مشاوره تحصیلی
مشاوره تحصیلی، فرآیند حرفه‌ای راهنمایی دانش‌آموزان و دانشجویان در تصمیم‌گیری‌های مربوط به آموزش و تحصیلات. مشاوره تحصیلی فرآیندی است که به افراد کمک می‌کند تا در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با تحصیلات خود بهترین تصمیم‌ها را بگیرند. این فرآیند شامل شناخت علاقه‌ها، استعدادها، انتخاب رشته تحصیلی مناسب، برنامه‌ریزی مسیر حرفه‌ای، تعیین اهداف تحصیلی و شغلی، توسعه مهارت‌ها و توانایی‌ها و مدیریت زمان و منابع مالی می‌شود.
مفهوم‌شناسی
راهنمایی و مشاوره تحصیلی نوعی رابطه یاورانه فردی و گروهی است که به دانش‌آموزان در شناخت توانایی‌ها و استعدادها، شیوه یادگیری، برنامه‌ریزی، انتخاب رشته تحصیلی و حل مشکلات آموزشی و انضباطی کمک می‌کند تا آنان بتوانند توانایی‌های خود را شکوفا سازند، از امکانات موجود استفاده بهینه ببرند، مشکلات تحصیلی خود را حل کنند و با محیط آموزشی سازگار شوند.[۱]
تاریخچه مشاوره تحصیلی
تاریخچه مشاوره تحصیلی در جهان
مشاوره تحصیلی به‌عنوان یک حوزه مجزا از سایر خدمات مشاوره‌ای، اولین بار در سال 1961م مطرح شد. در ابتدا، مشاوره تحصیلی معطوف به کمک به دانش‌آموزان دارای مشکلات اقتصادی-اجتماعی یا مشکلات یادگیری بود. در دهه 1970م، حوزه فعالیت مشاوران تحصیلی گسترش یافت و شامل مواردی چون کمک به انتخاب رشته تحصیلی نیز شد. در قرن 21 میلادی، با رشد انجمن ملی مشاوره تحصیلی، اولین برنامه‌های تخصصی مشاوره تحصیلی پیشنهاد شد. با این حال، تا مدت‌ها مشاوره تحصیلی بیشتر به‌عنوان بخشی از فرایند آموزش در نظر گرفته می‌شد. امروزه مشاوره تحصیلی و مشاوره مسیر شغلی به‌عنوان دو حوزه مرتبط در نظر گرفته می‌شوند.[۲]
تاریخچه مشاوره تحصیلی در ایران
تاریخچه مشاوره تحصیلی در ایران به تاریخچه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن تقسیم می‌شود:
مشاوره تحصیلی قبل از پیروزی انقلاب
در ایران، مساله مشاوره و راهنمایی تحصیلی از سال‌های 1337 تا 1350ش آغاز و گسترش یافت. از سال 1337ش با برگزاری سمینارهای متعدد، طرح مشاوره و راهنمایی در آموزش و پرورش مطرح شد. تربیت نیروی مشاوره در دانشگاه‌ها، تهیه ابزار کار مشاوران، برگزاری دوره‌های ضمن خدمت و تدوین وظایف و طرح‌ها از اقدامات این دوره بود. برای گسترش این طرح، دوره‌های آموزشی برای آشنایی دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت برگزار شد. اعزام مشاوران به مدارس، تهیه مقالات و بروشورها، تهیه پرونده‌های تحصیلی و تربیتی و ایجاد مراکز مشاوره از دیگر اقدامات بود. در سال‌های 1337ش و 1338ش کنفرانس‌هایی بر لزوم راهنمایی و مشاوره در مدارس تاکید کردند. در سال‌های 1344ش و 1345ش درس مشاوره و راهنمایی به‌صورت رسمی در دانشسرای عالی تهران ارائه شد. از سال 1350ش تا 1357ش فعالیت‌هایی همچون آشناسازی والدین، مربیان و دانش‌آموزان، اعزام مشاور و تهیه پرونده‌های تحصیلی انجام گرفت.[۳]
