عمل زیبایی

عمل زیبایی؛ تغییر دادن ظاهر بدن با هدف تمایز از دیگران در جامعه.

عمل زیبایی، نوعی جراحی پلاستیک به‌منظور تغییر در ظاهر بدن است. سالانه تعداد زیادی از افراد به‌منظور درمان و رفع نقص یا زیبا‌سازیِ بیشتر اندام ظاهری خود، اقدام به عمل زیبایی می‌کنند. عوامل متعددی در گرایش افراد جامعه به‌خصوص زنان به عمل زیبایی تأثیر‌گذار است. انجام افراطی این عمل علاوه بر پیامد‌های منفی متعدد در جسم و روان، سبب تحمیل هزینه بر فرد، خانواده و جامعه می‌شود.

مفهوم‌شناسی

عمل زیبایی، شاخه‌ای از دانش جراحی پلاستیک است که بافت‌های نامناسب بدن را اصلاح یا ترمیم می‌کند.^[۱] عمل زیبایی از منظر جامعه‌شناسی، نوعی تصرف در بدن و اجتماعی‌سازی بدن برای جلب توجه عمومی و تمایز ظاهری نسبت به سایر افراد جامعه است.^[۲]

تاریخچه

سابقۀ عمل جراحی زیبایی به هزاران سال قبل بازمی‌گردد. سوراخ کردن لالۀ گوش و بینی به‌منظور آویختن زیورآلات در آنها، گونه‌های ابتدایی عمل زیبایی است که از دوران باستان مورد توجه انسان بوده است. مصریان حدود 3000 سال قبل از میلاد، از عمل زیبایی به‌منظور رفع نقص‌های ابتدایی صورت استفاده می‌کردند. سوشراتای هندی پدر جراحی پلاستیک دنیا حدود 2000 سال قبل از میلاد مسیح از عمل زیبایی برای رفع نقص‌های بینی و لالۀ گوش استفاده کرد. در قرون وسطی عمل جراحی زیبایی در جهان رو به افول نهاد، اما در دورۀ رنسانس دوباره رونق گرفت. شرف‌الدین صابون‌چی اغلو (1385-1468م)، در کتاب مبسوطی دربارۀ جراحی، به جراحی زیبایی پلک و صورت اشاره کرده است. در سال 1887م، اولین جراحی زیبایی بینی به روش مدرن توسط یک پزشک آمریکایی صورت گرفت.^[۳]

پیشینۀ عمل زیبایی در ایران

نخستین عمل زیبایی در ایران در سال 1307‌ش توسط دکتر سیروس اصانلو صورت گرفت.^[۴] قبل از انقلاب اسلامی فقط دانشگاه علوم پزشکی تهران دارای بخش جراحی پلاستیک بود؛ اما بعد از انقلاب زمینه⁯های ایجاد و ارتقاء جراحی پلاستیک در ایران رشد چشم‌گیری پیدا کرد. ^[۵]

آمار عمل زیبایی

بر اساس تحقیقات انجمن بین‌المللی جراحی پلاستیک در سال ۲۰۱۷‌م، آمریکا با بیش از ۴ میلیون عمل جراحی زیبایی، بیشترین آمار جراحی پلاستیک را در دنیا به خود اختصاص داده است. برزیل با ۲ میلیون و ۵00 هزار عمل زیبایی، رتبۀ دوم و ژاپن با یک میلیون عمل زیبایی، رتبه سوم جهانی را دارند. ایران نیز با تعداد ۱۵۱ هزار و ۴۳۹ مورد عمل زیبایی، رتبۀ بیستم جهانی و رتبۀ دوم کشورهای خاورمیانه بعد از ترکیه را به خود اختصاص داده است. طبق این گزارش، زنان بیشترین مصرف‌کنندگان عمل‌های جراحی زیبایی در دنیا هستند.^[۶]

