مسجد عیدگاه
مسجد عیدگاه؛ از مساجد بزرگ و تاریخی کابل با سابقۀ سیاسی.
مسجد عیدگاه از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین مساجد شهر کابل است که سبک معماری آن نیز گویای قدمت مسجد و میراث غنی مسلمانان است. این مسجد در طول تاریخ، میزبان مراسم‌ها، اعیاد و اجتماعات سیاسی بوده است.[۱] عیدگاه، سالانه در دو عیدِ فطر و قربان، میزبان جمعیتی در حدود 2 میلیون نفر به‌منظور اقامۀ نماز است.[۲]
نام‌گذاری
مؤسس دولت مدرن افغانستان، احمدشاه درانی، نماز عید قربان (عید اضحی) را در سال 1756م در این مکان اقامه کرد و به‌همین دلیل این مسجد را «عیدگاه» می‌خوانند.[۳]
تاریخچه
ساخت مسجد به‌شکل کنونی آن توسط امیر عبدالرحمن خان صورت گرفته است. پس از آن، سنگ بنای محراب، توسط امیر حبیب‌الله خان در سال 1893م گذاشته شد.[۴] در دیوار این مسجد کتیبه‌ای سنگی قرار دارد که تمام ویژگی‌های این بنا در آن بیان شده است.[۵]
موقعیت جغرافیایی
این مسجد بین باغ علیمردان و چمن حضوری واقع شده است.[۶] زمین بزرگی که در حال حاضر مسجد عیدگاه در آن قرار دارد، در گذشته، فضای سبزی بوده که توسط ساکنان بالاحصار (ارگ عُلیا) کابل برای اقامۀ نماز در جشن‌های مهم مذهبی استفاده می‌شده است. این مکان، در میانۀ جوی مستان در غرب، رودخانۀ کابل در شمال و باغ اردو در غرب قرار گرفته است.[۷]
معماری
مسجد در یک طبقه با استفاده از سنگ، آجر و ملات آهک ساخته شده است. طرح مسجد عیدگاه شامل دو ردیف موازی از فضاهای گنبدی شکل است که در جهت شمالی- جنوبی قرار گرفته و در مجموع 230 متر طول دارد. علاوه بر آن، این مسجد دارای 76 گنبد کوچک‌تر است که در 2 ردیف 19 تایی در شمال و به‌تعداد مساوی در جنوب کشیده شده‌اند. یک گنبد مرکزی بزرگ به ارتفاع 13 متر نیز در قسمت مرکزی قرار دارد. گنبد اصلی با آهن پوشیده شده و باقی گنبدها کاهگل است.[۸] دو پلکان در انتهای ساختمان واقع شده و کل مساحت مسجد، در حدود 2800 متر مربع است.[۹] رواق‌ها و مناره‌های مسجد منقش به نقوش اسلامی است.[۱۰] نمای مسجد به رنگ سفید و کرِم بوده و دارای چهار منارۀ بزرگ در جلو و پشت و یک مناره نیز در مرکز بام است. مسجد حدود یک متر بالاتر از صحن ساخته شده و سه دروازۀ بزرگ در سمت شرقی آن، با طاق‌های طلاکاری و تزئین شده، وجود دارد.[۱۱] از جذابیت‌های طراحی این مسجد که آن را منحصر به فرد کرده، طول زیاد و عرض کم آن است.[۱۲] سبک معماری این مسجد از نوع اسلامی- مغولی است.[۱۳] در زمان نادرخان (1933-1929م) مسجد تعمیر شد و یک تراس روباز بزرگ به آن اضافه شد. در جریان سال‌هایی که افغانستان تحت اِشغال شوروی قرار گرفته بود، در سال 1986م، درختان این مسجد قطع شده و محوطۀ باغ با بتن سنگفرش شد تا زمینه برای رژۀ نظامی فراهم شود. پس از آن و در خلال سال‌هایی که افغانستان درگیر جنگ‌های داخلی بود، با توجه به موقعیت مسجد و اینکه ساختمان‌های مجاور آن به‌شدت آسیب دیده بودند، مسجد عیدگاه از تخریب جدی و گسترده در امان ماند.[۱۴] در آپریل 2016م یک انفجار بزرگ در سمت ادارۀ امنیت ملی به درهای شیشه‌ای در طاق مسجد آسیب زد که بقایای این درها اکنون برداشته شده است.[۱۵]
کارکردها
این مکان، محل برگزاری اعیاد و مراسم‌های مذهبی و ملی همچون تاج‌گذاری بوده است.[۱۶] چندین جُرگۀ بزرگ مشورتی و دستور آغاز جنگ دوم انگلیس و افغانستان در سال 1878م نیز از این مسجد داده شد.[۱۷] همچنین، دستور آغاز سومین جنگ افغانستان توسط امان‌الله خان، در سال 1919م، از همین مسجد صادر شد.[۱۸] تا مدتی قبل، جرگه‌های قومی و فیصله‌های عمومی نیز در این مسجد صورت می‌گرفت.[۱۹] علاوه بر آن، مسجد عیدگاه، محل جمع شدن زائرانی است که در مراسم حج شرکت می‌کنند.[۲۰] نماز تراویح در ماه رمضان نیز در همین مسجد خوانده می‌شود.[۲۱]
حملات تروریستی
از جمله حوادث تروریستی که در این مسجد رخ داده مربوط به هشت اردیبهشت 1387ش است که در جریان آن به رئیس‌جمهور وقت افغانستان، حامد کرزی، تیراندازی شد.[۲۲] همچنین در حملۀ انتحاری نزدیک به دروازۀ مسجد در سال 2021م، آسیب جزئی به طاق زینتی دروازۀ ورودی مسجد وارد شد.[۲۳]
پانویس
- ↑ “Id Gah Mosque”, Kabul, GPSMYCITY.
