طاهره صفارزاده

طاهره صفارزاده

طاهره صفارزاده
اطلاعات
زاده	27 آبان 1315ش، سیرجان
درگذشت	5 مهر 1387ش، تهران
محل سکونت	سیرجان، کرمان، تهران
آثار	مجموعه اشعار ترجمه قرآن حکیم ترجمۀ مفاهیم بنیادی قرآن مجید

طاهره صفارزاده، شاعر، نویسنده، نظریه‌پرداز، محقق، مترجم و استاد دانشگاه.
طاهره صفارزاده در ۲۷ آبان ۱۳۱۵ش در سیرجان استان کرمان به دنیا آمد. در پنج‌سالگی، پدر را از دست داد و پیش از چهلم پدر، در سوگ مادر نشست. مادربزرگ طاهره، که چشم‌پزشک و شاعر بود، سرپرستی او را به‌عهده گرفت و طاهره را نزد خود به کرمان آورد.

تحصیلات

طاهره در شش‌سالگی تجوید، قرائت و حفظ قرآن را در مکتب‌خانه آموخت و سپس تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در کرمان گذراند. در امتحان ورودی دانشگاه، در رشته‌های حقوق‌، زبان و ادبیات فارسی و زبان و ادبیات انگلیسی قبول شد. با تردید او در انتخاب رشته، خانواده‌اش به استخاره رجوع کردند و سرانجام در رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی لیسانس گرفت‌. برای ادامۀ تحصیل به انگلستان و سپس به آمریکا رفت‌.

شاعرانگی

طاهره صفارزاده از اثرگذارترین شاعران زن معاصر است. به‌دلیل حضور فعال در دیگر ملل و تعامل مؤثر با شاعران سایر کشورها، او را جهانی‌ترین شاعر معاصر ایران دانسته‌اند. ‌او شعر گفتن را بسیار زود آغاز کرد. نخستین شعر او با نام «بینوا و زمستان» بود که در 13سالگى سرود و اولین جایزۀ خود (دیوان جامی) را به‌خاطر همین شعر به پیشنهاد استاد باستانى پاریزى از دبیران آن زمان دبیرستان بهمنیار، از رئیس آموزش ‌و پرورش استان کرمان دریافت کرد. در ابتدای جوانی به شهرت و اعتبار دست یافت. ‌او به همراه علی موسوی گرمارودی و نعمت میرزاده از پیشگامان شعر انقلاب اسلامی بود و اولین کسی بود که با حضور در یک مجمع جهانی ادبی، به فعالیت شعری در سطح بین‌المللی پرداخت. وی همچنین موفق به معرفی زبان و سبک جدیدی از شعر، با عنوان «شعر طنین» شد و در آغاز انقلاب اسلامی به کمک نویسندگان سرشناس به تأسیس مرکزی به نام «کانون فرهنگی نهضت اسلامی» اقدام کرد.

اشتغال ‌و فعالیت

طاهره صفارزاده پس از سه سال زندگی با همسری معتاد، از او جدا شد و به همراه فرزند یک ساله‌اش به تهران آمد. مدتی برای گذران زندگی به کارهایی چون شرکت بیمه، تدریس زبان انگلیسی و نوشتن داستان پرداخت. همزمان با مسئولیت صفحۀ شعر یکی از مجلات، مدتی به‌عنوان مترجم متون فنی در شرکت نفت کار کرد. صفارزاده پس از تحصیلات در خارج کشور در سال 1349ش به استخدام دانشگاه ملی (شهید بهشتی) درآمد. پس از انقلاب اسلامی از سوی همکاران خود در دانشگاه شهید بهشتی به‌عنوان رئیس دانشگاه و رئیس دانشکدۀ ادبیات انتخاب شد. همزمان با سرپرستی دانشکدۀ ادبیات، طرح بازآموزی دبیران را به اجرا درآورد. همچنین به سرپرستی او برای نخستین بار برای کلیۀ رشته‌های عملی دانشگاه‌ها، کتاب به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی و روسی تألیف شد.

نظریه‌پردازی

صفارزاده پایه‌گذار آموزش ترجمه به‌عنوان علم و برگزارکنندۀ نخستین نقد علمی ترجمه، در دانشگاه‌های ایران محسوب می‌شود. او همچنین طراح نظریۀ ترجمه تخصصی به‌معنای موفقیت در آموختن رشته‌های مختلف علمی، از طریق «تمرکز ذهن بر واژگان تخصصی» بود که متخصصان مغز و اعصاب هم آن را تأیید کردند. بر همین اساس، تمرین‌های «معادل‌یابی واژگان تخصصی» به‌منظور تأمین این هدف آموزشی، در تمام کتاب‌های زبان تخصصی گنجانده شد. همچنین طرح او برای تهیۀ فرهنگ‌های تخصصی که با ضوابط علمی و پیشنهادهای جدید تدوین شده بود، به تصویب رسید. همچنین تأسیس «مرکز ترجمۀ قرآن به زبان‌های خارجی» و نیز «انجمن قلم» پیشنهاد او بود. در «جشنواره شعر آسیایی داکا» (1987م) مسئولان برگزاری جشنواره، صفارزاده را به‌عنوان یکی از پنج عضو بنیان‌گذار کمیتۀ ترجمۀ آسیا برگزیدند.

