تجرد قطعی
تجرد قطعی؛ تأخیر سنی و ناامیدی کامل از ازدواج.
تجرد قطعی زمانی است که افراد از سن مناسب ازدواج عبور کرده و به سنی رسیده‌اند که دیگر احتمال ازدواج آنها وجود ندارد. عوامل مختلف فردی، اجتماعی و خانوادگی در این امر دخالت دارند. این پدیده دارای آثار نامطلوبی برای فرد و جامعه است. عللی همچون؛ مدرنیته، شهرنشینی، اشتغال و استقلال مالی در شکل‌گیری این پدیده موثرند.
مفهوم تجرد
تجرد، به‌معنای اختیار نکردن همسر، در مقابل زوجیت قرار می‌گیرد. کاربرد اصطلاح بی‌لباس برای فرد مجرد، برگرفته از آیه قرآن است که زن و شوهر را پوشاننده و لباس یکدیگر معرفی کرده است. [۱] مفهوم «تجرد قطعی»، امروزه درباره کسانی به‌کار می‌رود که سن مناسب ازدواج را پشت سر گذاشته‌اند و احتمال ازدواج در مورد آنها، وجود ندارد. [۲]
وضعیت تجرد در ایران
در دهه‌های اخیر، جوامع انسانی تغییرات اساسی در سن ازدواج داشته‌اند. تغییرات سن ازدواج ابتدا در جوامع توسعه یافته رخ داد و پدیدۀ مجرد‌های شهری برای اولین بار در آمریکا مطرح شد و سن ازدواج در آمریکا در دهه 1960م به‌شدت افزایش یافت. در ایران، ورود مدنیته و تغییرات ناشی از آن مانند آموزش، تحصیلات، اشتغال، امکان زندگی مستقل اجتماعی، تغییرات فرهنگی و اجتماعی باعث افزایش سن ازدواج و تمایل به تجرد شده است. [۳]
مطابق سر‌شماری نفوس و مسکن در سال 1395ش، تجرد قطعی گروه سالمندی، بیش از ۸۰ هزار نفر بوده است. بر اساس نتایج به‌دست آمده، ۱۰ درصد زنان ۳۵ تا ۳۹ ساله کشور مجردند. در گروه سنی ۴۰ تا ۴۴ ساله ۶.۸ درصد، در گروه سنی ۴۵ تا ۴۹ ساله ۴.۴ درصد و ۵۰ تا ۵۴ ساله‌ها نیز ۳.۱ درصد مجرد هستند. [۴]
بیش از دوسوم تجردهای قطعی مربوط به زنان است که سه گروه عمده هستند:
1. زنانی که طلاق گرفته یا همسرشان فوت کرده، اما دارای فرزند هستند.
2. زنانی که به‌طور کلی ازدواج نکرده و در اواخر میانسالی و شروع سالمندی هستند.
3. زنانی که بیش از یک‌بار ازدواج کرده، اما موفق نبوده‌اند و زمینه ازدواج دوباره برای آنها وجود ندارد. [۵]
عوامل موثر در تجرد
کارشناسان، عوامل موثر در تجرد را در سه مقولۀ فردی، خانوادگی و اجتماعی، مورد توجه قرار داده‌اند:
عوامل فردی
- الزامی ندانستن ازدواج؛ برخی زنان اموری مانند تغییر در نگرش‌ها و عقائد، اشتغال، تحصیل و استقلال اقتصادی را بر ازدواج مقدم دانسته و ازدواج را الزامی و مهم نمی‌دانند.
- سخت‌گیری در کفویت؛ کفویت در ازدواج به معنای تناسب زن و مرد از نظر شئون اجتماعی است. بسیاری از زنان با سخت‌گیری در کفویت، خود را از ازدواج محروم می‌کنند.
- ترس از تشکیل خانواده؛ برخی زنان به دلیل احتمال طلاق، خیانت مرد، محدود شدن آزادی‌های فردی یا اجتماعی و اشتغال، از تشکیل خانواده و ازدواج هراس دارند.[۶]
عوامل خانوادگی
- اولویت پیشرفت اجتماعی؛ خانواده‌های بسیاری دختران خود را به ادامۀ تحصیل و استقلال اقتصادی تشویق می‌کنند و این امر موجب افزایش احتمال تجرد دختران می‌شود.
