بله‌برون
بله‌برون،، بخشی مهم از مراسم مقدماتی جشن عروسی سنتی در ایران. بله‌برون، از مراسم‌های سنتی ازدواج در ایران است که در آن دو خانوادة داماد و عروس برای تعیین شرایط ازدواج با یکدیگر گفتگو می‌کنند. این مراسم به‌صورت معمول پس از مراسم خواستگاری و قبل از مراسم عقد و عروسی برگزار می‌شود. قول و قرارهای این مراسم، نقش مهمی در افزایش یا کاهش هزینه‌های ازدواج دارد؛ امروزه مراسم بله‌برون از حالت سنتی و سادة خود خارج شده و زمینه‌های تجمل‌گرایی، چشم‌وهم‌چشمی و افزایش هزینه‌های ازدواج را موجب شده است.
مفهوم‌شناسی
واژۀ بله در بَله‌بُرون یا بَلّه‌‌بُرون، محرّف بلی و به‌معنای قبول پیوند زناشویی از سوی عروس است.[۱] بله‌برون از بخش‌های مهم مراسم مقدماتی جشن عروسی سنتی در ایران است. این مراسم برای گفت‌وگو دربارة شرایط مالی ازدواج، تعهدات و پرداخت‌های مالی و نقدی خانوادة پسر توسط خانوادة دختری که برای نخستین‌بار ازدواج می‌کند، برگزار می‌شود. در این مراسم، شرایط و تعهدات مالی دو طرف مانند شیربها، مهریه، هزینه‌های مراسم عروسی و تعداد میهمانان مورد بحث قرار می‌گیرد و قطعی می‌شود. در صورت توافق، یک لیست تهیه می‌شود و به امضای ریش‌سفیدان هر دو طرف می‌رسد. مقدار مهر و هزینه‌های مراسم عروسی بستگی به وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده‌ها دارد.[۲]
نام بله‌برون در حوزه‌های فرهنگی مختلف
در ایران، مراسم بله‌برون با نام‌های گوناگونی در مناطق مختلف یاد می‌شود. برخی از این نام‌ها عبارتند از: تهران: بله‌بری، بَعْله‌برون، خرج‌بُری و خرج‌برون؛ گیل و دیلم: صورت‌هَگیری، ثبت‌هَگیری؛ زیارت (گرگان): قندشکنی؛ خراسان: شب جواب اِستَنی، شب کفش پاکنی؛ شاهرود: حرف تمام‌کردن؛ شیراز: مَهربُرون؛ دَوان (کازرون): شرط‌کنون؛ قم: گُلاب‌گیرون، مَهربُرون؛ پیرسواران (ملایر): لَنگُری‌خُورُو؛ ایل مَمَسنی (فارس): باشلُق‌برون، کدخدایی؛ بختیاری: خرج‌بُران، قنداِشکنان؛ لرهای بالاگریوه لرستان: خرج‌بُرو؛ ایلات و عشایر پشتکوه: دست‌گیران؛ کردهای سنندج: دس ماچ‌کردن؛ کردهای ایل کلهر (شاه‌آباد غرب): خازمَنی، دَزورانی؛ مردم ایل لِرکیِ (خوزستان): کاغذگیرانی، شیربهابُرون؛ ترکمن‌ها: تعیین قیمت عروس؛ مردم سمنان، مراسم خواستگاری و بله‌برون را در یک مجلس برگزار می‌کنند و به آن «دوخازی»، «قول‌گیران» یا «کدخدایی» می‌گویند. در برخی از جامعه‌های ایلی – عشیره‌ای و روستایی، این مراسم در دو نشست مکمل یکدیگر برگزار می‌شود. در نشست اول، میزان خرج مجلس بعدی و چگونگی پرداخت آن تعیین می‌شود و در نشست دوم، میزان شیربها و مهر قطعی می‌شود. در مراسم «حرف تمام‌کردن» شاهرودی‌ها، این مراسم به دو نشست تقسیم می‌شود. در نشست اول، زنان سالخورده و گیس‌سفید شرکت می‌کنند و در مورد میزان قباله (مهر)، نقدینه (شیربها)، اسباب عروسی، و مسائل مرتبط صحبت می‌کنند. در نشست دوم، دو زن از نشست پیشین و گروهی از مردان ریش‌سفید قوم و خویشاوندان دو خانواده حضور دارند. در این نشست، توافقات زنان توسط میرزای مجلس گرفته و به توافق دربارة مهر و امضای حاضران می‌رسد.[۳]