مشاوره تحصیلی بعد از پیروزی انقلاب
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برنامه راهنمایی تحصیلی با توجه به اهداف جدید مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. نتیجه آن طرح معلم-مشاور بود که همزمان به تدریس و مشاوره می‌پرداختند. مدتی بعد، برنامه راهنمایی و مراکز مشاوره برای هماهنگی با اهداف انقلاب حذف شد و طرح مربیان پرورشی جایگزین آن شد. این طرح مسئولان را به نیاز مشاوره و راهنمایی در مدارس متوجه کرد. در سال 1364ش هسته‌های مشاوره تحصیلی در مناطق آموزش و پرورش ایجاد شد.[۴] امروزه برنامه‌های مشاوره‌ای مدارس به سمت تخصصی‌شدن پیش رفته و طرح‌هایی مانند «احیای نقش مشاوره‌ای معلمان» در حال اجرا است.[۵] همچنین رشته مشاوره تحصیلی ذیل رشته‌های مشاوره تعریف شده که فارغ‌التحصیلان آن در مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری با عنوان مشاوران مدرسه یا مشاوران تحصیلی به دبیران، والدین و به‌خصوص دانش‌آموزان در طول دوره تحصیل مشاوره درسی می‌دهند.[۶]
فرآیند مشاوره تحصیلی
فرآیند مشاوره تحصیلی دارای مراحل پنج‌گانه است:
مرحله اول: شناخت دانش‌آموزان و دانشجویان
برای شناخت دانش‌آموزان و دانشجویان قدم‌هایی برداشته می‌شود:
- ایجاد رابطه دوستانه و پذیرش و اعتماد؛
- بررسی زمینه رشد دانش‌آموزان و دانشجویان؛
- شناسایی و ارزیابی توانایی‌ها، استعدادها و علاقه‌ها؛
- بررسی نقاط قوت و ضعف تحصیلی دانش‌آموز و دانشجو.
مرحله دوم: طرح برنامه درسی و هدایت تحصیلی
مشاور تحصیلی در مرحله طرح برنامه درسی و هدایت تحصیلی این قدم‌ها را برمی‌دارد:
- تدوین برنامه درسی؛
- هدایت تحصیلی دانش‌آموزان.
مرحله سوم: شناخت مشکلات عاطفی و رفتاری
برخی از دانش‌آموزان یا دانشجویان دچار اضطراب یا ترس مرضی هستند یا رفتارهای ایذایی و پرخاشگرانه دارند یا خجالتی و مردم‌گریز هستند یا دچار بیش‌فعالی‌اند. برخی از آنها در اظهار نظر مشکل دارند یا اضطراب امتحان آنها را آزار می‌دهد و یا دچار مشکلات رفتاری دیگری هستند. همه این مشکلات می‌تواند موجب افت تحصیلی یا حتی ترک تحصیل شوند. مشاور در شناخت مشکلات عاطفی و رفتاری و کمک به حل آنها از مشاوره فردی، گروهی و یا خانوادگی استفاده می‌کند. در صورتی‌که مشاور، تخصص در زمینه حل مشکلات روانشناختی نداشته باشد، از سیستم ارجاع به متخصص استفاده می‌کند.[۷]
مرحله چهارم: مشورت با والدین، مدیران و معلمان
مشاور برای تسهیل یادگیری دانش‌آموزان به‌تناسب اینکه طرف مشورت، والدین، مدیر یا معلم است با آنها مشورت می‌کند.
- مشورت با والدین؛
مشاور در هنگام مشورت با والدین، مراحل رشدی دانش‌آموز را برای آنها تشریح می‌کند، رفتار دانش‌آموز و چگونگی یادگیری این رفتارها را توضیح می‌دهد، نتایج ارزیابی‌های خود را در مورد فرزندان با آنان در میان می‌گذارد، به آنان کمک می‌کند تا رشته تحصیلی مناسبی را از فرزندان خود انتظار داشته باشند و ارجاع آنان به مؤسسات مربوط را ساده می‌کند.
