همسرگزینی دختران
همسرگزینی دختران؛ انتخاب همسر توسط دختران با تکیه بر معیارهای فردی، خانوادگی و اجتماعی.
همسرگزینی مهم‌ترین رویداد در عبور دختر از زندگی مجردی به زندگی متأهلی است. عوامل متعددی در همسرگزینی دختران مؤثر است. همچنین داشتن پیش‌فرض‌های صحیح، شناخت و آگاهی از ازدواج تأثیر مثبتی در تعیین معیار‌ها و ملاک‌های یک دختر برای انتخاب همسر خود دارد.
مفهوم‌شناسی
همسرگزینی به فرایند‌یافتن یک همسر مناسب برای ازدواج و تشکیل خانواده گفته می‌شود.[۱] این فرآیند تا حد زیادی تحت‌تأثیر ارزش‌های غالب در جامعه است.[۲]
اهمیت همسرگزینی دختران
امروزه با دگرگونی‌های اجتماعی، انتظارات دختران جوان نیز دگرگون شده و همسرگزینی و تشكیل خانواده به امری سخت‌تر و چالش برانگیز تبدیل شده است. آگاهی و شناخت درست دختران جوان از شرایط مناسب یک مرد برای ازدواج، به آنها کمک می‌کند تا انتخاب هوشمندانه‌ای داشته باشند. البته با وجود حساسیت و اهمیت همسرگزینی، کارشناسان توصیه می‌کنند که دختران مراقب باشند تا در این امر، به وسواس گرفتار نشوند و سخت‌گیری یا ایده‌آل‌گرایی را به اشتباه، جایگزین دقت نکنند؛ زیرا تمام معیارهای مطلوب برای گزینش همسر در یک فرد، جمع نمی‌شود.[۳]
عوامل مؤثر در همسرگزینی دختران
امروزه در هر جامعهای گزینش همسر بنا‌بر شرایط و مقتضیات آن جامعه، معیار‌ها و هنجارهایی وجود دارد. این پدیده در تجربه زیستۀ عاملان اجتماعی، ابعاد ذهنی و مصادیق عینی متنوع و در‌عین‌حال پیچیده‌ای دارد.[۴] تغییر در مطلوبیتهای فرهنگی و اجتماعی دربارۀ نقش‌ها و جایگاه دختران جوان در خانواده و اجتماع، موجب تغییر شرایط و بعضاً پیچیدگی فرایند همسرگزینی شده است. کارشناسان معتقدند دختران جوان با توجه به شرایط فردی و اجتماعی مختلف مانند استقلال مالی، باورداشتهای فرهنگی، شرایط زمینهای از جمله تحولات ناظر بر گذار نسلها و تحول در الگوهای ارتباطی و نیز شرایط مداخلهگری مانند تجارب تحصیلی خود و خانواده راهبردهای مختلفی در گزینش همسر داشته‌اند.[۵]
همچنین گسترش اینترنت و فضای مجازی، آگاهی فردی را نسبت به هنجار‌ها، الگو‌ها و ارزش‌های حاکم بر شیوۀ همسرگزینی دختران افزایش داده و فضا‌های آشنایی را از حالت سنتی به مدرن سوق داده و یافتن فرد مناسب برای ازدواج دختران را دچار تغییر و تحول اساسی کرده است.[۶]
سبک‌های همسرگزینی دختران
امروزه سه الگوی غالب برای همسرگزینی دختران وجود دارد که عبارت‌اند از:
- سبک مبتنی بر الگوهای سنتی: [۷] در شیوه سنتی، والدین، دختر یا پسری را برای ازدواج با فرزند خود انتخاب می‌كنند؛[۸]
- سبک مبتنی بر تعاملات دوستانه؛ آشنایی دختر با پسر در محیط‌های مختلف و بدون اطلاع خانواده؛[۹]
- سبک بینابینی (تعاملات دوستانه تحت نظارت خانواده).[۱۰]
همچنین معیارسازی، کنترل معیار، انطباقیابی، پذیرش و گزینش نهایی توسط دختران بیانگر ابعاد اصلی و مشترک آنها در فرایند گزینش همسر و انتخاب شیوۀ همسرگزینی است.[۱۱]
پیامدهای همسرگزینی به شیوه مدرن
در شیوۀ متناسب با فرهنگ سنتی ایرانی، والدین نقش مهمی در همسرگزینی دختران خود دارند؛ اما در شیوۀ مدرن همسرگزینی، والدین نقش کمتری در انتخاب همسر برای فرزند خود دارند. این امر گسترش یک نوع فردیت در همسرگزینی را نشان می‌دهد. در دورۀ مدرن دختر و پسر، خودشان همسر مناسب را انتخاب می‌كنند و پس از توافق نهایی، موضوع را به خانواده‌ها اعلام می‌كنند. کارشناسان معتقدند کم‌تجربگی و آگاهی ناقص دختران در سنین جوانی و عدم بهره‌مندی از نظرات، ایده‌ها و دلسوزی‌های والدین سبب شتاب‌زدگی دختران در انتخاب همسر می‌شود.[۱۲]