آداب و رسوم
مراسم بله‌برون در هر یک از حوزه‌های جغرافیایی و فرهنگی ایران با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شود. نحوة برگزاری این مراسم در دوران قدیم و دوران فعلی در مواردی شباهت داشته، اما در مواردی متفاوت شده است و جنبه‌هایی از تشریفات، تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی در آن مشاهده می‌شود که هزینة برگزاری این مراسم را افزایش می‌دهد.[۴]
آداب و رسوم در جامعه‌های قدیم
برای مراسم بله‌برون در روستاهای خراسان، خانوادة پسر هدایایی همچون انگشتر، کفش، لباس و مقداری شکلات، چای و چند سکة نقره به خانة دختر می‌بردند. پس از بحث دربارة تعهدات، یکی از زنان خانوادة پسر، سکه‌ها را در کفش دختر می‌ریخت و انگشتر به او می‌داد تا نشانة نامزدی باشد. سپس شکلات و تنقلات را به دو نصف تقسیم و یک نصف را به خانوادة عروس و نصف دیگر را با خود برمی‌داشتند.[۵] در سنت روستایی شهرستان شاهرود، خانوادة پسر برّه سفیدی را به‌عنوان هدیه برای عروس آرایش می‌دادند. آنها دستمال سفیدی را دور گردن برّه می‌بستند و روی پیشانی و پاهایش حنا می‌گذاشتند. سپس عبارت «اِن‌شاءالله مبارکش باد» را با حنا روی پهلوی راست برّه می‌نوشتند و گردنبند طلایی از گردنش می‌آویختند. این برّه آراسته را در روز بعد از «حرف تمام شدن» به خانه داماد می‌بردند.[۶] در مراسم نامزدی یا «قندشکنان» در قوچان، ابتدا خانوادة پسر در منزل پدر پسر جمع می‌شدند و پس از صرف ناهار (نان و ماست)، اشیا و خوراکی‌های مورد نیاز را در ظرفی می‌چیدند و به همراه پول نقد شیربها در دستمال ابریشمی، به ریش‌سفید خانوادة دختر می‌دادند. سپس آخوند دو قند را می‌شکست و یک تکه به‌عنوان نشانة شگون به داماد می‌داد. سپس قند را خرد و با نخود و کشمش می‌آمیخت و میان مهمانان تقسیم می‌کردند. در روستای زیارت ابتدا مردان به مراسم قندشکنی می‌رفتند. چند ساعت بعد مادر پسر و زنان خانوادة او با ظروف آراسته و لباس‌های عروس به همراه دو قند و شیرینی به آنجا می‌پیوستند. پس از مراسم مهربُری و پرداخت مقداری از مهر به پدر دختر، ملّا قندها را می‌شکست و با شیرینی دوره می‌گرداندند. قمی‌ها نیز چند ساعت قبل از مراسم «گلاب‌گیرون» مقداری شکر، شیرینی و یک شیشة گلاب به خانه دختر می‌فرستادند.[۷] در جامعه‌های قدیم به‌صورت معمول، از میهمانان با چای، قلیان و در برخی مناطق با چُپُق و سیگار و در تابستان با شربت، هندوانه، خیار و کاهو و در پاییز و زمستان با میوه‌هایی همچون انار پذیرایی می‌شدند و پس از توافق دو خانواده دربارة مسائل مالی، شیرینی می‌گرداندند.[۸] در برخی مناطق مراسم با مهمانی شام یا ناهار همراه بود. در کل میهمانان با شادی این ازدواج را جشن می‌گرفتند.[۹]
