نجف دریابندری

نجف دریابندری، از مترجمان معاصر ایرانی.

نجف دریابندری را مترجمی برجسته دانسته‌اند که با دو ویژگی منحصربه‌فرد هوشمندی و تنوع در بین سایرین شناخته می‌شود. او همیشه تلاش داشت تعادل بین کیفیت و کمیّت را در آثار خویش نگهدارد. دریابندری پایبند به اصول ترجمه بود و در کار خود دقت، توجه و ریزبینی به‌کار می‌برد.

کودکی و نوجوانی

نجف دریابندری در سال ۱۳۰۹ش در آبادان دیده به جهان گشود و تا حدود ۲۲‌سالگی هم در آنجا زندگی کرد. نجف، تحصیلات خود را نیمه‌کاره رها کرد. وی با این‌که دیپلم هم نداشت اما از آن‌جا که زبان انگلیسی را خوب می‌دانست در شرکت نفت در سمت منشی استخدام شد.

خانواده

پدر نجف دریابندری، ناخدا خلف، وقتی نجف هفت‌ساله بود از دنیا رفت. نجف دو خواهر داشت و به‌دلیل اینکه تنها پسر خانواده و در سن خردسالی بود پس از درگذشت پدر، مادر مسئولیت خانواده را برعهده گرفت. پدراو زمانی که می‌خواست شناسنامه بگیرد نام‌خانوادگی دریابندری را انتخاب کرد چون اهل بوشهر بود و بوشهر، بندری در کنار دریا است.

فعالیت‌های دریابندری

اولین فعالیت‌های دریابندری در حوزۀ نوشتن و قلم‌سرایی، مطالبی است که دربارۀ فیلم‌های اکران‌شده در سینما آبادان می‌نوشت و در کنار آنها داستان‌های کوتاه «ویلیام فاکنر» را ترجمه می‌کرد. این مطالب و ترجمه‌ها در روزنامه «خبرهای روز» آبادان منتشر می‌شد. در همان ایام، نسخه اصلی کتاب «وداع با اسلحه» را از ابراهیم گلستان به امانت گرفت. این اثر به‌نظر او کتاب جالبی آمد؛ سپس آن را ترجمه کرد و برای چاپ و نشر به تهران برد. ترجمه کتاب وداع با اسلحه در سال ۱۳۳۳ش چاپ شد. این اثر از ترجمه‌های ماندگار او است.

زندان

نجف دریابندری در بیست‌سالگی به حزب توده ملحق شد که در آن روزها فعالیت‌های این حزب، ممنوع بود. دریابندری در سال 1333ش به همراه تعدادی از اعضای این حزب در آبادان دستگیر و زندانی شد. اما پس از چهار سال حکم آزادی گرفت. او در زندان متوجه شد که نظرات او با حزب توده در تناقض است. دریابندری برای گذران روزهای حبس، کتاب «فلسفه غرب» راسل و نیز «بیگانه‌ای در دهکده» اثر «مارک تواین» را در زندان ترجمه کرد.

پس از زندان

دریابندری بعد از رهایی از زندان، در انتشارات فرانکلین، که ریاست آن را همایون صنعتی‌زاده برعهده داشت، به کار مشغول شد. پس از دو سال، به سمت سردبیری این انتشارات رسید. این همکاری هفده‌ سال ادامه داشت. کار مهم او در فرانکلین این بود که از سیاست جاری اجتناب کند یعنی وارد بحث‌های سیاسی روز نمی‌شد و به کارهای جدی‌تر دیگر می‌پرداخت.

شهرت دریابندری

دریابندری به‌خاطر قلم روان در بین خوانندگان و مترجمان ایرانی شهرت دارد. کتاب‌های او، با توجه به مهارت و تسلط وی در ترجمه که زبانزد خاص و عام بود، در میان ایرانیان از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است.

دیدگاه دریابندری در ترجمه

نجف دریابندری که از مترجمان باسابقه است، ترجمه را نه به‌عنوان شغل بلکه به‌عنوان یک هنر، به دنیای علم و فرهنگ بازنمایاند. از عادات ارزشمند دریابندری این بود که مقدمه‌هایی مفصل بر ترجمه‌های خویش می‌نگاشت. این توضیحات موجب می‌شد مخاطبان آثار او بینش بهتر و عمیق‌تری برای مواجهه با اثر مزبور داشته باشند و هم‌چنین با زندگی و سبک کار نویسنده آشنا شوند.

آثار

آثار و کتاب‌های دریابندری به دو دسته تقسیم می‌شوند: از آثار دریابندری که به قلم خودش به نگارش درآورده می‌توان به این موارد اشاره کرد:

1. از این لحاظ؛
2. افسانه اسطوره؛
3. کتاب مستطاب آشپزی؛
4. به‌عبارت دیگر: مجموعه مقالات؛
5. یک گفتگو؛
6. درد بی‌خویشتنی: بررسی مفهوم الیناسیون در فلسفه غرب.