بسط دایرۀ همسرگزینی دختران
امروزه پیشرفت فناوری، دسترسی همگانی دختران به فضای مجازی و شرایط مرتبط با آن سبب شده عاملیت و فردمحوری دختران در فرآیند همسرگزینی بیشتر شود.[۱۳] کارشناسان معتقدند عوامل مختلفی مانند دریافت یا عدم‌دریافت پشتیبانیهای خانوادگی، خوشبینی یا عدم خوشبینی دختران نسبت به پایداری زندگی زناشویی، مسئولیتپذیری یا مسئولیتگریزی در انتخاب همسر و نهایتاً تفاهم یا عدم تفاهم زوجین سبب بسط دایرۀ همسرگزینی دختران شده است.[۱۴]
مهم‌ترین معیارهای دختران برای همسرگزینی
کفویت و همسانی، دین‌داری و اخلاق نیکو، مهم‌ترین معیارهای مورد توجه دختران برای همسرگزینی است. همچنین عفت، حیا و اصالت خانوادگی، نجابت و پاكی از دیگر معیارهای دختران در همسرگزینی دانسته شده است. آنها همچنین رشد عقلی و برخورداری مرد از فهم دقیق‌تر را در اداره زندگی مشترک و تربیت فرزندان مؤثر می‌دانند. تناسب دختر و پسر در سطح تحصیلات، زیبایی، سن، شرایط اقتصادی، شرایط خانوادگی و مذهب، شاخص‌های همسانی و کفویت دانسته می‌شود.[۱۵]
بر اساس آمار پیمایش ملی خانواده که توسط جهاد دانشگاهی در سال 1397ش منتشر شده است، دختران امروزی سه معیار «اعتماد»، «راست‌گویی» و «عشق» را به ترتیب با حدود 98 درصد ، 97 درصد و 94 درصد، در همسرگزینی دارای اهمیت دانسته‌اند و معیارهای مالی مانند درآمد خواستگار یا ثروتمند بودن خانوادۀ او، در رتبه‌های بسیار پایین‌تری قرار دارند؛[۱۶] اما از مجموع شاخص‌های مورد توجه دختران، گونه‌ای از ایده‌آل‌گرایی به‌دست می‌آید که به یک انگاره در ذهن بسیاری از دختران، تبدیل شده است و گسترش آن در جامعه، آسیب‌هایی مانند بالا رفتن سن ازدواج و ورود به مرحله تجرد قطعی را برای دختران به‌همراه دارد.[۱۷]
تغییرات ایجاد شده در همسرگزینی دختران
برخی کارشناسان معتقدند در عصر حاضر برخی دختران با نادیده‌گرفتن اصول فرهنگی و اعتقادی خود به خواستگاری پسرها می‌روند. أثرپذیری همسرگزینی دختران از مدرنیته سبب شده آنها به‌جای توجه به سنت، ارزش و هنجارهای جامعه، بیشتر به فكر ایجاد رابطۀ فردمحور باشند. الگوپذیری همسرگزینی دختران از فرهنگ بیگانه امروزه به طلاق‌ها و ازدواج‌های مكرر در جامعه می‌انجامد و نظم اجتماعی را به چالش می‌کشد. شكاف نسلی میان افراد جامعه سبب ایجاد اختلاف ایده‌ها و ارزش‌ها میان فرزندان و خانواده‌ها شده و این امر، چارچوب پذیرفته‌شدۀ اجتماعی برای همسرگزینی دختران را با تردیدهای جدی روبرو کرده است. در نتیجه، هر نسلی با دیدگاه و اندیشه خود به انتخاب همسر اقدام می‌کند.[۱۸]
راهکارهای برون‌رفت از چالش‌های همسرگزینی دختران
امروزه انتخاب با تکیه بر فرد‌گرایی و مدرن‌گرایی نه براساس عقلانیت و اصالت فرهنگی در همسرگزینی دختران، تحولی ایجاد‌کرده که در برخی مواقع دختران خارج از چارچوب زندگی شرعی و قانونی، شروع به زندگی مشترک می‌كنند. این پدیده نشان می‌دهد كه مقولۀ همسرگزینی آنان اكثراً مبتنی بر عدم شناخت و آگاهی است.[۱۹] برخی کارشناسان معتقدند شناخت صحیح معیارهای همسرگزینی توسط دختران جوان تأثیر بسزایی در ازدواج صحیح آنها دارد.[۲۰] از این منظر، حمایت جدی خانواده‌ها از فرزندان، موجب می‌شود که حتی در صورت بروز مشكل، راه برای پذیرش آنها باز باشد.[۲۱] همچنین رسانه‌های گروهی، نهاد‌های فرهنگی و مراکز تربیتی می‌توانند علاوه بر آموزش و مشاوره قبل از ازدواج جوانان، به آموزش خانواده‌ها و والدین نیز مبادرت ورزند تا آنها در تقویت معیار‌ها و ملاک‌های درست همسرگزینی دختران، نقش‌آفرین باشند.[۲۲]
پانویس
- ↑ . «همسان گزینی»، دانشنامه عمومی، وب‌سایت آبادیس.