ترجمۀ قرآن کریم

به پیشنهاد دکتر صفارزاده، درسی با عنوان «بررسی ترجمه‌های متون اسلامی» در واحدهای درسی گنجانده شد که تدریس آن سبب شد تا وی به اشکال‌های معادل‌یابی ترجمه‌های فارسی و انگلیسی قرآن مجید پی ببرد. وی در کتاب «ترجمۀ مفاهیم بنیادی قرآن مجید»، کوتاهی مترجمان در ایجاد ارتباط نام‌های خداوند با آیات قرآن را کشف کرد که این تشخیص، سرآغاز تحولی در ترجمۀ قرآن به زبان‌های مختلف بود. این امر زمینه‌ساز ترجمۀ قرآن به دو زبان انگلیسی و فارسی بود. ترجمۀ قرآن حکیمِ او حاصل 27 سال مطالعۀ قرآن مجید، آموختن زبان عربی و تحقیق و یادداشت‌برداری از تفسیرها و منابع قرآنی است که ابتدا از مراجعه به قرآن برای کاربرد در شعر آغاز شد و سرانجام به ترجمه‌ای دوزبانه، مفهومی و قابل‌فهم انجامید.

درگذشت

دکتر طاهره صفارزاده در پنجم مهرماه سال ۱۳۸۷ش به‌دلیل ضایعۀ مغزی در بیمارستان ایرانمهر تهران مجبور به عمل جراحی شد اما در صبح روز چهارم آبان‌ماه، در همان بیمارستان و در سن ۷۲ سالگی درگذشت. پیکر او در امامزاده صالح تجریش به خاک سپرده شد.

آثار

آثار دکتر طاهره صفارزاده شامل داستان، شعر، گزیدۀ اشعار، ترجمه، اصول ترجمه و نقد آن است.

• داستان؛ پیوندهای تلخ.
• اشعار؛ «رهگذر مهتاب»، «دفتر دوم»، «چتر سرخ»، «طنین در دلتا»، «سد و بازوان»، «سفر پنجم»، «بیعت با بیداری»، «مردان منحنی»، «دیدار با صبح»، «روشنگران راه»، «در پیشواز صلح» و «از جلوه‌های جهانی».
• گزیدۀ اشعار؛ «حرکت و دیروز»، «اندیشه در هدایت شعر»، «هفت سفر»، «طنین بیداری».
• اصول ترجمه، نقد ترجمه، ترجمه
• اصول و مبانی ترجمه: تجزیه‌وتحلیلی از فن ترجمه
• ترجمه مفاهیم بنیادی قرآن مجید (فارسی و انگلیسی)
• ترجمه قرآن حکیم (سه زبانه و دو زبانه: متن عربی با ترجمه فارسی و انگلیسی)
• معجزه (لوح فشرده صوتی و ترجمه قرآن حکیم، جزء 29 و جزء 30)
• ترجمه دعای عرفه: دعای امام حسین (ع) در روز عرفه
• ترجمه دعای ندبه و دعای کمیل
• مفاهیم قرآنی در حدیث نبوی: گزیده‌ای از نهج الفصاحه با ترجمه فارسی و انگلیسی
• ترجمه دعای جوشن کبیر
• گزیده نهج‌البلاغه (متن عربی با ترجمه فارسی و انگلیسی).

منابع

• «بازگشایی پرونده‌‌پرتره طاهره صفارزاده»، وب‌سایت شهرستان ادب، تاریخ درج مطلب: 3 آبان 1396ش.
• «برای زادروز زنی كه می‌خواست به ديدار صبح برود»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، تاریخ درج مطلب: 27 آبان 1394ش.
• «جدایی از همسر معتاد و کار در شرکت نفت تا خادم قرآن شدن»، ‌خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: 4 آبان 1392ش.
• «شاعران انقلاب، طاهره صفارزاده»، پرتال امام خمینی، تاریخ درج مطلب: 22 فروردین 1398ش.
• شاهان، المیرا، «روزهای زندگیِ طاهره صفارزاده»، وب‌‌سایت شهرستان ادب، تاریخ درج مطلب: 10 آبان 1395ش.
• شکرالله‌زاده، «طاهره صفارزاده، پژوهشگر بزرگ قرآن»، وب‌سایت جام‌جم آنلاین، تاریخ درج مطلب: 5 آبان 1387ش.
• «طاهره صفارزاده؛ بانویی در خدمت قرآن»، ‌آکادمی مطالعات ایرانی لندن، تاریخ درج مطلب: 8 نوامبر 2012م.
• «مروری بر زندگی و آثار طاهره صفارزاده به مناسبت سالروز درگذشتش»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: 4 آبان، 1394ش.
• «نمای نزدیک؛ آشنایی با زندگی، خدمات و آثار ارزنده دکتر طاهره صفارزاده»، مجله طوبی، شماره 33، اردیبهشت و خرداد 1388ش.
• وحیدزاده، محمدرضا، «از آیوآ تا آیات؛ گذری بر سوابق مبارزاتی طاهره صفارزاده در پیش از انقلاب»، وب‌سایت شهرستان ادب، تاریخ درج مطلب: 26 آبان 1396ش.