ارشادالنسوان
ارشاد النسوان؛ نخستین نشریۀ دولتی زنان در افغانستان.
ارشاد النسوان اولین نشریه‌ای بود که مطالب مربوط به زنان افغانستان را منتشر می‌کرد و تأثیر به‌سزایی بر آگاهی‌بخشی به زنان در دوران امان‌الله خان داشته است.
معرفی
محمود طرزی مدیر مسئول نشریۀ سراج‌الاخبار، از همان آغاز انتشار نشریۀ خود به آموزش و پرورش بانوان نیز توجه نشان داد. از شمارۀ هفتم تا شمارۀ بیست‌وچهارم سال سوم سراج‌الاخبار افغانیه مباحث مربوط به زندگی خانوادگی و معرفی زنان نام‌آور در ستون نام‌آوران زنان جهان درج شد.[۱] علاوه بر چاپ خبرهایی دربارۀ زنان کشورهای دیگر، طرزی مقاله‌های متعددی نیز در این زمینه نوشت یا ترجمه کرد. روزنامه‌های فارسی همچون خاتونان ایران نیز در این روزنامه بازنشر می‌شد.[۲] طرزی هدف این ستون در سراج‌الاخبار را آگاهی زنان افغانستان از وضعیت دیگر زنان جهان و تدوین کتابی در این حوزه می‌دانست.[۳] بعد از گذشت نیم‌قرن از نخستین شمارۀ سراج‌الاخبار،[۴] در سال 1299ش روزنامه‌ای با نام ارشادالنسوان با مدیریت همسر طرزی منتشر شد.[۵]
دور اول
ارشادالنسوان در روز پنجشنبه اول فروردین 1300ش[۶] مطابق با سومین سال حکومت امان‌الله خان تأسیس شد.[۷] شماری از منابع نوشته‌اند که این نشریه شش‌ماه فعالیت کرد و سپس متوقف شد،[۸] اما شماری دیگر زمان تعطیلی آن را در سال 1307ش و همزمان با پایان سلطنت امان‌الله خان می‌دانند.
شکل و قالب
از سمت راست به چپ این روزنامه، در ابتدا، سمبلی دیده می‌شود که در وسط آن، یک کتاب، شمشیر و دوات را بین دو خوشۀ گندم قرار داده‌اند. عبارت «هفته‌ای یک‌بار نشر می‌شود» زیر قیمت نشریه به چشم می‌خورد.[۹] ارشاد به‌صورت سه ستون در صفحه[۱۰] روی کاغذ نازک پسته‌ای رنگ و در هشت صفحه به زبان دری منتشر می‌شد. تیراژ آن 300 شماره و اندازۀ آن در سال اول 15*10 اینچ و از شمارۀ یازده 9*11 اینچ بوده است.[۱۱]
مسئولین
ارشادالنسوان با مدیریت اسمار سمیه معروف به «بی‌بی عربی»، همسر محمود طرزی آغاز به کار کرد. همچنین، روح‌افزا معروف به «منشیه»، دختر محمدزمان خان طرزی و خواهر حبیب‌الله خان سردبیری روزنامه را بر عهده داشتند.[۱۲] صاحب امتیاز این نشریه نیز دولت افغانستان بود.[۱۳]
مخاطبان
ارشادالنسوان برای تمامی زنان افغانستان منتشر می‌شد، اما به‌دلیل شروع تازۀ تعلیم و تربیت در کشور، مخاطبان زیادی نداشت.[۱۴] تنها گروه خاصی از زنان که باسواد، نیمه‌سواد یا از طبقۀ بالای کشور بودند، نشریه را دنبال می‌کردند.[۱۵]
محتوا