- مشورت با معلمان؛
مشاور در مشورت با معلمان، به آنان کمک می‌کند تا خود را واقع‌بینانه ببینند، جنبه‌های مثبت و منفی رفتار خود را در نظر بگیرند، از جریان‌های اجتماعی در کلاس آگاه باشند، به تغییر رفتار دانش‌آموزان و تبادل‌نظر با آنها بپردازند، فضای تهدید و اضطراب را در کلاس تقلیل داده و کنترل کنند و با والدین و مسئولین مدرسه برای کمک به دانش‌آموزان همکاری کنند.
- مشورت با مدیران؛
مشاور در مشورت با مدیران به آنان کمک می‌کند تا زمینه‌های تعامل بیشتر کارکنان، معلمان و والدین را بررسی کنند، با ایجاد کمیته مشورتی در طرح و رفع مشکلات آموزشی بکوشند، در تنظیم برنامه‌های آموزشی از کمک همکاران استفاده کنند، با ایجاد برنامه‌های کمکی به رفع مشکل عقب‌ماندگی تحصیلی دانش‌آموزان بپردازند و برای ارتباط بیشتر خانه و مدرسه اقدام کنند.[۸]
مرحله پنجم: پیگیری نتایج
در این مرحله، مشاور، نتایج به‌دست آمده از ارزیابی‌ها، هدایت تحصیلی، راه‌حل‌های انتخاب شده برای تعیین رشته تحصیلی و حل مشکلات عاطفی – رفتاری و مشورت با اولیای خانه و مدرسه را پیگیری می‌کند تا در صورتی که نتیجه مناسبی به‌دست نیامده است، روش خود را تغییر دهد. پیگیری نتایج به مشاوران در رد دیدگاه‌ها، روش‌ها و فنون مورد استفاده کمک می‌کند. پیگیری و ارزشیابی کارهای انجام شده به بهبود روش‌ها، تکمیل فنون و ابداع راه‌حل‌های جدید می‌انجامد.[۹]
چیستی و نقش مشاوران تحصیلی
مشاوران تحصیلی روانشناسانی هستند که دوره‌های تخصصی مرتبط با مشاوره تحصیلی را به‌صورت آکادمیک گذرانده‌اند و از سواد و تجربه کافی در افزایش توان تحصیلی دانش‌آموزان و دانشجویان برخوردار هستند.[۱۰] مشاوران تحصیلی به‌عنوان افراد متخصص نقش مهمی در موفقیت تحصیلی و شغلی دانش‌آموزان و دانشجویان دارند[۱۱] که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
راهنمایی در انتخاب مسیر تحصیلی
یکی از اهمیت‌های مشاوره تحصیلی، کمک به افراد در انتخاب مسیر تحصیلی مناسب برای آینده آنها است. این فرآیند به آنها کمک می‌کند تا با توجه به علایق، استعدادها، و اهداف شخصی خود، تصمیم به انتخاب رشته درستی بگیرند.[۱۲] ارائه اطلاعات دقیق در مورد رشته‌ها و دانشگاه‌ها مشاوران تحصیلی اطلاعات دقیق و به‌روز در مورد رشته‌های تحصیلی مختلف و دانشگاه‌های معتبر را دارند. این اطلاعات به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا تصمیم به انتخاب رشته و دانشگاهی بگیرند که با توانایی‌ها و هدف‌های شغلی‌شان سازگار باشد.[۱۳]
پیش‌بینی و رفع مشکلات تحصیلی
مشاوران تحصیلی قادرند به مشکلات تحصیلی دانش‌آموزان پی ببرند و راه‌کارهای مناسبی برای حل آنها ارائه کنند. این مشکلات ممکن است شامل عدم تمرکز، مشکلات در مطالعه، یا اختلافات در انتخاب واحد در دوره‌های تحصیلی باشد.[۱۴]