گرایش به عمل زیبایی

بشر همواره به‌دنبال روش‌های مختلف برای زیباسازی و خوب جلوه‌دادن بدن خود بوده است. این گرایش ریشه در طرز تفکر انسان دارد و نیاز فطری، روحی و اجتماعی خود به زیبایی را پاسخ می‌دهد. در عصر کنونی، برخی با ایجاد تغییر در ویژگی‌های ظاهری خود، از مفهوم بدن طبیعی فاصله گرفته ^[۷] و با این کار به ساخت بدن اجتماعی جدید می‌پردازند تا مورد پذیرش جامعه قرار گیرند.^[۸] این تغییر نگرش دربارۀ ظاهر بدن، در سال‌های اخیر در ایران بسیار رواج یافته است.^[۹]

جایگاه عمل زیبایی در ایران

امروزه برخی از ایرانیان به‌خصوص بانوان با اثرپذیری از ارزش‌ها و هنجارهای ناسازگار با فرهنگ اصیل ایرانی، به استفادۀ افراطی از عمل زیبایی روی آورده‌اند. کشور ایران از جمله کشور‌هایی است که آمار جراحی پلاستیک به‌خصوص جراحی بینی در آن به‌صورت فزاینده‌ای بالا است. ^[۱۰] استفاده از عمل زیبایی به دو شیوۀ درمانی (رفع نواقص صورت یا بدن) و زیبایی صورت می‌گیرد؛ ^[۱۱] اما آمار عمل زیبایی به‌منظور زیباسازی در ایران بیشتر از شیوۀ درمانی است.^[۱۲] کارشناسان عوامل زیر را در افزایش تقاضای ایرانیان برای جراحی‌های زیبایی دخیل دانسته‌اند:

ترویج مدگرایی در جامعه؛^[۱۳]
رضایت نداشتن از زیبایی ظاهری؛^[۱۴]
تلاش برای افزایش اعتماد به نفس،^[۱۵]
ترغیب افراد از سوی اعضای خانواده و اطرافیان برای انجام عمل زیبایی؛
تبلیغات رسانه‌ای و ماهواره‌ای که از مهم‌ترین عوامل افزایش آمار عمل زیبایی در ایران هستند؛^[۱۶]
گسترش نگاه ابزاری به بدن و گرایش افراد به ایده‌آل‌گرایی ظاهری؛
پیشرفت‌های تکنولوژی و تأثیر آن بر بدن و اندام ظاهری انسان؛
گسترش نگرش کنترل بدن و مالکیت بدنی؛
تمرکز بر کسب رضایت عمومی و جذابیت اجتماعی؛ ^[۱۷]
گسترش الگوگیری از سبک زندگی غربی و رسوخ آن در سبک زندگی اصیل ایرانی؛
گرایش به زیبایی و جذابیت بیشتر که این امر اغلب بدون در نظر گرفتن سلامتی شکل گرفته و هدف اصلی آن حفظ و افزایش زیبایی بدنی و ظاهری است.^[۱۸]

کارشناسان معتقدند تمایل زنان ایرانی به جراحی زیبایی با سن, اشتغال،^[۱۹] پایگاه طبقاتی، رضایت‌مندی از زندگی و کم‌رنگ شدن باورها و گرایش‌های دینی در میان آنها ارتباط مستقیم دارد.^[۲۰]

عمل زیبایی در میان مردان ایرانی

در گذشته گرایش به عمل زیبایی مختص بانوان بود و مردان ایرانی عمل زیبایی را موجب تحقیر خود و به‌دور از شئونات مردانه می‌دانستند؛ ^[۲۱] اما در سال‌های اخیر با گسترش مدگرایی در جامعه و عادی‌سازی آن در فرهنگ عمومی، مردها نیز به کاربران اصلی این عمل به‌خصوص عمل زیبایی بینی تبدیل شده‌اند.^[۲۲]