ارشادالنسوان هفته‌نامۀ ادبی، فرهنگی، اجتماعی و خبری بود که در کنار درج اخبار داخلی و خارجی و نوشتن از ترقی و انكشافات فرهنگی زنان در جهان، كشورهای اسلامی و کشورهای همسایه نیز مطالبی منتشر می‌کرد. همچنین اخبار مربوط به امور زنان افغانستان مثل میله‌ها و سرگرمیها نیز بخشی از ارشادالنسوان را به خود اختصاص می‌داد.[۱۶] وقایع سیاسی جهان، حوادث جالب، قصه‌ها، اندرزها،[۱۷] مسائل اخلاقی، تربیتی،[۱۸] آشپزی، خیاطی، بچه‌داری و خانه‌داری نیز از جمله موضوعاتی بودند که به آنها پرداخته می‌شد.[۱۹] در اين نشريه گاهی ملکه ثريا همسر شاه امان‌الله خان نيز نوشته‌های روشنگرانه‌اي برای زنان می‌نوشت. این مطالب، نه‌تنها زنان را در زندگی خانوادگی کمک می‌کرد؛ بلکه آنها را در جهت دست‌يابی به علوم و فنون معاصر و رسيدن به يک زندگی اجتماعی بهتر تشويق می‌کرد.[۲۰]
دوره‌های بعدی
دورۀ دوم انتشار نشریه در آبان 1373ش در کابل در زمان برهان‌الدین ربانی[۲۱] زیر نظر ریاست امور زنان حکومت مجاهدین به سردبیری لیلا صراحت و صاحب‌امتیازی مؤسسۀ عالی نسوان در تیراژ 1000 نسخه در 8 صفحه به چاپ رسید اما در مهر 1375ش با سقوط کابل به‌دست گروه طالبان [۲۲] از ادامۀ انتشار باز ماند.[۲۳]
پس از آن، با سقوط طالبان و روی کار آمدن دولت حامد کرزی دورۀ سوم ارشادالنسوان با عنوان ارگان انتشاراتی وزارت امور زنان در کابل، در سال 1380ش با مسئولیت نیلاب پژواک آغاز شد و به انتشار خود در 12 صفحۀ رنگی ادامه داد.[۲۴] پس از تحولات 1400ش این نشریه دیگر منتشر نشد.
موجودی
شماره‌های 15 و 16 این نشریه در وب‌سایت مرکز منبع معلومات افغانستان در دانشگاه کابل (ACKU) موجود است که اولی در روز پنجشنبه دوم ماه سرطان (تیر) و دومی در روز پنجشنبه 23 ماه سنبله (شهریور) 1300ش منتشر شده و هر دو هشت صفحه دارند. نسخه‌های اصلی این نشریه در آرشیو ملی افغانستان نگهداری می‌شود. اکنون شماری از نسخه‌های دور سوم فعالیت این نشریه نیز در وب‌سایت مرکز منبع معلومات افغانستان در دانشگاه کابل موجود است.[۲۵]
پانویس
- ↑ آهنگ، سیر ژورنالیزم در افغانستان، 1349ش، ص166.
- ↑ پروین، «تاریخ مطبوعات: یکصدمین سال انتشار سراج‌الاخبار / روزنامه پیشتاز افغانستان»، 1390ش، ص559.
- ↑ عصمتی، ناموران زنان جهان در سراج‌الاخبار افغانیه، 1366ش، ص7.
- ↑ جعفری خانقاه، مطبوعات افغانستان در گذر تاریخ، 1388ش، ص15.
- ↑ پروین، «تاریخ مطبوعات: یکصدمین سال انتشار سراج‌الاخبار / روزنامه پیشتاز افغانستان»، 1390ش، ص560.
- ↑ بینوا، «ارشادالنسوان»، 1330ش، ص14.
- ↑ موحدی، «ارشادالنـسوان، نـخستین نـشریه‌ی ویژۀ‌ی زنـان در افغانـسـتـان»، وب‌سایت مارو دارو.
- ↑ ارزگانی، «اولین نشریه ویژۀ زنان در افغانستان»، وب‌سایت نیمرخ.