بهره‌مندی از تجربه‌های قبلی
مشاوران تحصیلی معمولاً دسترسی به تجربه‌ها و نظرات دانشجویانی دارند که از راهنمایی‌های تحصیلی آنها بهره‌مند شده‌اند. این تجربه‌ها می‌توانند به افراد کمک کنند تا تصمیمات بهتری در مورد تحصیلات خود بگیرند.[۱۵]
ارائه راه‌های موفقیت
مشاوران تحصیلی می‌توانند به افراد راه‌کارهایی را ارائه دهند که به آنها کمک می‌کند تا در تحصیلات و حرفۀ خود موفقیت زیادی داشته باشند. این نکات ممکن است شامل ترفندهای مطالعه، توسعه مهارت‌های ارتباطی، و برنامه‌ریزی موثر باشند.[۱۶]
حل مشکلات تحصیلی
در طول دوره تحصیلی، دانشجویان ممکن است با مشکلات و چالش‌های مختلفی مواجه شوند. مشاوران تحصیلی این مشکلات را شناسایی کرده تا به راه‌کارهای مناسبی برای حل آنها دست یابند.[۱۷]
ترتیب‌دهی مسیر تحصیلی
انتخاب مسیر تحصیلی مناسب برای آینده شغلی اهمیت زیادی دارد. مشاوران تحصیلی به افراد کمک می‌کنند تا ترتیب و ترتیب‌دهی بهتری در مسیر تحصیلی خود انجام دهند. این شامل تعیین ترتیب اولویت‌ها، تعیین مهارت‌های مورد نیاز، و تعیین مسیرهای پیشرفت می‌شود.[۱۸]
ارائه اطلاعات از گزینه‌های تحصیلی
مشاوران تحصیلی به افراد کمک می‌کنند تا از گزینه‌های مختلف تحصیلی اطلاع داشته باشند. این اطلاعات شامل انواع رشته‌های تحصیلی، مقطع تحصیلی، مزایا و معایب هر گزینه و همچنین میزان تقاضا در بازار کار می‌شود. این اطلاعات به افراد کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری بهتری بگیرند.[۱۹]
تطبیق دادن با تغییرات بازار کار
با تغییرات مداوم در بازار کار و نیازهای شغلی، اهمیت تطابق مسیر تحصیلی با این تغییرات بسیار مهم است. مشاوران تحصیلی به افراد کمک می‌کنند تا مسیر تحصیلی خود را با توجه به این تغییرات تطبیق دهند و از تسلط بر مهارت‌های جدید بهره برند.[۲۰]
پیش‌بینی مسائل و چالش‌ها
مشاوران تحصیلی مسائل و چالش‌هایی را که امکان دارد افراد در دوران تحصیلی و حرفه‌ای با آنها مواجه شوند، پیش‌بینی می‌کنند و راه‌کارهای مناسبی برای حل این مسائل پیدا کنند.[۲۱]
تعیین اهداف و راهبردهای شخصی
مشاوران تحصیلی به افراد در تعیین اهداف و راهبردهای شخصی و رسیدن به اهداف تحصیلی و شغلی کمک می‌کنند. این امر موجب می‌شود تا افراد، برنامه‌های معینی برای دستیابی به آرزوها و اهداف خود داشته باشند.[۲۲]
افزایش اعتماد به نفس
مشاوران تحصیلی با ارائه راه‌کارهای مناسب و انگیزه‌دهی به افراد، اعتماد به نفس آنها را افزایش می‌دهند. این اعتماد به نفس در تحصیلات و شغل‌شان به آنها کمک می‌کند.[۲۳]
توسعه مهارت‌های تصمیم‌گیری
مشاوران تحصیلی با کمک به افراد مهارت‌های تصمیم‌گیری را در آنها تقویت می‌کنند. این مهارت‌ها برای انتخاب‌های موفق در تحصیلات و شغل بسیار حیاتی هستند.[۲۴]
کمک در مدیریت زمان
