بلبر

پرونده:بلبر۱.jpg

بلبر؛ روستایی سنگی با معماری پلکانی در منطقة اورامان.

بُلبَر روستایی با معماری پلکانی در دل رشته‌کوه‌های زاگرس و در منطقه اوراماناتِ کردستان قرار دارد. این روستای تاریخی در مرز استان کرمانشاه و کردستان قرار گرفته است. روستای بلبر به‌دلیل قرار‌گرفتن در منطقة باستانی اورامان، دارای سابقة غنی تاریخی است. در این روستای خوش آب‌وهوا تنوع پوشش گیاهی و جانوری کاملاً مشهود است. شغل اهالی این روستا دامپروری، کشاورزی و فروش صنایع دستی است.

نام‌گذاری

بُلبـَر، واژه‌ای یونانی و به‌معنای «جِلوی آب» است. همچنین این واژه از ریشۀ کلمه بل به معنای خدای آب‌ها است.

پیشینه

بسیاری از تاریخ‌نویسان و همچنین ریش‌سفیدان روستای بلبر، پیشینة این روستا را به قبل از میلاد مسیح نسبت داده‌اند. داستانی که در طول تاریخ از تأسیس این روستا نقل شده مربوط به دو برادر به نام «کاه‌کوب» بوده است. امروزه نیز از نسل این دو برادر طایفه‌‌ای به نام «کاکوا» در این روستا وجود دارد.

جمعیت‌شناسی

1. آمار جمعیتی: جمعیت روستای بلبر بر اساس سر‌شماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳99ش، ۹۴۴ نفر و 203 خانوار بوده است.
2. اقوام و زبان: مردم روستای بلبر از اقوام کُرد هستند که به زبان کُردی و گویش اصیل اورامی (هورامی) که یکی از گویش‌‌های گورانی و زیر‌گروهی از گویش‌‌های شمال غرب ایران است، صحبت می‌کنند.

جغرافیا

روستای بُلبَر روستایی پلکانی از توابع بخش اورامان شهرستان سرو‌آباد در استان کردستان است.

1. موقعیت جغرافیایی: روستای بلبر در ۷۰ کیلومتری شهرستان سرو‌آباد، کیلومتری شهر مریوان و ۷ کیلومتری شهرستان اورامان‌تخت واقع شده است. روستای بلبر از لحاظ موقعیت جغرافیایی در دره‌ای با شیب نسبتاً ملایم در میانة مسیر اورامان تخت قرار دارد. روستای بلبر در دامنة رشته‌کوه‌های زاگرس و در نزدیکی ارتفاعات شاهو قرار گرفته است.
2. آب‌و‌هوا: به لحاظ شرایط آب‌و‌هوایی روستای بلبر به‌دلیل قرار‌گرفتن در یک منطقة کوهستانی، دارای آب‌و‌هوای سرد و نیمه مرطوب کوهستانی است.
3. رشته‌کوه: اطراف روستای بلبر را رشته‌کوه‌های زاگرس احاطه کرده‌اند.
4. رود‌ها و چشمه‌ها: در کنار روستای بلبر رودخانة سیروان در جریان است. همچنین رودخانه‌ای دیگر به نام چم‌گران که از رود سیروان سر‌چشمه می‌گیرد نیز در نزدیکی این روستا قرار دارد. علاوه بر روخانة سیروان و چم‌گران چشمه‌ای به نام وِلِه‌ساجی و چم‌وله‌گوری و بلمه‌چی در اطراف این روستا قرار دارد که از منابع آب شرب اهالی این روستا به‌شمار می‌رود.
5. پوشش گیاهی: روستای بلبر دارای خاک حاصلخیز با پوشش گیاهی غنی است. گیاهان متنوع دارویی مانند: گل‌ختمی، گل‌شقایق، گل‌گاوزبان، شیرین‌‌بیان، بو‌مادران، پونه و گون نیز در مناطق کوهپایه‌ایِ سر‌سبز روستای بلبر رشد می‌کنند. همچنین درختان متنوع توت، انگور، زردآلو، هلو، سیب، اررزن، آلبالو و انجیر در اطراف این روستا وجود دارد.
6. حیات‌وحش: روستای بلبر در ارتفاعات شاهو به‌دلیل وجود کوه‌های مرتفع شاهو در اطراف آن زیستگاه حیوانات متعددی مانند: خرس، بز‌کوهی، شغال، گرگ و روباه است.

