مخته: تفاوت میان نسخه‌ها
←درون‌مایه
(←گستره) |
|||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
==درون‌مایه== | ==درون‌مایه== | ||
درون‌مايۀ اصلی مخته، ياد‌آور مصيبتی است كه بر پهلوان رفته است. از اين رو در مخته‌ها، افتخارات، قدرت، مبارزه‌جويی و انتقام باهم ترکیب شده و فضيلت پهلوانی را از حوزۀ محدود خاندانی به قومی و سپس به ملی گسترش می‌دهد. چنانچه در مختۀ گل‌محمد، مبارزه، محدود به خاندان و قوم نيست، بلكه مبارزه يك فضيلت بزرگ ملی و برای اصلاح امور یک ملت است. در مختۀ گل‌محمد، فضايل قهرمانی جامعه بدوی به فضيلت ملی تعميم داده شده است. کیفیت اشعار و درون‌مایۀ آن بستگی به ذهنیت و توانایی مخته‌خوان دارد. محورهای اصلی مخته عبارت است از: | درون‌مايۀ اصلی مخته، ياد‌آور مصيبتی است كه بر پهلوان رفته است.<ref>شریعتی، «مخته»، وبلاگ گر‌ه های مریم مصلوب. </ref> از اين رو در مخته‌ها، افتخارات، قدرت، مبارزه‌جويی و انتقام باهم ترکیب شده و فضيلت پهلوانی را از حوزۀ محدود خاندانی به قومی و سپس به ملی گسترش می‌دهد. چنانچه در مختۀ گل‌محمد، مبارزه، محدود به خاندان و قوم نيست، بلكه مبارزه يك فضيلت بزرگ ملی و برای اصلاح امور یک ملت است. در مختۀ گل‌محمد، فضايل قهرمانی جامعه بدوی به فضيلت ملی تعميم داده شده است. کیفیت اشعار و درون‌مایۀ آن بستگی به ذهنیت و توانایی مخته‌خوان دارد.<ref>مظفری، «مخته دمیدن در اجاق‌های خاموش»، 1372ش، ص95؛ </ref> محورهای اصلی مخته عبارت است از: | ||
* وصف وضعیت و رشادت‌های مقتول؛ | * وصف وضعیت و رشادت‌های مقتول؛ | ||
* چکونگی کشته شدن او؛ | * چکونگی کشته شدن او؛ | ||
* وضعیت خانوادگی و آنچه از او باقی مانده است؛ | * وضعیت خانوادگی و آنچه از او باقی مانده است؛ | ||
* هدف پهلوان از مبارزه؛ | * هدف پهلوان از مبارزه؛ | ||
* بیان آمال و آرزوهای مخته‌خوان. | * بیان آمال و آرزوهای مخته‌خوان.<ref>مظفری، «مخته دمیدن در اجاق‌های خاموش»، 1372ش، ص95؛</ref> | ||
==ویژگی‌ها== | ==ویژگی‌ها== | ||
مخته، تركيبی از زبان سادۀ مردم، عبارات فصيح ادبی و صحنه‌های نمايشی بوده و زبان آن ساده است و در بین گفتار ادبی و عاميانه قرار دارد. برخی از مخته‌ها به شعر عاميانه و برخي به شعر رسمی نزديك است. مخته شبیه تعزيه و مرثيه‌های معمولی است كه با هنرهای آيينی سنتی ارتباط داشته و از امكانات آيين‌هاي مذهبی و ملی بهره دارد. مخته مرثيۀ حماسی است كه در آن آرمان، عواطف قومی و ملی خدشه‌دار شده و زنان مخته‌خوان با افزودن شاخ و برگی بر آن، مخته را در هاله‌ای از افتخارات قومی و ملي قرار می‌دهند. واژگان مخته بر دایرۀ عواطف می‌چرخد و وحدت عاطفی در آن بسیار قوی است. | مخته، تركيبی از زبان سادۀ مردم، عبارات فصيح ادبی و صحنه‌های نمايشی بوده و زبان آن ساده است و در بین گفتار ادبی و عاميانه قرار دارد. برخی از مخته‌ها به شعر عاميانه و برخي به شعر رسمی نزديك است. مخته شبیه تعزيه و مرثيه‌های معمولی است كه با هنرهای آيينی سنتی ارتباط داشته و از امكانات آيين‌هاي مذهبی و ملی بهره دارد. مخته مرثيۀ حماسی است كه در آن آرمان، عواطف قومی و ملی خدشه‌دار شده و زنان مخته‌خوان با افزودن شاخ و برگی بر آن، مخته را در هاله‌ای از افتخارات قومی و ملي قرار می‌دهند. واژگان مخته بر دایرۀ عواطف می‌چرخد و وحدت عاطفی در آن بسیار قوی است. | ||