آداب و رسوم در جامعه‌های امروزی
امروزه سنت‌های قدیم مراسم بله‌برون با چاشنی تجمل‌گرایی و تشریفات در اکثر مناطق ایران در حال اجرا است. بله‌برون پس از مراسم خواستگاری و به‌طور معمول به میزبانی پدر عروس، برگزار می‌شود. در این مراسم قول و قرارهای عروسی مانند میزان مهریه، شیربها، تعداد مهمانان، شرایط عروسی گذاشته می‌شود. آنچه در گذشته مرسوم بوده، تقدیم هدیة مختصری به عروس برای حفظ ارزش و احترام او بوده است؛ اما امروزه دیزاین‌ها (طراحی‌ها) و ایده‌های تجملاتی مختلف بله‌برون که توسط ارائه‌دهندگان خدمات عروسی پیشنهاد می‌شود، هزینه‌های این مراسم را به‌شدت افزایش داده است. علاوه‌بر این موارد، دکور و تم بله‌برون نیز توسط ارائه‌دهندگان خدمات عروسی، پیشنهاد می‌شود که شامل تزیینات منزل با تم‌ها و دیزاین‌های مختلف، پذیرایی مراسم بله‌برون، هدایای مراسم با تنوع خاص و تزیینات ویژه از جمله آنها است. در این مراسم براساس سنت قدیمی افراد بیشتری نسبت به مراسم خواستگای حضور دارند که شامل اقوام درجة یک هر دو خانواده مانند پدربزرگ، مادربزرگ، خاله، عمو، عمه، دایی و در بعضی از موارد، دوستان نزدیک داماد و عروس را شامل می‌شود. برخی از مردم مقیّد هستند که در این مراسم از میوه و شیرینی و کیک بله‌برون و تزیینات خاص بله‌برون از مهمانان پذیرایی کنند. نوع و چگونگی تزیینات به‌طور معمول از طرف ارائه‌دهندگان خدمات عروسی پیشنهاد می‌شود که از جمله آنها تزیین کله‌قند بله‌برون، انگشتر نشان، پارچه چادری و لباس، پارچه نامزدی، دفتر بله‌برون است که هرکدام از اینها به روش خاصی تزیین می‌شوند. جنس خریدهایی که انجام می‌شود و نوع تزیین آنها هزینه مراسم بله‌برون را تعیین می‌کند که امروزه جنبه‌هایی از چشم‌وهم‌چشمی، تجملات و تشریفات در آن دیده می‌شود. رسمی که بر پایه سادگی و صمیمیت بنا نهاده شده بود، از وجوه افزایش هزینه‌های ازدواج شده است. [۱۰][۱۱]
گونه‌های افزایش یا کاهش هزینه‌ها در بله‌برون
مراسم بله‌برون به دو روش در افزایش یا کاهش هزینه‌های ازدواج مؤثر است:
- هزینه‌های برگزاری مراسم بله‌برون
هزینه‌های برگزاری مراسم بله‌برون، بسته به عوامل مختلفی مانند محل برگزاری، تعداد مهمانان، نوع غذا و نوشیدنی و تشریفات و تزیینات، می‌تواند متفاوت باشد. تجمل‌گرایی، تشریفات و چشم‌وهم‌چشمی در این مراسم مانند دیگر بخش‌های مرتبط با عروسی هزینه‌های ازدواج را افزایش می‌دهد؛ اما توجه به اهداف برگزاری مراسم، حفظ ساده‌گرایی، درک متقابل طرفین و دوری از چشم‌وهم‌چشمی هزینه‌های این مراسم را کاهش می‌دهد.