- ↑ . اصغرپور ماسوله و همکاران، «پدیدارشناسی همسرگزینی دختران جوان در شهر مشهد»، 2017م، ص49.
- ↑ . «همسرگزینی و ضرورت یك انتخاب آگاهانه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ . اصغرپور ماسوله و همکاران، «پدیدارشناسی همسرگزینی دختران جوان در شهر مشهد»، 2017م، ص49.
- ↑ . برادران کاشانی و همکاران، «همسرگزینی دختران جوان، کشاکش فردیت در برابر ارزش‌های سنتی»، وب‌سایت خانواده پژوهی.
- ↑ . اکبری و نخعی راد، «بررسی جامعه شناختی دایره همسرگزینی دختران در ارتباط با فضای مجازی»، 2021م، ص1.
- ↑ . برادران کاشانی و همکاران، «همسرگزینی دختران جوان، کشاکش فردیت در برابر ارزش‌های سنتی»، وب‌سایت خانواده پژوهی.
- ↑ . «همسرگزینی و ضرورت یك انتخاب آگاهانه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ . اصغرپور ماسوله و همکاران، «پدیدارشناسی همسرگزینی دختران جوان در شهر مشهد»، 2017م، ص58.
- ↑ . اصغرپور ماسوله و همکاران، «پدیدارشناسی همسرگزینی دختران جوان در شهر مشهد»، 2017م، ص59.
- ↑ . اصغرپور ماسوله و همکاران، «پدیدارشناسی همسرگزینی دختران جوان در شهر مشهد»، 2017م، ص49.
- ↑ . «همسرگزینی و ضرورت یك انتخاب آگاهانه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ . اکبری و نخعی راد، «بررسی جامعه شناختی دایره همسرگزینی دختران در ارتباط با فضای مجازی»، 1399ش، ص1.
- ↑ . برادران کاشانی و همکاران، «همسرگزینی دختران جوان، کشاکش فردیت در برابر ارزش‌های سنتی»، وب‌سایت خانواده پژوهی.
- ↑ . «همسرگزینی و ضرورت یك انتخاب آگاهانه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «طرح پیمایش ملی خانواده»، 1397ش، ص82.
- ↑ اسماعیلی، «چرا در ازدواج، ایده‌آل‌گرا شده‌ایم؟»، وب‌سایت جامعه خبری تحلیلی الف.
- ↑ . «همسرگزینی و ضرورت یك انتخاب آگاهانه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ . «همسرگزینی و ضرورت یك انتخاب آگاهانه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ . علی اکبری دهکردی، «بررسی مقایسه‌ای ملاک‌های همسرگزینی در دختران جوان شهر اهواز»، 1386ش، ص75.
- ↑ . «همسرگزینی و ضرورت یك انتخاب آگاهانه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ . علی اکبری دهکردی، «بررسی مقایسه‌ای ملاک‌های همسرگزینی در دختران جوان شهر اهواز»، 1386ش، ص75.
منابع
- اسماعیلی، علی، «چرا در ازدواج، آیده‌آل‌گرا شدیم؟»، وب‌سایت جامعه خبری تحلیلی الف، تاریخ انتشار: 9 تیر 1401ش.
- اصغرپور ماسوله، احمدرضا و همکاران، «پدیدارشناسی همسرگزینی دختران جوان در شهر مشهد»، زن در فرهنگ و هنر، شماره 1، 2017م.
- اکبری، حسین و نخعی راد، زهرا، «بررسی جامعه‌شناختی دایره همسرگزینی دختران در ارتباط با فضای مجازی»، در مجموعه مقالات نخستین همایش ملی چالش‌ها و راهکارهای تعالی نهاد خانواده در مذاهب اسلامی با محوریت آسیب‌های اجتماعی، 1399ش.
- برادران کاشانی، زهرا و همکاران، «همسرگزینی دختران جوان، کشاکش فردیت در برابر ارزش‌های سنتی»، وب‌سایت خانواده پژوهی، تاریخ بازدید: 24 اردیبهشت 1402ش.
- پیمایش ملی خانواده، جهاد دانشگاهی واحد البرز، 1397ش.
- علی اکبری دهکردی، مهناز، «بررسی مقایسه‌ای ملاک‌های همسرگزینی در دختران جوان شهر اهواز»، نشریه علمی روانشناسی بالینی، شماره 2، 1386ش.
- «همسرگزینی و ضرورت یك انتخاب آگاهانه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بازدید: 24 اردیبهشت 1402ش.