جشن پسته

جشن پسته؛ مراسم شکر‌گزاری پس از برداشت محصول پسته در ایران.

جشن پسته یک جشن محصول در ایران به شمار می‌رود. این جشن هر‌ساله توسط باغداران در مناطق مختلف کشور برگزار می‌شود. برگزاری این جشن‌های آیینی علاوه بر گرامیداشت همکاری میان اعضای خانواده و خویشاوندان برای برداشت محصول، نوعی معرفی انواع گونه‌های پسته است تا بسیاری از گردشگران و مردم از ویژگی این محصول آگاه شوند. در این مراسم خوراکی‌ها، صنایع‌دستی و غذا‌های بومی هر منطقه نیز ارائه می‌شود تا شرکت‌کنندگان در این جشن با فرهنگ و آداب‌و‌رسوم آن منطقه آشنا شوند.

تاریخچه

جشن پسته مراسمی نو‌ظهور است که در دهه‌های اخیر به‌منظور گرامیداشت این محصول با ‌ارزش برگزار می‌شود. بسیاری از باغداران برای معرفی نژاد و گونۀ خاص پستۀ مربوط به شهر یا منطقۀ خود و افزایش باز‌ارپسندی آن به برگزاری این جشن در مناطقی که مختص به کاشت این محصول است، پرداخته‌اند.

آیین جشن پسته

مراسم جشن ملی پسته هر ساله در شهر‌های مختلف که محل برداشت محصول پسته است، برگزار می‌شود. در این جشنواره گردشگران متعددی زمان برداشت محصول در باغستان‌های سنتی پسته حضور یافته و از نزدیک با چگونگی برداشت محصول پسته به شیوۀ سنتی توسط باغبان‌ها آشنا می‌شوند. در این مراسم علاوه بر ارائه و معرفی پستۀ مرغوب و درجۀ یک آن منطقه، بازی‌های بومی محلی، نمایشگاه تولیدات و محصولات کشاورزی و صنایع دستی نیز برگزار می‌شود.

شیوه برگزاری جشن پسته

آیین برگزاری جشن پسته یک کنش جمعی است؛ به این صورت که مالکان باغ‌های پسته چند روز قبل از شروع جمع‌آوری محصول به باغات رفته و در ساختمان‌های مسکونی خود مستقر می‌شوند و پس از آن پسته‌چینی را شروع می‌کنند. بر اساس نیاز به نیروی انسانی، اعضای خانواده، خویشاوندان و نزدیکان اعم از زن و مرد و کودک برای مراسم در روز «پسته‌چینی» جمع می‌شوند. بچه‌ها به‌خاطر وزن کمتر، برای چیدن پسته از شاخه‌های درختان کهن‌سال راحت بالا می‌روند. بانوان نیز در جمع‌آوری خوشه‌ها و چیدن آن کمک می‌کنند. مرد‌ها علاوه بر چیدن محصول، حمل محموله‌های پسته را نیز بر عهده دارند. همچنین در این مراسم پس از جمع‌آوری محصول، باغداران به تشریح فرایند ۱۲ ماهه تولید و فراوری پسته خود می‌پردازند. در این جشنواره هر باغدار، فعالیت‌های سالانه خود برای تولید محصول بهتر را توضیح می‌‌دهد. این امر در امتیاز‌دهی داوران و انتخاب نوع مرغوب پسته تأثیر‌گذار است. در جشن پسته افراد به معرفی غذا‌ها و شیرینی‌هایی که با پسته تهیه می‌شوند نیز می‌پردازند.

شهر‌های برگزار کنندۀ جشن پسته

خواستگاه رویش و پرورش پسته مناطق کویری و دارای خاک ماسه‌ای است. به‌همین منظور امروزه پسته در بسیاری از شهر‌ها و آبادی‌های حاشیۀ کویر به‌خصوص در مناطق شرق و جنوب‌شرقی ایران مانند یزد، کرمان، دامغان، قزوین، رفسنجان و اردستان کاشته می‌شود. شهرت پستۀ مربوط به این شهر‌ها بیش از مناطق دیگر است. همچنین گونۀ وحشی این محصول در مراوه‌تپه به‌صورت خودرو وجود دارد. شهرستان رفسنجان و منطقۀ نوق یکی از قطب‌های اصلی پسته بوده و تعداد زیادی از کشاورزان نمونه، رکوردداران تولید پسته و یکی از بهترین نمونه‌های باغات پسته کشور در این شهر واقع شده است. به‌دلیل شهرت و کیفیت بالای پسته در این مناطق، این شهر‌ها هرساله پس از برداشت محصول خود، میزبان مراسم جشن پسته هستند.

کارکرد

جشن برداشت محصول پسته به‌منظور شکرگزاری از نعمت‌های الهی برگزار می‌شود. برگزاری این‌گونه جشن‌ها که نمادی از جلوه‌های اشتغال‌زایی، بهره‌گیری از منابع آب و خاک، یک نوع حضور دسته جمعی یا وحدت مردمی و رسیدن به کمال بوده از جلوه‌های فرهنگ ایرانی است. کارشناسان معتقدند امروزه پسته از مهم‌ترین محصولات کشاورزی تولید شده در مناطق مختلف کشور به شمار می‌رود. پستۀ ایران به‌لحاظ کیفیت در مقایسه با پسته تولیدی سایر کشور‌ها از جایگاه بالایی برخوردار است؛ به‌همین منظور جزو اقلام مهم و صادرات غیر نفتی به سایر نقاط جهان محسوب می‌شود. هدف از برگزاری جشن پسته، علاوه بر پاسداشت میراث ملموس، معرفی ظرفیت‌های اقتصادی و گردشگری این منطقه است. همچنین معرفی اقلیم مناطق کاشت پسته به‌عنوان مناطق خاص بهره‌برداری کشاورزی، فراهم آوردن زمینه‌های تبدیل آن به باغات گسترده برای تولید و صادرات بیشتر این محصول با‌ارزش کشاورزی از دیگر اهداف برگزاری این جشن است.

جایگاه مراسم جشن پسته در میان مردم

نگاه ویژه مردم به پسته و جایگاه مهم آن در اقتصاد و کشاورزی سبب شده امروزه بسیاری از شهر‌های میزبان زراعت پسته به توسعه باغات پسته، افزایش راندمان تولید در واحد سطح، ارتقای کیفیت محصول و گسترش صنایع تبدیلی این محصول پرداخته و به‌منظور معرفی محصول خود به برگزاری جشن پسته اقدام کنند.

منابع

• احمدی‌زاده، ابوذر، «جشن ملی پسته رفسنجان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی: ایرنا، تاریخ درج مطلب: 8 مهر 1401ش.
• «جشن پایان برداشت محصول پسته در بوئینزهرا برگزار شد»، وب‌سایت مگیران، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1402ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، اریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1402ش.
• صابری افتخاری، عارفه، «پسته»، در دانشنامه فرهنگ مردم ایران، وب‌سایت کتابخانه مدرسه فقاهت، تاریخ درج مطلب: 15 دی 1398ش.
• «فراخوان جشنواره "پسته به روایت شما"»، وب‌سایت رفسنجان زیبا، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1402ش.
• معتمد، مهدی، «جشن پسته در قزوین»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا، تاریخ درج مطلب: 6 شهریور 1394ش.
• میرزا اسدی، حسین، «جزئیات برگزاری جشن ملی پسته در رفسنجان اعلام شد»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1401ش.