- افزایش یا کاهش هزینه‌های ازدواج در قول و قرارها
توافقات انجام شده در مراسم بله‌برون، به‌عنوان قول و قرارها در بله‌برون شناخته می‌شوند. قول و قرارها در بله‌برون، می‌توانند تاثیر زیادی بر هزینه‌های ازدواج داشته باشند. به‌عنوان مثال، اگر خانواده‌های عروس و داماد، در مورد تاریخ عروسی، به توافق برسند که عروسی در یک روز خاص و گران‌قیمت برگزار شود، این امر می‌تواند باعث افزایش هزینه‌های ازدواج شود یا اگر دربارة مهریه بالا توافق کنند، استرس ازداج را بالا برده و هزینه‌های ازدواج و زندگی را افزایش می‌دهد. برعکس اگر قول و قرارها با اصل سادگی و آسان‌گیری انجام شود، هزینه‌های ازدواج را به‌شدت کاهش خواهد داد. به‌عنوان مثال، اگر خانواده‌ها بر یک ازدواج کم‌هزینه با مهریه پایین توافق کنند، خانواده‌ها در فرآیند ازدواج با مشکلات مالی بسیار کمتری مواجه خواهند بود.[۱۲]
چالش‌های بله‌برون
تولیدکنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات ازدواج
تولیدکنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات عروسی، با تبلیغات و ایجاد فشار روانی برای خرید محصولات و خدمات گران‌قیمت، باعث افزایش هزینه‌های بله‌برون می‌شوند. آنها از طریق تصاویر جذاب و زیبا، حس ضرورت برای خرید محصولات لوکس را در ذهن خانواده‌ها ایجاد می‌کنند. همچنین، رقابت بین آنها نیز باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود. برای جلوگیری از این افزایش هزینه‌ها، عروس و داماد و خانواده‌های آنها باید با آگاهی از این روندها و فشارهای بازار، تصمیم‌گیری‌های منطقی داشته باشند.[۱۳]
تورّم
تورّم، افزایش مداوم سطح عمومی قیمت‌ها در یک اقتصاد است. این امر باعث کاهش ارزش پول می‌شود و به این معنی است که برای خرید همان مقدار کالا یا خدمات، به پول بیشتری نیاز است. تورّم می‌تواند بر هزینه‌های بله‌برون تاثیر بگذارد، زیرا بسیاری از کالاها و خدمات مورد نیاز برای این مراسم، مانند غذا، نوشیدنی، گل، لباس و مکان برگزاری، تحت تاثیر تورّم قرار می‌گیرند. به‌عنوان مثال، اگر تورّم 40 درصد باشد، این بدان معنا است که قیمت همة کالاها و خدمات 40 درصد افزایش یافته است. لذا اگر هزینة بله‌برون یک زوج قبل از تورّم 20 میلیون تومان باشد، پس از تورّم، هزینة آن به 28 میلیون تومان افزایش می‌یابد. تورّم در برخی موارد باعث افزایش انتظارات تورّمی می‌شود. این امر باعث می‌شود که تولیدکنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات عروسی قیمت‌های خود را افزایش دهند، حتی اگر تورّم واقعی وجود نداشته باشد. به‌عنوان مثال، اگر تولیدکنندگان لباس بله‌برون انتظار داشته باشند که تورّم در آینده افزایش یابد، ممکن است قیمت لباس‌های بله‌برون خود را افزایش دهند، حتی اگر تورّم فعلی در سطح پایینی باشد. عروس و داماد و خانواده‌های آنها باید با آگاهی از این موضوع، برای مقابلة با تاثیرات تورّم بر هزینه‌های بله‌برون برنامه‌ریزی کنند.[۱۴]
تجمل‌گرایی و تشریفات
