کشف الاسرار و عُدّة الابرار
کشف الاسرار و عُدّة الابرار؛ تفسیری از قرآن کریم به زبان فارسی
کشف‌الاسرار و عُدّه‌الابرار که به‌نام اختصاری کشف‌الاسرار معروف است، تفسیری از قرآن کریم، اثر ابوالفضل رشید‌الدین میبدی، است که در سال 520ق، نوشته شده است.[۱] وی، در این اثر، از کتاب «تفسیر الهروی» از خواجه عبدالله انصاری الهام گرفته است. برخی این اثر را تکمیل شده‌ی تفسیر خواجه عبدالله می‌دانند. برخی از سیره‌نویسان و مورخان معتقدند که میبدی به شاگردی خواجه می‌پرداخته است.[۲]
این کتاب، به‌عنوان منبعی غنی از تفسیر، تأویل، معارف اسلامی، شعر و ادب عربی و فارسی شناخته شده است.
انگیزه نگارش کشف‌الاسرار
بنابر آن‌چه ابوالفضل میبدی در مقدمه همین کتاب مطرح کرده، وی، پس از مطالعه کتاب تفسیر قرآن انصاری، شیفته آن شده و تصمیم می‌گیرد که مطالب استاد خویش را که به ایجاز و اختصار بیان شده، تکمیل کند. او تصمیم می‌گیرد تا حقایق سخن و لطایف تذکیر را به‌هم پیوند داده و راه را برای خوانندگان این تفسیر هموار نماید.[۳]
محتوای کشف‌الاسرار
کتاب تفسیر قرآن میبدی، بر سه نگرش استوار است: 1. النوبة الاولی که شامل ترجمه آیات قرآن است. در این بخش، میبدی تمام دقت خود را به‌کار گرفته تا ترجمه‌ای دقیق و واژه به واژه از عربی به فارسی انجام دهد و امانت را در کلام خداوند، رعایت کند؛ 2. النوبة الثانیة که در رابطه با دلایل نزول آیات و نقل‌قول سایر مفسران پیش از او در این‌باره است؛ 3. النوبة الثالثة که در رابطه با ذکر برخی از تأویل‌های عارفانه و اشاراتی است که در بعضی از آیات صورت گرفته است.[۴]
کشف‌الاسرار، یکی از بزرگ‌ترین و غنی‌ترین کتاب‌های تفسیر قرآن به زبان فارسی است که با رویکرد عارفانه نوشته شده و علاوه بر شیرینی زبان فارسی، نکات جالب عرفانی، تفسیری، تاریخی و ادبی آن نیز چشمگیر است.
ویژگی‌های کتاب کشف‌الاسرار
کتاب کشف‌الاسرار را از چند نظر می‌توان به‌عنوان یک اثر برجسته‌ی ادبی در زبان فارسی دانست؛ یکی خصایص لغوی و دستوری، و دوم نکات ادبی و عرفانی بسیار آن.[۵] همچنین این تفسیر، در بهترین سبک و زیباترین عبارات ادبی نوشته شده است.
چاپ و انتشار کشف‌الاسرار
این کتاب، برای اولین‌بار، به‌اهتمام علی‌اصغر حکمت، در 10 جلد، هر جلد حاوی 800 صفحه، توسط دانشگاه تهران (در سال‌های 1331-1339ش) به چاپ رسید.[۶]
برخی نسخ خطی این اثر نیز در موزه‌ها و کتابخانه‌های ایران نگهداری می‌شوند، مانند نسخه شماره 209 در کتابخانه مسجد سپهسالار، نسخه شماره 1232 در کتابخانه ملی و 2 نسخه در کتابخانه ملک تهران.[۷]
حبیب‌الله آموزگار، تلخیصی از این 10 جلد را در 2 جلد ارائه کرده است. دکتر محمدجواد شریعت نیز در یک جلد، فهرستی از مطالب موجود در کشف‌الاسرار را به چاپ رسانده است.[۸]
پانویس
- ↑ مصاحب، دايرةالمعارف فارسي، ج1، 1381ش، ص2244.
- ↑ صفا، تاریخ ادبیات ایران، ج2، ص257 و 883 و 930-932.
- ↑ ميبدي، كشف‌الاسرار و عدةالابرار، ج1، 1344ش، ص1.
- ↑ ركني يزدي، برگزيدة كشف‌الاسرار و عدةالابرار، 1374ش، ص11.
- ↑ حلبي، مباني عرفان و احوال عارفان، 1377ش، ص434.
- ↑ طبري، زبدةالآثار، 1372ش، ص316.
- ↑ ميبدي، كشف‌الاسرار و عدةالابرار، ج1، 1344ش، ص ب (مقدمه).
- ↑ رکنی، «ویژگی‌های ترجمه قرآن در تفسیر کشف‌الاسرار»، تابستان 1372ش، ص30؛
شریعت، فهرست تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار، 1390ش، ص5-10.
منابع
- حلبي، علي‌اصغر، مباني عرفان و احوال عارفان، تهران، اساطير، چ2، 1377ش.
- رکنی، محمدمهدی، «ویژگی‌های ترجمه قرآن در تفسیر کشف‌الاسرار»، مترجم، سال سوم، شماره دهم، تابستان 1372ش.
- ركني يزدي، محمدمهدي، برگزيدة كشف‌الاسرار و عدةالابرار، تهران، سمت، چ1، 1374ش.
- شریعت، محمدجواد، فهرست تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار، تهران، امیرکبیر، 1390ش.
- صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات ایران، تلخیص محمد ترابی، تهران، فردوس، 1355ش.
- طبري، محمدعلي، زبدةالآثار، تهران، اميركبير، چ1، 1372ش.
- مصاحب، غلامحسين، دايرةالمعارف فارسي، تهران، جيبي، چ3، 1381ش
- ميبدي، ابوالفضل رشيدالدين، كشف‌الاسرار و عدةالابرار، به‌اهتمام علي‌اصغر حكمت، تهران، ابن‌سينا، چ2، 1344ش.