کمک مشاوران تحصیلی به افراد موجب می‌شود تا مدیریت زمان بهتری داشته باشند. این مهارت برای مواجهه با فشارهای تحصیلی و شغلی اهمیت دارد.[۲۵]
مدیریت استرس و اضطراب
مشاوران تحصیلی به افراد در مدیریت استرس و اضطراب کمک کرده و راه‌کارهایی برای کاهش تنش‌های روزمره ارائه می‌دهند.[۲۶]
آموزش تعامل با منابع آموزشی
مشاوران تحصیلی به افراد نشان می‌دهند چگونه از منابع آموزشی مختلف، از جمله کتاب‌ها، مقالات، دوره‌های آموزشی و وب‌سایت‌های معتبر برای ارتقاء تحصیلات خود بهره ببرند.[۲۷]
برنامه‌ریزی مسیر حرفه‌ای
مشاوران تحصیلی به افراد کمک می‌کنند تا برنامه‌های مسیر حرفه‌ای خود را با دقت و هدفمندتر تنظیم کنند. این شامل تعیین مراحل مختلف تحصیلات و تجربه‌های شغلی، تعیین اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت و برنامه‌ریزی مسیر حرفه‌ای به‌منظور دستیابی به اهداف شغلی موردنظر می‌شود.[۲۸]
کمک در انتخاب مقاطع تحصیلی
مشاوران تحصیلی به افراد در انتخاب مقاطع تحصیلی مناسب برای تحصیلات کمک می‌کنند. این امر می‌تواند تاثیر زیادی بر تحصیلات و مسیر شغلی افراد داشته باشد.[۲۹]
کمک در پیشرفت تحصیلی و شغلی
مشاوران تحصیلی به افراد کمک می‌کنند تا برنامه‌های مناسبی برای پیشرفت تحصیلی و شغلی‌شان داشته باشند. این شامل تعیین مسیرهای پیشرفت در تحصیلات و شغل، تدابیر برای افزایش مهارت‌ها و تخصص و ایجاد فرصت‌های پیشرفت می‌شود.[۳۰]
کمک در تعامل با جامعه و صنعت
مشاوران تحصیلی با راهنمایی موجب می‌شوند تا افراد در تعامل با جامعه و صنعت بهترین نتایج را کسب کنند. این شامل توسعه ارتباطات حرفه‌ای، شناخت بازار کار و تعیین راه‌کارهای مناسب برای ورود به بازار کار است.[۳۱]
کمک در توسعه مهارت‌های فردی
مشاوران تحصیلی موجب می‌شوند تا افراد مهارت‌های فردی خود را شناسایی و توسعه دهند. این مهارت‌ها شامل مهارت‌های ارتباطی، حل مسئله، مدیریت زمان و مهارت‌های کار گروهی هستند.[۳۲]
تسهیل ارتباط با مؤسسات تحصیلی و شغلی
مشاوران تحصیلی معمولاً دسترسی به اطلاعات و ارتباطات مفید با مؤسسات تحصیلی و شغلی دارند. این ارتباطات به افراد کمک می‌کند تا در تعامل با دانشگاه‌ها، کالج‌ها شرکت‌ها، و سایر مؤسسات مرتبط بهترین نتیجه را بگیرند.[۳۳]
کمک در افزایش انگیزه شخصی
مشاوران تحصیلی به افراد کمک کرده تا انگیزه‌ها و انگیزش شخصی خود را افزایش دهند. انگیزه قوی می‌تواند به افراد در تعامل با چالش‌ها و موفقیت در تحصیلات و شغلی‌شان کمک کند.[۳۴]
کمک در تعامل با منابع مالی و مشاوره مالی
توسعه تحصیلات و پیشرفت حرفه‌ای معمولاً نیاز به منابع مالی دارد. مشاوران تحصیلی می‌توانند به افراد کمک کنند تا منابع مالی مناسبی را برای تحصیلات و توسعه حرفه‌ی‌شان پیدا کنند و به برنامه‌ریزی مالی هوشمندانه دست یابند.[۳۵]
