ویکی‌زندگی:Featured articles/2024/43
ابوالفضل بیهقی، تاریخ‌نگار و ادیب پرآوازۀ ایرانی در سدۀ پنجم هجری.
ابوالفضل بیهقی، ادیب، پژوهشگر و پدر نثر فارسی است که نام او به‌عنوان نماد حفظ و اعتلای فرهنگ، زبان و اندیشه در میان کشورهای فارسی‌زبان شناخته می‌شود. بیهقی، در گذار از سبک ساده و مرسل، به‌سبک فنی دورۀ بعد و در سیر تحول سبک نثر فارسی در ادبیات، نقش پررنگی دارد. نام کامل این ادیب پرآوازه، «ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی» است که با عنوانهای «پدر نثر فارسی»، «خواجه»، «شیخ»، «کاتب»، «امام» و «عمید» نیز خوانده می‌شود. ابوالفضل بیهقی، در سال 385ق در روستای حارث‌آباد بیهق (سبزوار قدیم) متولد شد. پدر او، «حسین بیهقی» از بزرگان دربار بود و با بزرگان نشست و برخاست داشت. بیهقی تحصیلات خود را ابتدا در بیهق و سپس در نیشابور ادامه داد. پس از مدتی، به غزنین رفت و در سال 412ق، به کار دیوانی مشغول شد. شایستگی و استعداد او، سبب شد که به دستیاری «ابونصر مشکان»، رئیس «دیوان رسالت» (دبیرخانه) محمود غزنوی، برگزیده شود. بعد از مرگ ابونصر، در زمان سلطنت «محمد بن محمود»، «سلطان مسعود»، «سلطان مودود» و «سلطان فرخزاد» غزنوی، دبیر دیوان بود و در دولت «سلطان عبدالرشید» غزنوی، رئیس دیوان رسالت شد. بیهقی، در سال 443ق که «طُغرُل» قیام کرد و سلطان عبدالرشید را به قتل رساند، یک سال در زندان بود و پس از آن، گوشه‌نشینی را اختیار کرد. بیهقی، از سال 448ق تا 451ق، به تألیف «تاریخ بیهقی» پرداخت. بیهقی، آدم منصف، بی‌غرض و متعهدی بود و این اوصاف در نوشته‌های او نیز تبلور پیدا کرده است. همچنین، او شخصیت مورد اعتماد مقامات بود و به‌همین دلیل، اجازه داشت تا به بسیاری از نامه‌ها، اخبار و احوال حکومت‌ها و شاهان دسترسی داشته باشد. وردن مثال، شواهد شعری، تمثیل، توصیف، تشبیه، ترادف، به‌کارگرفتن حجم قابل توجه از لغات عربی در نثر فارسی، پرهیز از تکرار، شکستن هنجار عادی گفتار، جسارت و توانمندی در روایت‌های جزئی، از نوآوری‌های بیهقی در حوزۀ نثر فارسی است. بيهقي، بیشتر از آنکه از جامعه و سبک دوران خود اثر پذیرفته باشد، بر آنها و نویسندگان معاصر خود و دوره‌های بعد، اثرگذاشته است. او، آغازگر راهی نو برای سایر نویسندگان شد که به‌تدریج از ساده‌نویسی به فنی‌گرایی و استفاده از صناعات مختلف لفظی و معنوی تغییر پیدا کرد.
روز اول آبان، به‌عنوان «روز بزرگداشت ابوالفضل بیهقی»، نام‌گذاری شده است.
دیگر مقالات منتخب: مالکیت بدن – قرآن‌سوزی – ترجیحات همسر