کارکرد عمل زیبایی

عمل زیبایی یک شاخۀ پزشکی تا سطح فوق‌تخصص است که در رفع نقص‌های بدن و بازگرداندن بسیاری از افراد به روال عادی زندگی، اهمیت بالایی دارد. افرادی که با مشکلات ارثی و مادرزادی روبه‌رو هستند یا در اثر سوانح سوختگی، جنگی و رانندگی از ظاهری نا‌متعارف برخوردارند و اجزاء بدن آنها از عملکرد اصلی و کافی برخوردار نیست، امروزه با عمل زیبایی، بخش زیادی از ظاهر و عملکرد طبیعی بدن خود را باز می‌یابند.^[۲۳]

عمل زیبایی از دیدگاه فقهی

در فقه اسلامی دلیلی بر حرمت عمل زیبایی، نیست، به‌ویژه در شرایطی که سلامت جسم یا روان انسان به آن وابسته باشد؛ ^[۲۴]اما اگر عمل زیبایی، ضرر قابل توجه به بدن وارد کند، فقها آن را حرام دانسته‌اند. همچنین برخی از فقها، عمل زیبایی را به‌عنوان مصداقی از دخالت در خلقت خداوند و تلاش برای تغییر آن، جایز نمی‌دانند.^[۲۵]

پیامدهای منفی عمل زیبایی

صاحب‌نظران در بررسی گرایش افراد به عمل‌های زیبایی که ضروری نیستند به پیامدهای زیر توجه کرده‌اند:

تغییر ارزش‌های اجتماعی و انحراف از معناگرایی به ظاهرگرایی؛^[۲۶]
گسترش خودتحقیری و عیب‌جویی از خود، در میان افراد جامعه؛
افزایش افسردگی، اضطراب و رفتارهای وسواسی در جامعه؛
افزایش مرگ‌ومیر به‌دلیل عوارض عمل زیبایی؛^[۲۷]
تحمیل هزینه‌های مالی به فرد، خانواده و جامعه.^[۲۸]

پانویس

منابع

«اولین عمل زیبایی در جهان»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 1 آبان 1401ش.
اینانلو، مینا، «جراحیِ جراحی زیبایی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 30 آبان 1400ش.
باقری، معصومه و همکاران، «مطالعۀ جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر گرایش به جراحی زیبایی (مورد مطالعه: زنان 18 تا 60 سال شهر اهواز)»، نشریۀ مطالعات جامعه‌شناختی، شمارۀ 1، 1401ش.
بلوردی، طیبه و صابری، حسین، «عمل زیبایی و جراحی پلاستیک در ساحت فقه»، فصلنامۀ مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوقی، شمارۀ 34، 1395ش.
«تفاوت هزینه جراحی زیبایی در ایران نسبت به سایر کشورها چقدر است؟»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: 12 مهر 1402ش.
توسلی، غلام‌عباس و مدیری، فاطمه، «بررسی گرایش زنان به جراحی زیبایی در شهر تهران»، نشریۀ مطالعات اجتماعی – روان‌شناختی زنان، شمارۀ 1، 1391ش.
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 5 آبان 1402ش.
صفاتی، زهره، «جراحی زیبایی از منظر فقه»، فصلنامۀ پژوهش‌های نوین در گسترۀ تاریخ، فرهنگ و تمدن شیعه، شمارۀ 1، 1396ش.
«عمل زیباییِ مورد علاقه مردها کدام است؟ افزایش آمار عوارض و مرگ‌های ناشی از جراحی زیبایی در ایران | پرطرفدارترین عمل‌ها در کشور»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 16 خرداد 1402ش.
عنایت، حلیمه و عنبری روزبهانی، مهدخت، «بررسی علل روانی گرایش زنان به جراحی‌های زیبایی (مطالعه موردی: زنان 50-15 سال شهر شیراز)»، نشریۀ دانشگاه علوم پزشکی البرز، شمارۀ 1، 1396ش.
مافی، پرویز، «تاریخچۀ جراحی پلاستیک دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی»، دوماهنامه پژوهشی پژوهنده، شمارۀ 6، 1395ش.
نوغانی، محسن و همکاران، «عوامل اجتماعی مؤثر بر انجام جراحی زیبایی در زنان»، نشریۀ مطالعات اجتماعی – روانشناختی زنان، شمارۀ 4، 1389ش.

