اردیبهشت

اردیبهشت، دومین ماه سال خورشیدی در تقویم رسمی ایران.

اُردیبِهِشت، دومین ماه «منطقة‌البروج» در گاه‌شماری رسمی ایران است که در باور عامیانۀ مردم، نماد ثروت و متاع زمینى محسوب می‌شود. اردیبهشت که در تقویم نجومی کهن، ثور (گاو نر) نام دارد، در نظام کیهان‌شناختی ایران باستان، به‌ویژه آیین زرتشتی، یکی از آفریدگان اهورامزدا بوده و به‌عنوان پاسبان آتش و روشنایی، از جایگاه خاص برخوردار است.

مفهوم‌شناسی

نام اردیبهشت در «اوستا» کتاب مقدس آیین زرتشتی ریشه دارد و اصل آن در متون اوستایی «اَشَه وَهیشتَه» و در متون پهلوی «اُرت وَهیشت» است. این کلمه از دو جزء «اَرتَه» و «وهیشته» ترکیب شده که جزء اولی درستی، راستی، پاکی و تقدس معنی می‌دهد و جزء دوم، صفت عالی از «وِه» به‌معنی «بِه» و «خوبست»، گرفته شده است. وقتی این دو جزء ترکیب می‌شود، «بهترین راستی» معنی می‌دهد.

نام‌گذاری

برخی گفته‌اند که معنی ترکیبی این لغت «مانند بهشت» است؛ زیرا «ارد» به معنی «مانند» (شبیه) آمده است و چون این ماه در وسط فصل بهار است و گل و گیاه در این فصل در اوج شکوفایی و هوا نیز در نهایت اعتدال قرار دارد، این ماه را «اردیبهشت» نامیده‌اند. این ماه، در زبان فارسی دری افغانستان «ثَور» (گاو نر)، در زبان کردی «گولان»، در زبان مردم لرستان (لری و لکی) «اَربِهیشت» و در زبان پشتو «غُویِی» نامیده می‌شود.

معرفی

اردویبهشت، دومین ماه سال خورشیدی در تقویم رسمی ایران و دومین ماه فصل بهار است که برابر با 21 آپریل تا 21 ماه می میلادی بوده و 31 روز دارد. برج فلکی اردیبهشت، برج ثور (گاو) است که دومین برج فلکی از منطقۀ دائرةالبروج است. نماد برج اردیبهشت، گاو نر و عنصر این برج خاک است.

باورهای عامیانه دربارۀ اردیبهشت

1. فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری

به‌باور بسیاری از مردم، سرمایه‌گذاری در املاک، باغبانی، صنعت الوار و چوب‌بری، معدن، نفت و کشاورزى، براى متولدین اردیبهشت، بسیار متناسب و سودآور است.

2. ویژگی‌های اخلاقی متولدین اردیبهشت

به‌باور مردم، متولدین اردیبهشت، این ویژگی‌های اخلاقی را دارد: پول‌دوست، وفادار، عاشق بوی عطر و بوی طبیعی، خیلی قوی و سالم، قانع، صبور و آرام، پرتحمل، عاشق مالکیت، حسود، متعصب، اهل اعتدال، با محبت، درس‌آموزی از تجربه‌های گذشته، مخالف افراط، ‎‎‎باسلیقه، خوشگل‌پسند، همیشه‌راضی، پرکار، سخاوتمند، موقّر و سنگین، دنبال زندگی شیرین، مخالف خشونت، باثبات و پایدار، عاشق صلح و آرامش، صادق، اهل هنر، مخالف درگیری، برپایی طوفان در هنگام عصبانی‌شدن، مستعد کشاورزی، هرکاری را به پایان می‌رساند، با همه کنار آمدن، خودسر، نجیب، عاشق خانه و خانواده، عاشق طبیعت، عاشق رفتار ملایم، کمک‌رسان، دارای قلب بزرگ، مسلط به نفس، باصفا، عاشق گل و زیبایی، بی‌تفاوت نسبت به دشمنان، میانه‌رو، رفیق و دوست بسیار شیرین، شیک‌پوش، علاقه‌مند به موسیقی و قدرشناس.

اردیبهشت در نظام جهان‌شناختی آیین زرتشت

1. وزیر نظم و هماهنگی میان مخلوقات

در نظام الاهياتي زردشت، بالاترين مقام خدایی را اهورامزدا دارد. پس از او، «سپنتا مينو» (روح مقدس و خرد پاك) قرار گرفته است. بعد از او شش وزير یعنی بهمن، شهريور، اردیبهشت، سپندارمذ، خرداد و امرداد قرار دارند که در تدبیر عالم کمک می‌کند. در این میان، اردیبهشت، وزير نظم و هماهنگي ميان ‏مخلوقات است.

