شهین اعوانی

شهین اعوانی؛ بانوی فیلسوف و پژوهشگر.

شهین اعوانی، بانوی فیلسوف ایرانی است که به اخلاقیات، به‌ویژه اخلاق حرفه‌ای توجه خاصی دارد.

تولد

شهین اعوانی، هجدهم مرداد 1332ش در سمنان متولد شد، پدرش حاج زین‌العابدین اعوانی و مادرش کوکب شیوایی نام دارد. چهار خواهر و یک برادر او، همه اهل علم هستند. برادرش غلامرضا، فیلسوف و از اساتید سابق دانشگاه شهید بهشتی است.

نقش خانواده در پرورش استعداد

شهین از همان کودکی در خانواده‌ای اهل مطالعه، رشد یافت. پدر شهین فردی آگاه و فهیم بود که در دوازده سالگی به او اشعار حافظ و مثنوی مولوی را آموخت. او به کمک مادر نیز از همان دوران کودکی توانست، قرآن و ادعیه را به‌راحتی بخواند. همین آموزش‌ها و آشنایی با برخی کتب و مفاهیم، در آینده نیز راهگشای او بود.

تحصیلات

شهین دوران ابتدایی را در مدرسۀ حکمت سمنان گذراند. پس از اتمام دورۀ دبیرستان در سال 1351ش، در فلسفۀ غرب دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد. او در این مقطع، زبان عربی را به‌عنوان رشتۀ دوم لیسانس انتخاب کرد. شهین، فلسفه را تا مقطع کارشناسی ارشد در همان دانشگاه گذراند. او سپس برای ادامۀ تحصیل به آلمان رفت و در سال 1382ش با ارائۀ رساله‌ای با عنوان «کرامت انسانی به‌عنوان اصل اخلاقی در تدوین حقوق بشر» موفق به دریافت مدرک دکترا از دانشگاه بُن آلمان شد. غالب پژوهش‌های او در حوزۀ فلسفۀ کانت، فلسفۀ افلاطون، فلسفۀ میان‌فرهنگی، فلسفۀ اخلاق و زیبایی‌شناسی است. او در دوران تحصیل، به زبان‌های انگلیسی و آلمانی مسلط شد.

نقش معلم در مسیر زندگی

شهین در سال چهارم دبستان به‌دلیل بیماری مادر و نابسامانی اوضاع خانه، نتوانست به‌خوبی درس بخواند و مجبور شد، سال چهارم را مجدد بگذراند؛ در این سال معلمی داشت که با درک اوضاع او و تشویقش مسیر زندگی او را تغییر داد. این اتفاق به گفتۀ او سرآغاز بسیاری از موفقیت‌های او شد و از آن پس، شهین در هر دوره یا کلاسی که شرکت می‌کرد، ممتاز می‌شد.

اساتید

او فلسفۀ اسلامی را نزد اساتیدی چون مهدی حائری یزدی (1302-1378ش)، غلامحسین ابراهیمی دینانی (1313ش) و غلامرضا اعوانی گذراند. رضا داوری اردکانی (1312ش)، محسن جهانگیری (1308-1398ش)، کریم مجتهدی (1309ش)، جلال‌الدین مجتبوی (1307-1378ش) و فتح‌الله مجتبایی (1306ش) از دیگر اساتید او در ایران بودند.

از جمله اساتید او در آلمان نیز می‌توان به پروفسور آنه‌ماری شیمل (1922-2003م)، پروفسور زابینه اشمیتکه (1964م) و پروفسور لودگر هونه‌فِلدر (1936م) که راهنمای پایان‌نامۀ دکترای او هم بود، اشاره کرد.

ازدواج و خانواده

اعوانی در سن 33 سالگی با بیژن شکرریز ازدواج کرد که حاصل آن پسری به نام صدرا است.

خانه‌داری

شهین خود را اول دختر، همسر و مادر می‌داند تا پژوهشگر و استاد. او به کارهای منزل به‌عنوان سرگرمی و تفریح نگاه می‌کند که در این امر همسرش نیز همواره در کنار اوست. شهین پختن غذا را امری لذت‌بخش می‌داند و سعی دارد که آخر هر هفته را به آماده کردن غذا برای هفتۀ بعد اختصاص دهد.

رابطه با دانشجویان

او همچون مادری دلسوز، همواره مورد مشورت دانشجویان است و گاهی والدین دانشجویان نیز او را طرف مشورت قرار می‌دهند.

سیرۀ او در تربیت فرزند

به باور او، درس، پرورش و تربیت باید در کنار هم اتفاق بیفتد. او با خانواده‌هایی که فرزندان‌شان را تنها به درس‌خواندن سوق می‌دهند و مسئولیتی به آنها واگذار نمی‌کنند، مخالف است. به عقیدۀ او، باید به فرزندان به فراخور سن‌شان مسئولیت‌هایی داده شود.