- ↑ “Id Gah Mosque”, budowle.
- ↑ “Id Gah Mosque”, ARCHNET.
- ↑ “Id Gah Mosque”, ARCHNET.
- ↑ "What do you know about Kabul Eidgah Mosque?", pixstory.
- ↑ "What do you know about Kabul Eidgah Mosque?", pixstory.
- ↑ “Id Gah Mosque”, ARCHNET.
- ↑ بهبودی، آثار باستامی افغانستان، 1392ش، ص27.
- ↑ “Id Gah Mosque”, ARCHNET.
- ↑ نظری، «مسجد عیدگاه کابل»، در وب‌سایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان.
- ↑ "What do you know about Kabul Eidgah Mosque?", pixstory.
- ↑ رهنما، «مسجد جامع عیدگاه افغانستان»، سفیران سفر
- ↑ زارع، «تاریخچه مسجد عیدگاه در کابل»، در وب‌سایت تاریخِ ما.
- ↑ “Id Gah Mosque”, ARCHNET.
- ↑ “Id Gah Mosque”, ARCHNET.
- ↑ “Id Gah Mosque”, tourist link.
- ↑ “Id Gah Mosque”, ARCHNET.
- ↑ “Id Gah Mosque”, ARCHNET.
- ↑ بهبودی، آثار باستامی افغانستان، 1392ش، ص27.
- ↑ “Id Gah Mosque”, ARCHNET.
- ↑ “Id Gah Mosque”, ARCHNET.
- ↑ «مسجد عیدگاه، مسجد سیاسی کابل»، کابل شاروالی.
- ↑ "At least 5 civilians were killed in the deadliest attack on Kabul since the U.S. exit", NPR.
منابع
- بهبودی، مرتضی، آثار باستانی افغانستان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، 1392ش.
- رهنما، مهسا، «مسجد جامع عیدگاه افغانستان»، وب‌سایت سفیران سفر، تاریخ بازدید: 25 آبان 1401ش.
- زارع، بابک، «تاریخچه مسجد عیدگاه در کابل»، در وب‌سایت تاریخِ ما تاریخ درج مطلب: 5 اردیبهشت 1398ش.
- «مسجد عیدگاه، مسجد سیاسی کابل»، کابل شاروالی، وب‌سایت شاروالی کابل، تاریخ بازدید: 23 آبان 1401ش.
- نظری، سمیه، «مسجد عیدگاه کابل»، در وب‌سایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان(atis)، تاریخ بارگذاری: 23 حوت 1396ش.
- "At least 5 civilians were killed in the deadliest attack on Kabul since the U.S. exit", npr, updated: 3 october 2021.
- “Id Gah Mosque”, ARCHNET, last visited: 14 November 2022.
- “Id Gah Mosque”, budowle, last visited: 14 November 2022.
- “Id Gah Mosque”, Kabul, GPSMYCITY, last visited: 14 November 2022.
- “Id Gah Mosque”, tourist link, last visited: 14 November 2022.
- “Kabul”, LETUS EXPLORE, last visited: 15 November 2022.
- "What do you know about Kabul Eidgah Mosque?", PIXSTORY, ast visited: 14 November 2022.