کمک در تعامل با افراد مشابه و انجمن‌های حرفه‌ای
تعامل با افراد مشابه و عضویت در انجمن‌های حرفه‌ای می‌تواند به توسعه تحصیلات و حرفه افراد، بسیار کمک کند. مشاوران تحصیلی می‌توانند به افراد راه‌کارهایی برای ایجاد این ارتباطات و شبکه‌های حرفه‌ای ارائه دهند.[۳۶]
انواع مشاوره تحصیلی
تقسیم‌بندی کلی
مشاوره تحصیلی در یک تقسیم‌بندی کلی به دو نوع مشاوره تحصیلی عمومی و تخصصی تقسیم می‌شود:
مشاوره تحصیلی عمومی
این نوع مشاوره به افراد در تعیین مسیر تحصیلی عمومی و انتخاب رشته تحصیلی کمک می‌کند. مشاوران در اینجا به افراد کمک می‌کنند تا علاقه‌ها، استعدادها، و اهداف خود را شناسایی کرده و رشته‌های مناسب را انتخاب کنند.[۳۷]
مشاوره تحصیلی تخصصی
این نوع مشاوره به افراد در انتخاب رشته تحصیلی و توسعه تخصص‌های خاص در آن رشته کمک می‌کند. مشاوران تخصصی معمولاً دارای دانش عمیق در رشته‌های مخصوصی هستند و افراد را در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با آن رشته راهنمایی می‌کنند.[۳۸]
تقسیم‌بندی به‌جهت روش مشاوره
مشاوره تحصیلی به‌جهت روش مشاوره به سه نوع حضوری، تلفنی و آنلاین تقسیم می‌شود:
مشاوره تحصیلی حضوری
این نوع از مشاوره تحصیلی در قالب جلسات حضوری انجام می‌شود. در این روش، مشاور این امکان را دارد که از نزدیک با دانش‌آموز یا دانشجو ارتباط برقرار کرده و آشنایی دقیق‌تری با مسائل و مشکلات پیدا کند. از مزایای مشاوره حضوری می‌توان به ایجاد رابطه یاورانه سریعتر، شناخت دقیق‌تر شخصیت مُراجع و استفاده از زبان بدن اشاره کرد.[۳۹]
مشاوره تحصیلی تلفنی
در صورتی که امکان مشاوره حضوری نباشد، می‌توان از مشاوره تلفنی استفاده کرد. از مزایای مشاوره تلفنی می‌توان به صرف زمان کمتر برای رفت و آمد به جلسه مشاوره، دریافت مشاوره از راه دور برای افرادی که در شهرهایی غیر از محل حضور مشاور قرار دارند و مدیریت بهتر زمان‌های مشاوره اشاره کرد. در کنار مزایای مشاوره تلفنی، دارای معایبی نیز هست که از جمله آنها عدم دسترسی مشاور به زبان بدن مُراجع و عدم استفاده از تکنیک‌های برقراری ارتباط یاورانه حضوری اشاره کرد.[۴۰]
مشاوره تحصیلی آنلاین
یکی دیگر از روش‌های مشاوره تحصیلی، مشاوره آنلاین است. مشاوره آنلاین برخی از معایب مشاوره تلفنی و برخی از محدودیت‌های مشاوره حضوری را جبران می‌کند. در مشاوره آنلاین صرفه‌جویی در زمان اتفاق می‌افتد، مدیریت بهتر زمان‌های مشاوره بهتر انجام می‌شود و مشاور، دسترسی به زبان بدن و بررسی حالات مُراجع را دارد. البته مشکلاتی مانند قطعی و کندی اینترنت در برخی مناطق و عدم ارتباط حضوری و کاسته‌شدن از صمیمیت و ارتباط مشاور و مُراجع از معایب این روش است.[۴۱]
پانویس
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص48.