معماری

پرونده:بلبر.jpg

بافت تاریخی روستای بلبر در دامنة ارتفاعات شاهو قرار دارد و معماری به‌شکل پلکانی حیاط هر خانه، پشت‌بام ساختمان پایینی است. همچنین خانه‌های این روستا با کوچه‌های باریکی به یکدیگر متصل شده‌اند. خانه‌های این روستا به‌روش کاملاً سنتی با مصالحی از جنس چوب و سنگ به‌صورت خشکه‌چین ساخته شده است. بسیاری از خانه‌‌ها در این روستا دو طبقه دارند که طبقه همکف، محل نگهداری دام و انبار محصولات بوده و فضای اصلی مسکونی در طبقه بالا قرار گرفته است.

اقتصاد

شغل بیشتر مردم روستای بلبر کشاورزی، باغداری، دامداری، پرورش زنبور عسل و گلیم‌‌بافی است.

1. کشاورزی: سطح زراعی روستا نوزده هکتار است که کشاورزان محلی در این زمین‌های زراعی به کشت گندم، جو، نخود و عدس می‌پردازند. همچنین سطح باغات روستای بلبر نیز بیش از شصت هکتار است که در آن درختان توت، انگور، زرد‌آلو، گردو، هلو، سیب، بنه، ارزن، ون، زالزالک، گلابی، آلبالو و انجیر وجود دارد.
2. تجارت: تجارت مردم روستای بلبر بیشتر بر پایة فروش محصولات کشاورزی، میوة باغ‌ها و دامپروری استوار است. همچنین فروش صنایع‌دستی این روستا نیز یکی دیگر از منبع در‌آمد اهالی روستای بلبر به‌شمار می‌رود.

فرهنگ و هنر

مردم روستای بلبر مراسم‌های عروسی، جشن و عزاداری‌‌ها را متناسب با فرهنگ و سبک زندگی رایج در میان اقوام کُرد‌زبان برگزار می‌کنند.

1. آداب‌و‌رسوم: مردمان روستای بلبر آنها دارای آداب و رسوم خاص شادی و سوگواری مرسوم در میان اقوام کرد هستند. لباس محلی مردم در این روستا همانند جاهای دیگر استان کردستان پوشش کردی است. از جمله آداب‌و‌رسوم خاص مردمان روستای بلبر کوچ‌‌های ییلاقی، مراسم پیر‌شالیار، رقص‌ و موسیقی محلی و مراسم آش‌پختن است. جغرافیای طبیعی، خاستگاه بسیاری از آداب‌و‌‌رسوم، باورها، گویش و موسیقی در این منطقه است. مراسم پیر‌شالیار، مجموعه‌ای از سویه‌های فرهنگی مردمان این دیار را نشان می‌دهد.
2. امامزاده: در روستای بلبر زیارتگاهی به نام «امامزاده سی‌‌عبدالله» قرار گرفته و که از مکان‌های مذهبی و تاریخی این روستا است که قدمت آن به دو هزار سال می‌رسد.
3. موسیقی و رقص محلی: : مردم بلبر در چارچوب آداب‌و‌‌رسوم کرد‌زبانان، فرهنگی آمیخته با ترانه‌خوانی و موسیقی دارند. آنها در مراسم‌های عروسی و جشن‌ها به نواختن موسیقی محلی و رقص کردی می‌پردازند.
4. صنایع‌دستی و سوغات:از هنر‌‌‌هاى سنتى این روستا می‌توان به بافتن سجاده، گلیم، نمد، سبد، گیوه و لباس محلی کردی اشاره کرد که به‌عنوان صنایع‌دستی و سوغات این منطقه استفاده می‌شود.