- ↑ آهنگ، سیر ژورنالیزم در افغانستان، 1349ش، ص171.
- ↑ تنویر، تاریخ و روزنامه‌نگاری افغانستان، 1378ش، ص78.
- ↑ آهنگ، سیر ژورنالیزم در افغانستان، 1349ش، ص171.
- ↑ جعفری خانقاه، مطبوعات افغانستان در گذر تاریخ، 1388ش، ص15.
- ↑ تنویر، تاریخ و روزنامه‌نگاری افغانستان، 1378ش، ص78.
- ↑ آهنگ، سیر ژورنالیزم در افغانستان، 1349ش، ص168.
- ↑ تنویر، تاریخ و روزنامه‌نگاری افغانستان، 1378ش، ص77.
- ↑ اوریا، «ارشادالنسوان»، وب‌سایت افغان‌دیک.
- ↑ تنویر، تاریخ و روزنامه‌نگاری افغانستان، 1378ش، ص78.
- ↑ جعفری خانقاه، مطبوعات افغانستان در گذر تاریخ، 1388ش، ص15.
- ↑ جعفری خانقاه، مطبوعات افغانستان در گذر تاریخ، 1388ش، ص16.
- ↑ نادری، «نخستین تجربۀ مطبوعات آزاد در افغانستان»، وب‌سایت خراسان زمین.
- ↑ تنویر، تاریخ و روزنامه‌نگاری افغانستان، 1378ش، ص78.
- ↑ ارزگانی، «اولین نشریه ویژۀ زنان در افغانستان»، وب‌سایت نیمرخ.
- ↑ جعفری خانقاه، مطبوعات افغانستان در گذر تاریخ، 1388ش، ص16.
- ↑ جعفری خانقاه، مطبوعات افغانستان در گذر تاریخ، 1388ش، ص16.
- ↑ ارزگانی، «اولین نشریه ویژۀ زنان در افغانستان»، وب‌سایت نیمرخ.
منابع
- آهنگ، محمدکاظم، سیر ژورنالیزم در افغانستان، کابل، انجمن تاریخ و ادب افغانستان اکادیمی، 1349ش.
- ارزگانی، «اولین نشریه ویژه زنان در افغانستان»، وب‌سایت نیمرخ، تاریخ درج مطلب: 28 آذر 1401.
- اوریا، ناصر، «ارشادالنسوان اولین جریده رسمی زنان و میرمن اسما رسمیه طرزی اولین ژورنالیست زن افغان بود»، وب‌سایت افغان‌دیک، تاریخ درج مطلب: 20 اسفند 1399ش.
- بینوا، عبدالرئوف، ارشادالنسوان، آریانا،1330ش.
- پروین، ناصرالدین، «تاریخ مطبوعات: یکصدمین سال انتشار سراج الأخبار / روزنامه پیشتاز افغانستان»، بخارا، 1390ش.
- تنویر، محمدحلیم، تاریخ و روزنامه‌نگاری افغانستان، پاکستان، انستیتوت تحقیقات و بازسازی افغانستان در هالند، 1378ش.
- جعفری خانقاه، مهدی، دو قرن مطبوعات فارسی زبان خارج از کشور در قاره آسیا (1780-1999م)، تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران با همکاری مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، 1383ش.
- جعفری خانقاه، مهدی، مطبوعات افغانستان در گذر تاریخ، 1388ش.
- عصمتی، معصومه، ناموران زنان جهان در سراج‌الاخبار افغانیه، کابل، شورای نشرات زنان، 1366ش.
- موحدی، «ارشادالنـسوان، نـخستین نـشریه‌ی ویژۀ‌ی زنـان در افغانـسـتـان»، وب‌سایت مارو دارو، تاریخ درج مطلب: 24 مرداد 1395ش.
- نادری، پرتو، نخستین تجربۀ مطبوعات آزاد در افغانستان، وب‌سایت خراسان زمین، تاریخ درج مطلب: 31 مرداد 1390ش.