- ↑ صادقی، آسیب‌شناسی و مشاوره تحصیلی، 1399ش، ص4-5.
- ↑ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار؛ «تاریخچه مشاوره تحصیلی در ایران»، پایگاه خبری مشاورنیوز؛ «تاریخچه مشاوره تحصیلی در ایران»، وب‌سایت مجله ویستا.
- ↑ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.؛ «تاریخچه مشاوره تحصیلی در ایران»، پایگاه خبری مشاورنیوز؛ «تاریخچه مشاوره تحصیلی در ایران»، وب‌سایت مجله ویستا.
- ↑ «تاریخچه مشاوره تحصیلی در ایران»، پایگاه خبری مشاورنیوز؛ «تاریخچه مشاوره تحصیلی در ایران»، وب‌سایت مجله ویستا.
- ↑ «معرفی رشته مشاوره در دانشگاه و بررسی بازار کار این رشته»، وب‌سایت بیتوته؛ «رشته مشاوره»، وب‌سایت ایران مشاوره.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص52؛ شفیع‌آبادی، روش‌ها و فنون مشاوره، 1395ش، ص80.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص53؛ شفیع‌آبادی، روش‌ها و فنون مشاوره، 1395ش، ص76-81.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص53.
- ↑ «معرفی رشته مشاوره در دانشگاه و بررسی بازار کار این رشته»، وب‌سایت بیتوته؛ «رشته مشاوره»، وب‌سایت ایران مشاوره؛ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.
- ↑ «رشته مشاوره»، وب‌سایت ایران مشاوره.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص50-51؛ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.؛ «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان.
- ↑ «تاریخچه مشاوره تحصیلی در ایران»، پایگاه خبری مشاورنیوز؛ اهداف مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت پارسیان دانش پندار علم گستر.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص50-51؛ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.؛ اهداف مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت پارسیان دانش پندار علم گستر.
- ↑ «منظور از مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت شیراز مشاور؛ «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص50-51؛ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.؛ «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان.
- ↑ «تاریخچه مشاوره تحصیلی در ایران»، پایگاه خبری مشاورنیوز؛ «منظور از مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت شیراز مشاور.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص50-51؛ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.؛ «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان.
- ↑ «منظور از مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت شیراز مشاور؛ اهداف مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت پارسیان دانش پندار علم گستر.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص50-51.
- ↑ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.؛ «منظور از مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت شیراز مشاور.
- ↑ اهداف مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت پارسیان دانش پندار علم گستر؛ «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان.
- ↑ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.؛ «منظور از مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت شیراز مشاور.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص50-51.
- ↑ اهداف مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت پارسیان دانش پندار علم گستر؛ «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان.
- ↑ «منظور از مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت شیراز مشاور؛ «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص50-51.
- ↑ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.؛ «منظور از مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت شیراز مشاور؛ اهداف مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت پارسیان دانش پندار علم گستر؛ «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان.
- ↑ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.؛ «منظور از مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت شیراز مشاور.
- ↑ اهداف مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت پارسیان دانش پندار علم گستر؛ «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان.
- ↑ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.؛ «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان.
- ↑ اهداف مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت پارسیان دانش پندار علم گستر؛ «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان.
- ↑ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.؛ «منظور از مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت شیراز مشاور.
- ↑ اهداف مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت پارسیان دانش پندار علم گستر؛ «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان.
- ↑ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.؛ اهداف مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت پارسیان دانش پندار علم گستر؛ «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص50-51؛ «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار.؛ «منظور از مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت شیراز مشاور.