2. نگهبان آتش و روشنایی

به‌باور زردشتی‌ها، اهورا مزدا، اول امور معنوی مانند راستگویی و دین را می‌آفریند و سپس امور مادی مانند آسمان، آب، زمین و آتش را آغاز می‌کند اما هر يك از اين آفريده‌هاى مادى براى در امان ماندن از حملات اهريمن در پناه يكى از امشاسپندان (وزیران) شش‌گانه قرار مى‌گيرد؛ آسمان در پناه شهريور، آب در حفاظت خرداد، زمين تحت حمایت اسپندارمذ، گياه در نگهبانی امرداد اما با آفرينش آتش در پناه ارديبهشت، زمينۀ ظهور سایر مخلوقات فراهم می‌شود. همچنین نگهبانی دومین ماه سال و سومین روز هر ماه به او سپرده شده است. در بعضی متون، اردیبهشت را فرشتۀ محافظ کوه‌ها و تدبیرکنندۀ مصالح ماه اردیبهشت نیز دانسته‌اند.

اردیبهشت در شاهنامۀ فردوسی

فردوسی در داستان بیژن و منیژه، از اردیبهشت به‌عنوان یک نیروی ایزدی و خردمند در باور مردم ایران باستان یاد کرده است:

همه ساله اردیبهشت هژیر

نگهبان تو با هش و رأی پیر

مناسبت‌های ملی و جهانی اردیبهشت

1. روز بزرگداشت سعدی (اول اردیبهشت)؛
2. روز جهانی زمین پاک (دوم اردیبهشت / 22 آوریل)
3. روز شیخ بهایی (سوم اردیبهشت)؛
4. روز شوراها (نهم اردیبهشت)؛
5. روز ملی خلیج فارس (دهم اردیبهشت)؛
6. روز جهانی کارگر (یازدهم اردیبهشت / اول ماه می)؛
7. روز معلم (دوازدهم اردیبهشت، به‌مناسب شهادت مرتضی مطهری)؛
8. روز ملی بازیگر (چهاردهم اردیبهشت)؛
9. روز بزرگداشت شیخ صدوق (پانزدهم اردیبهشت)؛
10. روز اسناد ملی (هفدهم اردیبهشت)
11. روز جهانی صلیب سرخ و هلال احمر (هجدهم اردیبهشت /8 می)؛
12. روز بزرگداشت شیخ کلینی (نوزدهم اردیبهشت)؛
13. روز بزرگداشت فردوسی و روز پاسداشت زبان پارسی (بیست‌وپنجم اردیبهشت)
14. روز ارتباطات (بیست‌وهفتم اردیبهشت)؛
15. روز بزرگداشت عمرخیام (بیست‌وهشتم اردیبهشت)؛
16. روز ایرانگردی و ایران‌شناسی (سی‌ام اردیبهشت).

رویداد مهم در اردیبهشت

پنجم اردیبهشت ۱۳۵۹ش، عملیات نیروهای آمریکایی به‌نام عملیات «پنجه ‌عقاب»، در صحرای طبس ایران شکست خورد.

منابع

• اخوان‌ اقدم، ندا و دیگران، «زردشت، دین»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام، تاریخ درج مطلب: 1395ش.
• «پرسش‌های مصاحبه‌ای برای مناسبت‌های شمسی»، وب‌سایت ادارۀ کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، تاریخ بازدید: 21 فروردین 1402ش.
• «تقويم هجری شمسی»، وب‌سایت مرکز تقویم دانشگاه تهران، تاریخ بازدید: 26 دی 1401ش
• حسيني ‌قلعه‌بهمن، سید اکبر، «زردشتی‌گری؛ توحیدی يا ثنوی؟»، وب‌سایت سامانۀ نشریات موسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، تاریخ درج مطلب: 16 فروردین 1390ش.
• «خصوصیات اخلاقی متولدین اردیبهشت ماه»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 1 اردیبهشت 1401ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 21 فروردین 1402ش.
• «سال‌روز حمله آمریکا به طبس»، وب‌سایت پژوهه، تاریخ درج مطلب: 5 اردیبهشت 1387ش.
• فردوسی، شاهنامه، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 21 فروردین 1402ش.
• ملک‌حسینی، محسن، «12 اردیبهشت؛ روز معلم»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 11 اردیبهشت 1398ش.
• «مناسبت‌های اردیبهشت‌ماه 1400»، وب‌سایت کافه‌یاب، تاریخ درج مطلب: 22 فروردین 1400ش.
• «مهم‌ترین مناسبت‌های اردیبهشت ماه»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 1 اردیبهشت 1401ش.