از مهم‌ترین ترجمه‌های نجف دریابندری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. «وداع با اسلحه» اثر ارنست همینگوی؛
2. «پیرمرد و دریا» اثر ارنست همینگوی؛
3. «سرگذشت هاکلبری‌فین» اثر مارک تواین؛
4. «بیگانه‌ای در دهکده» اثر مارک تواین؛
5. «گوربه‌گور» اثر ویلیام فاکنر؛
6. «یک گل سرخ برای امیلی» اثر ویلیام فاکنر؛
7. «پیامبر و دیوانه» اثر جبران خلیل جبران.

مهارت دریابندری در ترجمه

ترجمه‌های روان دریابندری، مفهوم را به‌شکلی کاملا دلنشین به خواننده انتقال می‌دهند. دریابندری دست به ترجمه هر کتابی نمی‌زد و اگر قصد می‌کرد روی اثری کار کند، در ابتدا با دقتی مثال‌زدنی به بررسی آن می‌پرداخت و می‌کوشید در هنگام برگردان، آن کتاب و اثر را از جهت کیفیت ارتقاء دهد. دیگر ویژگی او، انتخاب‌های غیرعادی او است؛ کمتر مترجمی است که در حوزه‌های ادبی و نظری فعالیت همزمان داشته باشد اما ترجمه‌های دریابندری شامل داستان‌های کوتاه و بلند، رمان، نمایش‌نامه، فلسفه، تاریخ، هنر و حتی سینما می‌شود.

نقش او در فرهنگ و ادب کشور

حضور انگلیسی‌ها در شهر بندری آبادان، موجب رواج زبان انگلیسی در این منطقه شد و دریابندری که متولد این شهر بود، کم‌کم در مواجهه با زبان انگلیسی توانست علاقه‌مند به این زبان شود. با گذشت زمان، نجف دریابندری توانست زبان انگلیسی را مانند زبان مادری و به‌صورت کاملا خودآموز و همچون کودکی نوبلد، فرا گیرد. این امر مقدمه‌ای بر پیشرفت او در مسیر ترجمه کتب و آثار انگلیسی به زبان مادری یعنی فارسی و اعتلای فرهنگ غنی آن شد.

بهترین اثر دریابندری

کارشناسان حوزه ادب و هنر معتقدند تمام آثار نجف دریابندری به‌نوعی در اوج محسوب می‌شوند اما می توان کتاب «گوربه‌گور» نوشته ویلیام فاکنر را با ترجمه نجف دریابندری به‌عنوان شاهکار آثار وی به علاقه‌مندان کتاب‌خوانی معرفی کرد.

دیدگاه‌ها درباره دریابندری

ار دیدگاه منتقدان ادبی، دریابندری از بزرگ‌ترین شخصیت‌هایی بود که با ترجمه‌هایی که انجام می‌داد به مخاطبان فارسی‌زبان کمک وافر می‌کرد تا با ادبیات جهان آشنا شوند. علاوه بر این‌، دریابندری در مقام نویسنده‌ای خبره، مقالات و کتاب‌هایی نیز نوشته و به چاپ رسانده که به لطف قلم روان و دل‌نشینی که داشت جایگاه خاصی بین مخاطبان دارا است. كريم امامي از منتقدان مدافع آثار نجف دریابندری معتقد بود بيشتر دوستداران ترجمه‌هاي دريابندري، کلیت كار او را تحسين مي‌كنند نه فقط به‌خاطر ترجمه تک‌‌تک کلمات بلکه نقطه قوت ترجمه‌های او خوانایی و دلنشین بودن‌ نثر آن‌ها است كه به لطف تسلط خوب او بر زبان فارسي و لحن مناسب و به‌جا فراهم آمده‌اند.

درگذشت

جامعه‌ی ادبی ایران در تاریخ ۱۴ اردیبهشت سال ۱۳۹۹ش نجف دریابندری را از دست داد. این فقدان فقط متوجه حوزه ادبیات نبود بلکه کارهای او در حوزه‌های تاریخ، فلسفه و هنر آثار بزرگی محسوب می‌شوند.

منابع

• «بهترین مترجمان کتاب ایران» وب‌سایت ترنسلیت 68، تاریخ درج مطلب: 28 مهر 1399ش.
• «بهترین مترجم‌های کتاب در ایران»، وب‌سایت هوش برتر ایرانیان، تاریخ درج مطلب: 24 تیر 1400ش.
• رضایی، احسان، «چنین گفت نجف»، وب‌سایت روزنامه اعتماد، تاریخ درج مطلب: 1399ش.
• سارایی، زهرا، «زندگی‌نامه نجف دریابندری و معرفی آثار ترجمه‌شده او»،وب‌سایت چطور، تاریخ به‌روزرسانی: تیر 1399ش.
• سلیمانی، فرشته، «نجف دریابندری و آنچه برایمان به یادگار گذاشت»، وب‌سایت دیجی کالا، تاریخ درج مطلب: 28 اردیبهشت 1399ش.
• «فهرست کتاب‌های مترجم نجف دریابندری»، وب‌سایت اشجع، تاریخ بازدید: 9 اردیبهشت 1402ش.
• طهماسیان، عاطفه، «یک نام استثنایی، یک مرد استثنایی»، وب‌سایت آوانگارد، تاریخ درج مطلب:1 اذر 1400ش.