آموزش

روستای بلبر دارای دو مدرسه با مقاطع تحصیلی ابتدایی و متوسطه و سه مسجد است. همچنین در این روستا یک سازمان مردم نهاد نیز به اسم «انجمن تریفه هورامان» وجود دارد.

جاذبه‌های گردشگری

روستای بلبر روستایی تاریخی با ساختاری پلکانی است که دارای جاذبه‌های گردشگری متعددی است.

1. مناطق دیدنی: معماری خاص روستای بلبر از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این روستا به شمار می‌رود. همچنین وجود ارتفاعات شاهو و رشته‌کوه‌های زاگرس و پوشش گیاهی متنوع در این منطقه شرایط مناسبی را برای علاقه‌مندان به کوهنوردی، غارنوردی و طبیعت‌گردی فراهم کرده است. همچنین روستای اورامان، غار قوری‌قلعه و آبشار بل نیز از دیگر جاذبه‌های دیدنی این روستا به شمار می‌روند.
2. امکانات رفاهی: از جمله امکانات رفاهی این روستا به‌منظور اقامت گردشگران، مسافر‌خانه و سوئیت‌های روستایی اجاره‌ای است. همچنین علاقه‌مندان به اقامت و اتراق در مناطق طبیعی، جنگل و کوه‌های منطقه بلبر می‌توانند از چادر مسافرتی و امکانات کمپینگ در این مناطق‌، استفاده کنند.
3. مسیر دسترسی: برای سفر به روستای بلبر لازم است ابتدا به استان سنندج و شهر پاوه رفته، سپس با طی کردن 70 کیلومتر مسافت و با عبور از روستای اورامان‌تخت به روستای بلبر رسید.

زیر‌ساخت

روستای بلبر مجهز لوله‌کشی آب و برق‌کشی، مخابرات و اینترنت بوده؛ اما گازرسانی به این روستا به صورت ناقص انجام می‌شود همچنین از دیگر مشکلات ساکنان این روستا عدم سردخانه برای نگه داری میوۀ انار در این روستا است.

منابع

• «آداب و رسوم مردم کردستان»، وب سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 22 شهریور 1401ش.
• «بلبر» وب‌سایت چهار گوشه ایران زیبا، تاریخ بازدید: 22 شهریور 1401ش.
• «راهنمای سفر به روستای هجیج | پله پله تا بهشت»، وب‌سایت ره بال آسمان، تاریخ بازدید: 22 شهریور 1401ش.
• «روستای بلبر اورامان»، وب‌سایت گردشگری ایران، تاریخ بازدید: 20 مرداد 1401ش.
• «روستای بلبر، بهشت زمینی اورامان کردستان»، وب‌سایت findatour، تاریخ بازدید: 20 مرداد 1401ش.
• «روستای بلبر هورامان»، وب‌سایت علاء‌الدین تراول، تاریخ بازدید: 20 مرداد 1401ش.
• «روستای بلبر – بلبەر»، وب‌سایت میردوک، تاریخ بازدید: 22 شهریور 14-1ش.
• «روستای بلبر اورامان»، وب‌سایت تریپ یار، تاریخ بازدید: 22 شهریور 1401ش.
• «روستای بلبر کردستان؛ قطعه ای از بهشت در اورمان تخت»، وب‌سایت درنا تریپ، تاریخ بازدید: 22 شهریور 1401ش.
• غنیان، منصور و همکاران، «ارزیابی فضای کار‌آفرینی در گردشگری روستایی (مطالعه موردی: منطقه اورامان)»، پژوهش‌های روستایی، شماره 3، 1391ش.
• محمدی، سعدی و همکاران، «اثرات گردشگری بر معیشت پایدار خانوار‌های روستایی، از دید جامعه میزبان؛ مطالعه موردی: بخش اورامان (شهرستان سرو‌آباد)»، جغرافیا، شماره 52، 1396ش.
• «مردم روستاهای منطقه اورامان از مشکلات خود می‌گویند»، وب سایت خبرگزاری دانشجویی ایسنا، تاریخ بازدید: 22 شهریور 1401ش.
• «نقد روند توسعه روستای بلبر»، وب‌سایت landscaper ، تاریخ بازدید: 20 مرداد 1401ش.