[1] . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه جراحی پلاستیک.

[2] . باقری و همکاران، «مطالعه جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر گرایش به جراحی زیبایی (مورد مطالعه: زنان 18 تا 60 سال شهر اهواز)»، 1401ش، ص391.

[3] . «اولین عمل زیبایی در جهان»، خبرگزاری برنا.

[4] . «اولین عمل زیبایی در جهان»، خبرگزاری برنا.

[5] . مافی، «تاریخچۀ جراحی پلاستیک دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی»، 1395ش، ص329.

[6] . اینانلو، «جراحیِ جراحی زیبایی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.

[7] . باقری و همکاران، «مطالعه جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر گرایش به جراحی زیبایی (مورد مطالعه: زنان 18 تا 60 سال شهر اهواز)»، 1401ش، ص391.

[8] . «اولین عمل زیبایی در جهان»، خبرگزاری برنا.

[9] . باقری و همکاران، «مطالعه جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر گرایش به جراحی زیبایی (مورد مطالعه: زنان 18 تا 60 سال شهر اهواز)»، 1401ش، ص391.

[10] . «اولین عمل زیبایی در جهان»، خبرگزاری برنا.

[11] . عنایت و عنبری روزبهانی، «بررسی علل روانی گرایش زنان به جراحی‌های زیبایی (مطالعه موردی: زنان 50-15 سال شهر شیراز)»، 1396ش، ص24.

[12] . «اولین عمل زیبایی در جهان»، خبرگزاری برنا.

[13] . عنایت و عنبری روزبهانی، «بررسی علل روانی گرایش زنان به جراحی‌های زیبایی (مطالعه موردی: زنان 50-15 سال شهر شیراز)»، 1396ش، ص24.

[14] . «اولین عمل زیبایی در جهان»، خبرگزاری برنا.

[15] . عنایت و عنبری روزبهانی، «بررسی علل روانی گرایش زنان به جراحی‌های زیبایی (مطالعه موردی: زنان 50-15 سال شهر شیراز)»، 1396ش، ص24.

[16] . باقری و همکاران، «مطالعه جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر گرایش به جراحی زیبایی (مورد مطالعه: زنان 18 تا 60 سال شهر اهواز)»، 1401ش، ص391.

[17] . نوغانی و همکاران، «عوامل اجتماعی مؤثر بر انجام جراحی زیبایی در زنان»، 1389ش، ص76.

[18] . نوغانی و همکاران، «عوامل اجتماعی مؤثر بر انجام جراحی زیبایی در زنان»، 1389ش، ص76-77

[19] . عنایت و عنبری روزبهانی، «بررسی علل روانی گرایش زنان به جراحی‌های زیبایی (مطالعه موردی: زنان 50-15 سال شهر شیراز)»، 1396ش، ص24.

[20] . توسلی و مدیری، «بررسی گرایش زنان به جراحی زیبایی در شهر تهران»، 1391ش، ص61.

[21] . اینانلو، «جراحیِ جراحی زیبایی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.

[22] . «عمل زیباییِ مورد علاقه مردها کدام است؟ | افزایش آمار عوارض و مرگ‌های ناشی از جراحی زیبایی در ایران | پرطرفدارترین عمل‌ها در کشور»، همشهری آنلاین.

[23] . مافی، «تاریخچه جراحی پلاستیک دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی»، 1395ش، ص329.

[24] . بلوردی و صابری، «عمل زیبایی و جراحی پلاستیک در ساحت فقه»، 1395ش، ص73.

[25] . صفاتی، «جراحی زیبایی از منظر فقه»، 1396ش، ص21-22.

[26] . توسلی و مدیری، «بررسی گرایش زنان به جراحی زیبایی در شهر تهران»، 1391ش، ص61.

[27] . اینانلو، «جراحیِ جراحی زیبایی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.

[28] . «تفاوت هزینه جراحی زیبایی در ایران نسبت به سایر کشورها چقدر است؟»، خبر آنلاین.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]