تجملات، استفاده از کالاها و خدمات گران قیمت و لوکس است. تجملات نقش مهمی در افزایش هزینه‌های بله‌برون دارد. به‌عنوان مثال، استفاده از لباس عروس و داماد گران‌قیمت، انتخاب یک مکان برگزاری مجلل و باشکوه و رعایت تشریفات خاص و پرهزینه، هزینه‌های بله‌برون را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
مصادیق تجمل‌گرایی
برخی مصادیق تجمل‌گرایی در بله‌برون عبارت است از:
- لباس عروس و داماد لوکس و گران‌قیمت؛
- جواهرآلات گران‌قیمت؛
- گل‌های گران‌قیمت و متنوع؛
- برگزاری مراسم در تالارهای گران‌قیمت به‌جای برگزاری در خانه؛
- غذا و نوشیدنی‌های گران‌قیمت و اسراف در آنها؛
- موسیقی زنده؛
- تولید عکس و فیلم حرفه‌ای توسط لابراتورهای گران‌قیمت به‌جای تولید عکس و فیلم شخصی؛
- تزیین محل برگزاری مراسم با تم‌های گران‌قیمت؛
اینها و موارد دیگر که از مصادیق تجمل‌گرایی و تشریفات به‌شمار می‌روند، موجب افزایش هزینه‌های بله‌برون و در نتیجة آن، افزایش هزینه‌های ازدواج می‌شوند. [۱۵][۱۶]
علت‌های تجمل‌گرایی
روی‌آوردن به تشریفات و تجمل‌گرایی، علت‌های مختلفی دارد که به‌برخی از آنها اشاره می‌شود:
- فقر فرهنگی
برخی به‌جهت اینکه ارزش خود را در نمایش داشته‌ها و نداشته‌ها می‌دانند و به‌نوعی دچار، فقر فرهنگی هستند، به دنبال تجمل‌گرایی می‌روند و مانور تجمل به‌راه می‌اندازند. آیات 1 تا 5 سورة تکاثر[۱۷] اشاره به این مساله داشته و تکاثر و تجمل‌گرایی را نتیجة جهالت و فقر فرهنگی معرفی می‌کند.
- چشم‌وهم‌چشمی
تجمل‌گرایی یک رفتار است که با کمبودهای روحی یا روانی، احساس عقدة حقارت و نقص افراد در ارتباط است. این افراد برای جبران این نقیصه از تجمل‌گرایی استفاده می‌کنند. این افراد به دلیل عقدة حقارت، از طریق نمایش‌های زیبایی و نمایش بزرگی، سعی در پنهان کردن حقارت خود می‌کنند. تجمل‌گرایی به‌عنوان یک مکانیزم دفاعی برای جبران عقدة حقارت نیز در نظر گرفته می‌شود. این افراد، از اسراف، تبذیر و تجمل‌گرایی برای نشان دادن بزرگی خود استفاده می‌کنند تا دیگران این بزرگی را از آنها بپذیرند. علت‌های دیگر تجمل‌گرایی در نتیجة این دو علت تعریف می‌شوند. تلاش خانواده‌ها برای دورماندن از چشم‌وهم‌چشمی و مدیریت هزینه‌ها، برنامه‌ریزی مالی و انتخاب‌های هوشمندانه کمک می‌کند تا افراد از تجمل‌گرایی و تشریفات فاصله بگیرند.[۱۸]
پانویس
- ↑ «بله‌بران»، وب‌سایت واژه‌یاب.
- ↑ بلوکباشی، «بله‌برون»، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ بلوکباشی، «بله‌برون»، وب‌سایت دانشنامة جهان اسلام.
- ↑ بلوکباشی، «بله‌برون»، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ بلوکباشی، «بله‌برون»، وب‌سایت دانشنامة جهان اسلام.
- ↑ «بله‌برون و نامزدی چه رسوم و هدایایی دارند؟»، خبرآنلاین؛ مقدم‌فر، «مراسم بله‌برون چیست؟ (صفر تا 100 رسم و رسوم بله‌برون)»، وب‌سایت شادیما.
- ↑ شکورزاده، «عقاید و رسوم مردم خراسان»، 1363ش، ص173.
- ↑ شریعت‌زاده، «فرهنگ مردم شاهرود»، تهران، 1371ش، ج2، ص275-263.
- ↑ بلوکباشی، «بله‌برون»، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ کتیرایی، «از خشت تا خشت» ، 1378ش، ص127-128.
- ↑ رسولی، «پژوهشی در فرهنگ مردم پیرسواران» ، 1380ش، ص327؛ شهری، «طهران قدیم» ، 1383ش، ج3، ص63.