- ↑ «انواع مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت گروه آموزشی ایماض؛ «انواع مشاور تحصیلی»، وب‌سایت استادلینک؛ «معرفی انواع روش‌های مشاوره تحصیلی و دانشگاهی»، وب‌سایت روزخبر.
- ↑ «انواع مشاور تحصیلی»، وب‌سایت استادلینک؛ «معرفی انواع روش‌های مشاوره تحصیلی و دانشگاهی»، وب‌سایت روزخبر.
- ↑ «معرفی انواع روش‌های مشاوره تحصیلی و دانشگاهی»، وب‌سایت روزخبر؛ «چقدر با انواع مشاوره تحصیلی و تکنیک‌های آن آشنا هستید؟»، وب‌سایت کلینیک تخصصی روانشناسی و مشاوره بینش نوین؛ بلورچیان، «انواع مشاوره تحصیلی و تکنیک‌های آن»، وب‌سایت استادبانک.
- ↑ «معرفی انواع روش‌های مشاوره تحصیلی و دانشگاهی»، وب‌سایت روزخبر؛ بلورچیان، «انواع مشاوره تحصیلی و تکنیک‌های آن»، وب‌سایت استادبانک.
- ↑ «معرفی انواع روش‌های مشاوره تحصیلی و دانشگاهی»، وب‌سایت روزخبر؛ «چقدر با انواع مشاوره تحصیلی و تکنیک‌های آن آشنا هستید؟»، وب‌سایت کلینیک تخصصی روانشناسی و مشاوره بینش نوین.
منابع
- «آشنایی با مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت ویکی‌روان، تاریخ درج مطلب: 6 مهر 1401ش.
- احمدی، سیداحمد، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، تهران، سازمان سمت، 1392ش.
- «انواع مشاور تحصیلی»، وب‌سایت استادلینک، تاریخ درج مطلب: 25 تیر 1401ش.
- «انواع مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت گروه آموزشی ایماض، تاریخ بازدید: 16 شهریور 1402ش.
- «اهداف مشاوره تحصیلی»، وب‌سایت پارسیان دانش‌پندار علم گستر، تاریخ بازدید: 16 شهریور 1402ش.
- بلورچیان، امیرعلی،«انواع مشاوره تحصیلی و تکنیک‌های آن»، وب‌سایت استادبانک، تاریخ درج مطلب: 8 مرداد 1401ش.
- «تاریخچه مشاوره تحصیلی در ایران»، پایگاه خبری مشاورنیوز، تاریخ بازدید: 16 شهریور 1402ش.
- «تاریخچه مشاوره تحصیلی در ایران»، وب‌سایت مجله ویستا، تاریخ بازدید: 16 شهریور 1402ش.
- «چقدر با انواع مشاوره تحصیلی و تکنیک‌های آن آشنا هستید؟»، وب‌سایت کلینیک تخصصی روانشناسی و مشاوره بینش نوین، تاریخ بازدید: 18 شهریور 1402ش.
- «رشته مشاوره»، وب‌سایت ایران مشاوره، تاریخ بازدید: 16 شهریور 1402ش.
- شفیع‌آبادی، عبدالله، روش‌ها و فنون مشاوره، تهران، کتاب فکر نو، 1395ش.
- صادقی، احمد، آسیب‌شناسی و مشاوره تحصیلی، اصفهان، دانشگاه اصفهان، چاپ دوم، 1399ش.
- «مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت سلام‌یار، تاریخ درج مطلب: 7 شهریور 1402ش.
- «معرفی انواع روش‌های مشاوره تحصیلی و دانشگاهی»، وب‌سایت روزخبر، تاریخ درج مطلب: 1 اسفند 1400ش.
- «معرفی رشته مشاوره در دانشگاه و بررسی بازار کار این رشته»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 16 شهریور 1402ش.
- «منظور از مشاوره تحصیلی چیست؟»، وب‌سایت شیراز مشاور، تاریخ درج مطلب: 31 شهریور 1399ش.