- نیاز عاطفی_مالی خانواده؛ نیاز خانواده به تأمين مالي توسط فرزند و يا وابستگي عاطفي و نياز به مراقبت، از موانع ازدواج است.
- حساسيت‌زدایی از تجرد؛ امروزه مجرد ماندن جوانان، در حال عادي شدن برای خانواده‌ها است.[۷]
عوامل اجتماعی
- تغییر ملاک‌های موفقیت؛ در جامعه کنونی، ملاك‌هاي شايستگي و موفقيت، دگرگون شده و معطوف به مسائلی مانند تحصيلات بالا، اشتغال، شهرنشینی و مهارت‌آموزی شده است.
- پذیرش اجتماعی تجرد؛ امروزه تجرد به‌ویژه درباره دختران در شهر‌های بزرگ امری پذیرفته شده است. همچنین امکانات اجتماعی گوناگون در پر كردن اوقات تنهايي به عادي‌شدن زندگي مجردي کمک کرده است.
- افزایش انتظارات مردان، آرمان‌گرایی، فرد‌گرایی و تغییر ساختار جمعیتی. [۸]
تاثیر رسانه و فضای مجازی بر تجرد
رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی اگرچه موجب تسهیل زندگی است، اما تغییر در الگوی ازدواج، بالا رفتن سن ازدواج و تغییر در سبک زندگی را به‌همراه داشته است. افزایش آگاهی برآمده از رسانه و شبکه‌های اجتماعی، موجب سخت‌گیری در ازدواج شده است. شبکه‌های اجتماعی، کمبودهای عاطفی و امنیتی را در فضای غیر واقعی جبران کرده و فرد را از حضور در زندگی مشترک بی‌نیاز می‌کند. مجموعه این پیامدها، در افزایش میل افراد به تجرد یا تاخیر ازدواج، موثر بوده است. [۹]
آثار تجرد از منظر آموزه‌های اسلام
از نظر آموزه‌های اسلام، تجرد از دو بُعد فردی و اجتماعی، دارای آثار گوناگون است؛
آثار فردی
- کامل نبودن دین؛ از دیدگاه آموزه‌های اسلامی، ازدواج موجب تکامل دین‌داری است.[۱۰]
- نقص در تربیت؛ ازدواج تنها راه صحیح ارضای نیاز جنسی و سنت قطعی بندگان شایسته خدا است؛ اما افراد مجرد، گرفتار اضطراب، بحران‌ها و هیجانات روحی می‌شوند.
- نداشتن آسایش؛ آموزه‌های اسلامی، همسر را مایه آسایش و آرامش معرفی کرده‌اند.
- محرومیت از نعمت الهی؛ در روایتی بیان شده که مجامعت با همسر از بهترین نعمت‌های خدا است و فرد مجرد خود را از این نعمت محروم می‌کند. [۱۱]
- مرگ سوء؛ در روایات، مرگ افراد مجرد به عنوان بدترین مرگ‌ها لقب گرفته است و فرد مجرد هنگام جان دادن، خدا را با بدترین حالت ملاقات می‌کند.[۱۲]
- ارتکاب گناه؛ در اثر تجرد، غریزه جنسی از مسـیر طبیعـی خـود خارج می‌شود و احتمال انحـراف و ارتـکاب گنـاه را افزایش می‌دهد. از این‌رو برخی روایات، افراد مجرد را مورد لعن خدا دانسته[۱۳] و مرگ افراد مجرد را بدترین مرگ‌ها لقب داده‌اند. [۱۴]
آثار اجتماعی
- گسترش فساد؛ ترک ازدواج و تجرد سبب شیوع روابط نامشروع و گسترش فساد و فحشا در میان زنان و مردان می‌شود.
- گسست نظام خانوادگی؛ از آثار سوء تجرد، سستی بنیان خانواده است؛ زیرا فرد مجرد وقتی نیاز خود را از غیر ازدواج تأمین کند، دیگر به تشکیل خانواده نمی‌اندیشد و حتی اگر خانواده هم شکل بگیرد به مرور گسست می‌یابد.