مسئولیت‌ها

ازجمله مسئولیت‌های او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دانشیار فلسفه اخلاق موسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران و معاون پژوهشی آن؛
• عضو هیئت تحریریۀ فصلنامۀ حکمت و فلسفه؛
• عضو کمیسیون دائمی هیئت ‌امنای مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفه ایران؛
• عضو هیئت مدیرة انجمن فلسفة میان فرهنگی ایران؛
• مدیر گروه فلسفه غرب موسسۀ حکمت و فلسفۀ ایران؛
• عضو هیئت مدیرة انجمن حکمت و فلسفة ایران؛
• عضو هیئت مؤسس بنیاد علمی سهروردی؛
• عضو پیوستة انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری؛
• مسئول ارتباطات دانشگاهی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدرال در سفارت ایران در آلمان؛
• مسئول بخش نشریات و محصولات فرهنگی در رایزنی فرهنگی ایران در آلمان.

دیدگاه‌ها

• دکتر شهین اعوانی، به اخلاق توجه ویژه‌ای دارد، او اخلاق را نه فردی و اجتماعی و نه دنیوی و اخروی می‌داند. او معتقد است این مسئله معمولاً در ایران به دین واگذار شده، در حالی که اخلاق کلیتی است که هر علمی باید در حوزۀ خود، به بررسی آن بپردازد. در دین اگر فردی مرتکب گناه شود، راه توبه هست؛ اما در اخلاق پشیمانی و توبه موجه نیست؛ چرا که اگر فردی با خطای خود مسیر زندگی کسی را به بیراهه بکشد، این امر از حیث اخلاقی قابل جبران نیست. از دیدگاه او جامعۀ اخلاق‌مدار، جامعه‌ای است که اعتماد، صداقت و دیگرخواهی سه رکن اصلی آن باشد.
• او بر این باور است که سرمایۀ یک جامعه، انسان‌ها هستند و سرمایۀ انسان، دین، خانواده و کشورش است. او علاقۀ خاصی به ایران دارد، به‌گونه‌ای که هر کجا رفته همواره به فکر وطنش بوده است.

آثار

کتاب‌های دکتر اعوانی به ویرایش، ترجمه و تألیف تقسیم می‌شود که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود:

ویرایش و تدوین

• «آگاهی و گواهی، ترجمه و شرح انتقادی رسالۀ تصور و تصدیق صدرالمتألهین شیرازی»، تألیف دکتر مهدی حائری یزدی؛
• «هرم هستی، تحلیلی از مبادی هستی شناسی تطبیقی»، مجموعه دروس دکتر مهدی حائری یزدی؛
• «کاوش‌های عقل عملی، فلسفه اخلاق» دروس دکتر مهدی حائری یزدی؛
• «مفاتیح الغیب» اثر صدرالمتألهین شیرازی و همکاری با آقای محمد خواجوی (مصحح).

ترجمه

• «اسلام در سرزمین ایران، وجوه فلسفی و معنوی» مجلَد دوم، سهروردی و افلاطونیان ایران؛
• «نتایج متعارض تفکر افلوطین»، اثر مایر اگبرت؛
• «مرگ و جاودانگی در اندیشة هایدگر و عرفان اسلامی»، اثر رابرتز.

از او مقالات فراوانی نیز در مجلات داخلی و خارجی به‌چاپ رسیده است.

جوایز و افتخارات

• دریافت نشان کانت شناسی از بنیاد کانتی آلمان بعد از فارغ التحصیلی؛
• دریافت لوح تقدیری به‌عنوان بانوی برجسته (فردی اثرگذار در اخلاق) از آلمان در سال 2000م؛
• کسب دکترای افتخاری از دانشگاه ملی تاجیکستان در سال 1388ش.

مستند حکایت دل

مستند «حکایت دل» مجموعه مستندی از زندگینامۀ علمی و حرفه‌ای مشاهیر و اساتید برجستۀ معاصر ایران، به تهیه‌کنندگی علیرضا حسینی و کارگردانی بیژن شکرریز است که در قسمتی از آن به زندگی دکتر شهین اعوانی پرداخته شده است.

منابع

• «اخلاق و زندگی در گفت‌وگو با دكتر شهین اعوانی»، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 25 اردیبهشت 1394ش.
• امامی، سید حسین، «بر فلسفه ایرانی و اسلامی تمرکز کنیم که در آن حرف تازه داریم»، روزنامۀ فرهیختگان، تاریخ درج مطلب: 30 مهر 1397ش.
• «حکایت دل- شهین اعوانی»، وب‌سایت شبکۀ چهار، تاریخ درج مطلب: 16 آبان 1401ش.
• «دکتر شهین اعوانی»، وب‌سایت سیویلیکا، تاریخ بازدید: 19 آبان 1401ش.
• «شهین اعوانی»، وب‌سایت اسلامیک دیتا، تاریخ درج مطلب: 17 خرداد 1398ش.
• «شهین اعوانی»، وب‌سایت پاتوق کتاب فردا، تاریخ بازدید: 19 آبان 1401ش.
• «غلامرضا اعوانی»، مرکز دائره‌ المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 19 آبان 1401ش.
• «مستند پرتره شهین اعوانی از شبکۀ چهار»، وب‌سایت خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ درج مطلب: 20 مرداد 1398ش.