تشکیل شد و سید محمد‌علی لم‌لم به‌عنوان قومندان (فرمانده) جهادی نیروهای مردمی تعیین شد.^[۸]

حمله برای آزادسازی بامیان

در 16 ثور 1358ش نیروهای مردمی به فرماندهی سید لم‌لم برای آزادسازی مرکز ولایت بامیان از نیروهای دولت کمونیستی حرکت کردند. در روز 23 ثور این نیروها موفق شدند بامیان را تصرف کنند، اما در عملیات سنگین زمینی و هوایی نیروهای دولتی در روز بعد شکست خوردند و به مناطق اطراف عقب‌نشینی کردند.^[۹] لم‌لم به بازسازی قوای خود پرداخت و حملۀ دوم با همکاری نیروهای مردمی ولایت دایکندی در تاریخ 29 ثور با حدود 1500 نفر آغاز شد ولی با آمادگی نیروهای دولت کمونیستی و حملات سنگین هوایی به شکست انجامید. بر اساس برخی منابع در این حمله حدود 700 نفر از مجاهدین شهید شدند و لم‌لم مجبور به عقب‌نشینی به سمت قریۀ خوال شد.^[۱۰] با بازسازی مجدد نیروها و جلب حمایت از ولایت‌های اطراف (غور و دایکندی) در روزهای آخر جوزای 1358ش نیروهای سید لم‌لم از چند سمت برای تصرف مرکز بامیان حرکت کردند، اما در مقابل حملات سنگین قوای زرهی و هوایی دولتی موفقیت زیادی به دست نیاوردند. مجاهدین به مناطق اطراف پراکنده شدند و سید لم‌لم نیز به درۀ اژدر عقب‌نشینی کرد.^[۱۱]

دیدگاه‌ها درباره سید لم‌لم

در آثار مرتبط با حوادث بامیان بسیاری از نویسندگان از شجاعت، دلاوری و تجربیات او در امور نظامی ستایش کرده و لم‌لم را به‌عنوان یک شخصیت مؤثر در روزهای آغازین جهاد مردم افغانستان معرفی کرده‌اند. به باور این افراد، لم‌لم نقش تعیین‌کننده‌ای در بسیج مردم برای جهاد و آزادی بسیاری از مناطق بامیان از وجود نیروهای دولت کمونیستی داشت. در بین عموم مردم نیز افسانه‌ها و روایت‌های عجیبی از شجاعت و دلاوری او نقل می‌شد.^[۱۲]

تصویرپردازی

در ارتباط با شخصیت جهادی سید لم‌لم در آثار و خاطرات مربوط به ولایت بامیان مطالبی ذکر شده است و علاوه بر آن دو کتاب مستقل نیز تدوین و منتشر شده است: سیمای لم‌لم، نوشتۀ سید محمدیوسف مبارز که در 1369ش چاپ شده و دیگری قهرمان خونین قیام افغانستان: شهید سید محمد‌علی لم‌لم، نوشتۀ سیداحمد احسانی که در 1360ش نوشته شده است.^[۱۳]

شهادت

در روز 28 جوزا (خرداد) 1358ش نیروهای دولت کمونیستی حملات شدید هوایی و زمینی خود را به محل استقرار سید لم‌لم در درۀ اژدر متمرکز کردند و او در این حملات به شهادت رسید.^[۱۴] نیروهای دولتی ابتدا جنازۀ لم‌لم را به یک خودرو جیپ بسته و در خیابان‌های بامیان گرداندند.^[۱۵] سپس آن را بررسی و از جنازه فیلم، عکس و گزارش تهیه کردند. بعد از بازدید هیئتی از کابل که برای دیدن جنازۀ لم‌لم به بامیان آمده بودند، بدن او را در خاکریز شرق مجسمۀ بودا در یک گودال قرار دادند و روی او ریگ ریختند.^[۱۶]

پانویس

↑ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص451 و 452.
↑ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص452.
↑ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1403ش، ص452.
↑ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص454.
↑ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص454.
↑ رهیاب (بلخی)، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع)، 1398ش، ص191، 193 و 204؛ عارف (علاقه‌دار)، هزاره‌جات قلب افغانستان، 1391ش، ص84 و 88.
↑ رهیاب (بلخی)، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع)، 1398ش، ص191، 193 و 204؛ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص456.
↑ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص458.
↑ مبارز، گزارش ناتمام (ناگفته‌های یک دهه تحولات بامیان)، 1396ش، ص17، 35 و 60؛ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص458.
↑ مبارز، سیمای لم‌لم، 1389ش، ص37 و 38؛ مبارز، گزارش ناتمام (ناگفته‌های یک دهه تحولات بامیان)، 1396ش، ص35، 36 و 60؛ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص461.
↑ مبارز، گزارش ناتمام (ناگفته‌های یک دهه تحولات بامیان)، 1396ش، ص65؛ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص463 و 464.
↑ رهیاب (بلخی)، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع)، 1398ش، ص191، 193 و 204؛ عارف (علاقه‌دار)، هزاره‌جات قلب افغانستان، 1391ش، ص84 و 88؛ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص458.
↑ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص470.
↑ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص465-466.
↑ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص464-465.
↑ مبارز، گزارش ناتمام (ناگفته‌های یک دهه تحولات بامیان)، 1396ش، ص67-68.

منابع

جعفری، عبدالله و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، قم، بنیاد اندیشه، 1402ش.
رهیاب (بلخی)، سیدحسین، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع)، کابل، صبح امید، 1398ش.
عارف (علاقه‌دار)، سید محمد‌امین، هزاره‌جات قلب افغانستان، کابل، سعید، 1391ش.
مبارز، سید عبدالعزیز، گزارش ناتمام (ناگفته‌های یک دهه تحولات بامیان)، کابل، سعید، 1396ش.
مبارز، سید محمدیوسف، سیمای لم‌لم، بی‌جا، بی‌نا، 1389ش.

[1] جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص451 و 452.

[2] جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص452.

[3] جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1403ش، ص452.

[4] جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص454.

[5] جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص454.

[6] رهیاب (بلخی)، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع)، 1398ش، ص191، 193 و 204؛ عارف (علاقه‌دار)، هزاره‌جات قلب افغانستان، 1391ش، ص84 و 88.

[7] رهیاب (بلخی)، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع)، 1398ش، ص191، 193 و 204؛ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص456.

[8] جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص458.

[9] مبارز، گزارش ناتمام (ناگفته‌های یک دهه تحولات بامیان)، 1396ش، ص17، 35 و 60؛ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص458.

[10] مبارز، سیمای لم‌لم، 1389ش، ص37 و 38؛ مبارز، گزارش ناتمام (ناگفته‌های یک دهه تحولات بامیان)، 1396ش، ص35، 36 و 60؛ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص461.

[11] مبارز، گزارش ناتمام (ناگفته‌های یک دهه تحولات بامیان)، 1396ش، ص65؛ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص463 و 464.

[12] رهیاب (بلخی)، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع)، 1398ش، ص191، 193 و 204؛ عارف (علاقه‌دار)، هزاره‌جات قلب افغانستان، 1391ش، ص84 و 88؛ جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص458.

[13] جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص470.

[14] جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص465-466.

[15] جعفری و همکاران، رویش‌های نو از دیار کهن، 1402ش، ص464-465.

[16] مبارز، گزارش ناتمام (ناگفته‌های یک دهه تحولات بامیان)، 1396ش، ص67-68.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]