- تهدید امنیت اجتماعی؛ تجرد، امنیت و آرامش را در سطح خانواده و جامعه تهدید می‌کند.[۱۵] سبب کاهش نرخ زاد و ولد، کاهش جمعیت، کاهش منابع انسانی، کاهش قدرت اقتصادی و نظامی و کاهش سرمایه‌های اجتماعی می‌شود. [۱۶]
پیامدهای تجرد قطعی
کاهش جمعیت
یکی از مسائلی که تجرد قطعی با خود به همراه دارد، کاهش جمعیت و فرزندآوری است. به لحاظ جمعیتی، رواج تجرد اثر منفی بر پویایی جمعیت داشته و زمینه باروری پایین و حرکت به سوی بحران جمعیتی را فراهم می‌سازد. بسیاری از جمعیت‌شناسان بر این باورند که تداوم باروری پایین در کشورهای غربی به دلیل گذار دوم جمعیتی است که یکی از جلوه‌های اصلی گذار دوم افزایش سن ازدواج، گسترش روابط خارج از حوزه ازدواج و افزایش تجرد قطعی است. [۱۷]
افزایش فساد اخلاقی
با افزایش تعداد جوانانی که به سن تجرد قطعی رسیده‌اند، روابط خارج از چارچوب‌های اخلاقی و قانونی و نیز فرزندان ناخواسته، افزایش می‌یابد که خود به افزایش سقط جنین‌های زیرزمینی و غیرقانونی می‌انجامد و در نهایت، سلامت خانواده و اخلاق جامعه را به چالش می‌کشد.[۱۸]
افسردگی و نداشتن حامی در دوران سالمندی
افرادی که به سن تجرد قطعی می‌رسند، از بخت اندکی برای ازدواج برخوردار هستند و در صورتی که سرنوشت آنها با ازدواج گره نخورد، احساس تنهایی و نداشتن حامی در دوران سالمندی، آنها را به‌سوی افسردگی سوق می‌دهد.[۱۹] همچنین بالا رفتن سنّ مجردها و رسیدن آنها به مرز تجرد قطعی موجب می‌شود که در بسیاری از موارد، آنها به تدریج از خانه رانده شوند؛ زیرا معمولا در چنین شرایطی آستانۀ تحمل آنها کاهش می‌یابد و با خانواده خود، سر ناسازگاری می‌گذارند و دچار اختلاف می‌شوند. این ناسازگاری، به جدایی عاطفی و یا فیزیکی می‌انجامد و از حمایت خانواده و فامیل بی‌بهره می‌شوند.[۲۰]
پانویس
- ↑ سوره بقره،آیه 187.
- ↑ طالب‌پور و بیرانوند، «مطالعه کیفی پیامدهای تجرد قطعی دختران»، 1401ش، ص17.
- ↑ شهانواز و اعظم آزاده، «شناسایی و تحلیل پیش‌ران‌های مؤثر بر تجرد در ایران»، 1398ش، ص45.
- ↑ «پیامدهای بی‌توجهی به تجرد قطعی دهه شصتی‌ها»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «آخرین آمار تجرد قطعی در ایران، سهم عجیب زنان از مجرد بودن، ۳ راه‌حل برای ازدواج در دوران سالمندی»، وب‌سایت همشهری.
- ↑ شرف‌الدین، «مسائل جمعیتی تجرد زنان و دختران در ایران، علل و آثار»، 1400ش، ص42.
- ↑ شرف‌الدین، «مسائل جمعیتی تجرد زنان و دختران در ایران، علل و آثار»، 1400ش، ص42.
- ↑ شرف‌الدین، «مسائل جمعیتی تجرد زنان و دختران در ایران علل و آثار»، 1400ش، ص41-42؛ چابکی، «روایت دختران 45 سال به بالای شهر تهران از علل تجرد قطعی»، 1395ش، ص116-111؛ شهانواز و اعظم آزاده، «شناسایی و تحلیل پیش‌ران‌های مؤثر بر تجرد در ایران»، 1398ش، ص68.
- ↑ قوی‌قلب، «نقش فضای مجازی در افزایش تجرد قطعی در ایران»، وب‌سایت سرپوش اجتماعی، تاریخ درج مطلب: 25 مهر 1397ش.