- ↑ «5 وسیلة ضروری بله‌برون و 100 دیزاین و ایدة جذاب برای این مراسم»، وب‌سایت تشریفات آفوریبا (تیموری).
- ↑ «1+5 نکتة مهم مراسم بله‌برون»، خبرگزاری رجانیوز؛ «بله‌برون و نامزدی چه رسوم و هدایایی دارند؟»، خبرآنلاین.
- ↑ «آداب و رسوم ازدواج در همدان رو به فراموشی»، خبرگزاری مهر؛ بلوکباشی، «بله‌برون»، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ «بله‌برون و نامزدی چه رسوم و هدایایی دارند؟»، خبرآنلاین.
- ↑ قهرمانی کوشان، «حاشیة سود 70 درصدی برگزار کنندگان مراسم»، وب‌سایت عصر ایران.
- ↑ «علل کاهش ازدواج جوانان»، وب‌سایت آسیانیوز.
- ↑ «5 وسیلة ضروری بله‌برون و 100 دیزاین و ایدة جذاب برای این مراسم»، وب‌سایت تشریفات آفوریبا (تیموری).
- ↑ «1+5 نکتة مهم مراسم بله‌برون»، خبرگزاری رجانیوز؛ «بله‌برون و نامزدی چه رسوم و هدایایی دارند؟»، خبرآنلاین.
- ↑ سورة تکاثر: آیات 1-5.
- ↑ «تجمل‌گرایی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه؛ حسین‌پور، «عوامل پیدایش تجمل گرایی»، وب‌سایت راسخون.
منابع
- «آداب و رسوم ازدواج در همدان رو به فراموشی»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 2 آبان 1399ش.
- بلوکباشی، علی، «بله‌برون»، دانشنامة جهان اسلام، وب‌سایت دانشنامة جهان اسلام، تاریخ بازدید: 28 دی 1402ش.
- بلوکباشی، علی، «بله‌برون»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 1 تیر 1399ش.
- «بله‌برون و نامزدی چه رسوم و هدایایی دارند؟»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 20 فروردین 1401ش.
- «بله‌برون و نامزدی چه رسوم و هدایایی دارند؟»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 20 فروردین 1401ش.
- «بله‌بران»، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 7 بهمن 1402ش.
- «تجمل‌گرایی»، در مجلة موعود، شمارة 162 و 163، خرداد 1394، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- حسین‌پور، سید روح‌الله، «عوامل پیدایش تجمل‌گرایی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 24 اردیبهشت 1397ش.
- رسولی، غلام‌حسین، «پژوهشی در فرهنگ مردم پیرسواران» ، تهران، نشر بلخ، چاپ اول، 1380ش.
- شریعت‌زاده، علی‌اصغر، «فرهنگ مردم شاهرود»، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، 1371ش.
- شکورزاده، ابراهیم، «عقاید و رسوم مردم خراسان»، تهران، سروش، چاپ دوم، 1363ش.
- شهری، جعفر، «طهران قدیم»، تهران، معین، 1383ش.
- «علل کاهش ازدواج جوانان»، وب‌سایت آسیانیوز، تاریخ درج مطلب: 31 اردیبهشت 1401ش.
- قهرمانی کوشان، محمد، «حاشیة سود 70 درصدی برگزار کنندگان مراسم»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 30 خرداد 1396ش.
- کتیرایی، محمود، «از خشت تا خشت» ، تهران، ثالث، چاپ اول، 1378ش.
- مقدم‌فر، مهسا، «مراسم بله‌برون چیست؟ (صفر تا صد رسم و رسوم بله‌برون)»، وب‌سایت شادیما، تاریخ درج مطلب: 16 تیر 1401ش.
- «1+5 نکتة مهم مراسم بله‌برون»، خبرگزاری رجانیوز، تاریخ درج مطلب: 16 مرداد 1399ش.
- «5 وسیلة ضروری بله‌برون و 100 دیزاین و ایدة جذاب برای این مراسم»، وب‌سایت تشریفات آفوریبا (تیموری)، تاریخ بازدید: 1 بهمن 1402ش.