بیوه

بیوه؛ زنی که پس از طلاق یا فوت همسر، ازدواج نکرده است.

زنانی که شوهر خود را به‌دلیل طلاق یا فوت، از دست داده‌اند با سختی‌های اجتماعی گوناگونی روبرو هستند و بیش از سایر زنان در معرض آسیب قرار می‌گیرند. این گروه از زنان معمولا خودسرپرست بوده و گاهی سرپرستی فرزندان را نیز بر عهده دارند و باید کمبود پدر را برای آنها جبران کنند. زنان بیوه، نیازمند حمایت‌های اجتماعی هستند تا سامان زندگی را به‌دست آورند.

مفهوم شناسی

بیوه به زنی گفته می‌شود که شوهرش مرده یا او را طلاق داده باشد و به‌صورت مجرد، زندگی کند.

ویژگی زنان بیوه

واقع‌بینی، استقلال بیشتر، آگاهی کامل‌تر دربارۀ خصوصیات مرد‌ها، مواجهۀ عاقلانه‌تر با مسائل زندگی و شجاعت بیشتر، از ویژگی‌های زنان بیوه است.

جایگاه زنان بیوه در اسلام

در آموزه‌های اسلام علاوه بر توصیه به رعایت عدالت و حفظ حقوق فردی و اجتماعی زنان بیوه به مسئلۀ ازدواج آنها تأکید شده است. از دیدگاه اسلام زنان شوهر از دست داده، نیاز بیش‌تری به همسر دارند؛ زیرا از یک طرف نیازمند تأمین مخارج زندگی خود و فرزندان‌شان هستند و از سوی دیگر، به‌دلیل مصیبتی که به آن‌ها وارد شده، نیازمند توجه و محبّت هستند. ازدواج مجدد زنان بیوه سبب احساس امنیت، تسکین روحی و بازگشت آرامش به آنها می‌شود.

احکام زن بیوه

از منظر فقه اسلامی، کسی بر زن بیوه بالغ و رشید، ولایت ندارد و او می‌تواند بدون اذن پدر و جدّ پدری ازدواج کند.

جایگاه اجتماعی زن بیوه

زنان بیوه که معمولا خودسرپرست یا سرپرست خانواده با توان‌مندی‌هایی بیش از سایر زنان هستند اما از جایگاه متزلزلی در جامعه، برخوردار هستند. زن بیوه به‌دلیل عبور از شرایط سخت نبود همسر، با اتکا به توانایی‌های خود به مواجهه با مشکلات زندگی می‌پردازد. در جمهوری اسلامی ایران به‌ویژه در پی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، حمایت اجتماعی از زنان بیوه شهدا، موجب تعدیل نگاه جامعه به زنان بیوه شده است.

وظایف حکومت در رابطه با زنان بیوه

بیوه‌زنان از اقشار آسیب‌پذیر جامعه بوده و نیازمند توجه ویژه حاکمیت هستند. از منظر آموزه‌های دینی، حکومت اسلامی باید در جهت تأمین نیازهای اقتصادی زنان بیوه و ایجاد عدالت برای آنها گام بردارد. به‌همین منظور لازم است دولت‌ها با فرهنگ‌سازی در جامعه و رسیدگی سریع به مشکلات بیوه‌زنان، آنها را در برابر انواع برچسب‌های اجتماعی، حمایت کنند.

آسیب‌های روانی زنان بیوه

برخی روانشناسان معتقدند بیوگی حادثه‌ای پراسترس برای زنان در بسیاری از جوامع است. بسیاری از زنان بیوه هم در جوانی و هم در میانسالی و پیری به‌دلیل معضلات اجتماعی و مشکلات فردی دچار افسردگی شده‌اند. همچنین یکی دیگر از معضلات عمده این زنان بحث تغییر نقش است که باید مسئولیت پدر‌بودن را نیز بر عهده بگیرند. زنان بیوه به‌دلیل افزایش مسئولیتی که در خانواده دارند از نیاز‌های روحی و عاطفی خود غافل می‌شوند و به ایفای نقش سرپرستی فرزندان خود می‌پردازند. این امر سبب ایجاد اختلالات رفتاری و روانشناختی می‌شود که انواع آسیب‌های اجتماعی را نیز در پی دارد.