- ↑ كلینـى، کافی، 1429ق، ج5، ص328؛ ابن‌بابویه، من لایحضره الفقیه، 1413ق، ج3، ص384.
- ↑ حـر عاملـی، وسائل الشیعه، 1409ق، ج20، ص23؛ ج7، ص67.
- ↑ مجلسـی، بحار الانوار، 1404ق، ج100، ص220؛ ابن‌بابویه، من لا یحضره الفقیه، 1413ق، ج3، ص385.
- ↑ گوهری طالع و تردست، «آثار سوء تربیتی تجرد در قرآن و حدیث»، 1400ش، ص 219-220.
- ↑ مجلسـی، بحار الانوار، 1404ق، ج100، ص220؛ ابن‌بابویه، من لایحضره الفقیه، 1413ق، ج3، ص385.
- ↑ گوهری طالع و تردست، «آثار سوء تربیتی تجرد در قرآن و حدیث»، 1400ش، ص 220-224.
- ↑ موسوی چلک، «تجرد قطعی و آثار مخرب آن»، انجمن مددکاران اجتماعی ایران، تاریخ درج مطلب: 19 مرداد 1395ش.
- ↑ اینانلو، «تجرد قطعی و گسل 30 سالگی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی 1313.
- ↑ ابهری، «پیامدهای تجرد قطعی را بشناسید»، خبرگزاری برنا.
- ↑ حریرچی، «پیامدهای بی‌توجهی به تجرد قطعی دهه شصتی‌ها»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ ابوترابی، «پیامدهای تجرد قطعی»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن: ایکنا.
منابع
- «آخرین آمار تجرد قطعی در ایران، سهم عجیب زنان از مجرد بودن، ۳ راه‌حل برای ازدواج در دوران سالمندی»، وب‌سایت همشهری، تاریخ درج مطلب: 17دی 1401ش.
- ابوترابی، علی، «پیامدهای تجرد قطعی»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن: ایکنا، تاریخ انتشار: 15 اسفند 1401ش.
- ابهری، مجید، «پیامدهای تجرد قطعی را بشناسید»، خبرگزاری برنا، تاریخ انتشار: 14 خرداد 1399ش.
- «پیامدهای بی‌توجهی به تجرد قطعی دهه شصتی‌ها»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 13 بهمن 1399ش.
- ابن‌بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413ق.
- اینانلو، مینا، «تجرد قطعی و گسل 30 سالگی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1313، تاریخ درج مطلب: 28 تیر 1401ش.
- چابکی، ام‌البنین، «روایت دختران 45 سال به بالای شهر تهران از علل تجرد قطعی»، فصلنامه مطالعات اجتماعی ایران، شماره 35، 1395ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1409ق.
- حریرچی، امیرمحمود، «پیامدهای بی‌توجهی به تجرد قطعی دهه شصتی‌ها»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ انتشار: 13 بهمن 1399ش.
- شرف‌الدین، حسین، «مسائل جمعیتی تجرد زنان و دختران در ایران، علل و آثار»، معرفت، سال 30، شماره 1، 1400ش.
- شهانواز، سارا و اعظم آزاده، منصوره، «شناسایی و تحلیل پیش‌ران‌های مؤثر بر تجرد در ایران»، دوفصلنامه مسائل اجتماعی ایران، سال 10، شماره 27، 1398ش.
- طالب‌پور، اکبر و بیرانوند، معصومه، «مطالعه کیفی پیامدهای تجرد قطعی دختران»، مطالعات زن و خانواده، شماره 24، 1401ش.
- قوی‌قلب، مهسا، «نقش فضای مجازی در افزایش تجرد قطعی در ایران»، وب‌سایت سرپوش اجتماعی، تاریخ درج مطلب: 25 مهر 1397ش.
- كلینى، محمد بن یعقوب، الكافی، تهران، دارالثقلین، 1407 ق.
- گوهری طالع، عبدالله و تردست، علی، «آثار سوء تربیتی تجرد در قرآن و حدیث»، آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، شماره 14، 1400ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار‌الانوار، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، 1410ق.
- موسوی چلک، سیدحسن، «تجرد قطعی و آثار مخرب آن»، انجمن مددکاران اجتماعی ایران، تاریخ درج مطلب: 19 مرداد 1395ش.