آسیب‌های جسمی بیوه زنان

کارشناسان معتقدند زنان بیوه به‌دلیل تحمل مرارت‌های زندگی، زمان کمتری را صرف سلامتی جسمی خود می‌کنند. اختلالات قلبی ـ عروقی، دیابت و سردرد‌های تنشی از جمله بیماری‌های شایع میان زنان بیوه است.

ازدواج با زن بیوه

ازدواج سنتی حسنه و نیکو است که می‌تواند با دوشیزه یا زنی که قبلاً شوهر داشته، صورت بگیرد. در آیین اسلام محدودیتی برای ازدواج مجدد زن بیوه وجود ندارد و او می‌تواند با سپری شدن عدۀ طلاق یا عدۀ وفات شوهر، ازدواج کند.

پیامدهای تجرد زنان بیوه

از جمله پیامد‌هایی که متوجه زنان بیوه می‌شود عبارت‌اند از:

1. از دست‌دادن حمایت‌های مالی؛
2. عدم سازگاری با نبود همسر؛
3. افزایش خانواده‌های تک‌والد؛
4. افزایش مسئولیت‌های زنان بیوه به‌دلیل ایفای همزمان نقش مادر و پدر برای فرزندان؛
5. ایجاد مسئولیت سرپرستی خانواده برای آنها؛
6. سرکوب نیاز‌های عاطفی، جسمی و جنسی.

راه‌کارهای کاهش مشکلات بیوه‌زنان

کارشناسان معتقدند از جمله راه‌کارهایی که سبب حل مشکلات زنان بیوه می‌شود عبارت‌اند از:

1. حمایت‌های دولت از طریق نهاد‌های بهزیستی و کمیته امداد؛
2. راهنمایی و ارائه مشاوره از طریق موسسات و مراکز؛
3. حمایت اقتصادی و حقوقی از بیوه‌زنان؛
4. فرهنگ‌سازی در راستای کاهش نگرش‌های غلط به بیوه‌زنان؛
5. توانمندسازی زنان بیوه؛
6. احتساب خانه‌داری به‌عنوان شغل؛
7. فرهنگ‌سازی برای تسهیل ازدواج زنان بیوه؛
8. ایجاد مهدکودک‌های دولتی با امکانات مناسب برای فرزندان آنها؛
9. تسهیل اشتغال زنان و موانع مشارکت اجتماعی زنان بیوه.

 

منابع

• «ازدواج با زن بیوه»، وب‌سایت مرکز مشاوره هیوالا، تاریخ بازدید: 16 اسفند 1401ش.
• «بیوه»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 16 اسفند 1401ش.
• «ترک ازدواج بیوه‌زنان»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ انتشار: 4 تیر 1397ش.
• «چالش‌های روانی زنانی که همسر از دست می‌دهند / انتظار غلط جامعه برای نادیده گرفتن نیازهای جنسی این زنان»، خبرگزاری تحلیلی ایران، تاریخ بازدید: 16 اسفند 1401ش.
• «رفتارهای خاص زنان مطلقه»، پایگاه اطلاع‌رسانی تنظیم خانواده، تاریخ بازدید: 16 اسفند 1401ش.
• شاهیاری حیدرلو و چراغی کوتیانی، «آسیب‌شناسی نقش دولت در قبال بیوه زنان»، 1398ش.
• ملایی‌نژاد و همکاران، «تجربیات زیسته بیوه‌زنان از چالش‌های مرتبط با نیازهای عاطفی و جنسی: یک مطالعه پدیدارشناسی»، مجله زنان، مامایی و نازایی ایران، دوره 20، ش6، 1396ش.
• «نگاه سنگین جامعه بر زنان بیوه»، وب‌سایت بهارنیوز، تاریخ بازدید: 16 اسفند 1401ش.