حسینعلی صدآفرین

نمایی از آخرین سنگ قبر شهید حسینعلی صدآفرین

حسینعلی صدآفرین: شهید مرزبان ایران در جنگ جهانی دوم.

در جریان جنگ جهانی دوم، که پیامدهای آن سرزمین ایران را نیز فراگرفت، حماسه‌ای ماندگار در راه دفاع از میهن و حفظ آزادی آن، در پاسگاه کَلوَز در شهرستان نمین (در اردبیل) اتفاق افتاد. در آن پاسگاه، یک سرباز شجاع از خطۀ آذربایجان در نقطۀ صفر مرزی چندین ساعت و به‌تنهایی در برابر متجاوزین روسی ایستادگی کرد و به شهادت رسید.

زندگی‌نامه

حسینعلی صدآفرین در حدود سال 1290ش به‌دنیا آمده است. او آذری‌زبان بوده و با توجه به حضور خویشاوندان او در شهرستان نِیر (در اردبیل)، احتمال تعلق او به این منطقه، تقویت می‌شود. او در جوانی به کسوت ژاندارمی درآمد و معاون پاسگاه مرزی کَلوَز شهرستان نمین شد. حسینعلی با دختری سیده از زنجان ازدواج کرد و از او صاحب دو پسر شد. چشم‌های زاغ، موهای پرپشت و سبیل‌های کلفتی داشت که تا انتهای بناگوش کشیده بود و لوطی‌صفت و بامرام بوده است. حسینعلی، قد بلند و هیکل چهارشانه‌ای داشته و در اسب‌سواری و تیراندازی ماهر بوده است.

سند اعلام بی‌طرفی ایران در جنگ جهانی دوم

یورش انگلستان و روسیه به ایران

جنگ جهانی دوم با حمله آلمان به لهستان در شهریور 1318ش آغاز شد. با گسترش جنگ در اروپا، دولت ایران با صدور بیانیه‌ای رسمی، بی‌طرفی خود را اعلام کرد. حکومت‌های شوروی و انگلستان بارها به دولت ایران هشدار دادند که آلمانی‌های ساکن ایران را اخراج کند. با اصرار ایران بر حفظ بی‌طرفی، در سوم شهریور 1320، سفیر ایران در مسکو به وزارت خارجه شوروی احضار شد و تصمیم دولت‌های شوروی و انگلستان برای اشغال نظامی ایران را به او اعلام کردند. ساعت 4 بامداد، روس‌ها و انگلیسی‌ها همزمان تهاجم نظامی را از شمال و جنوب ایران آغاز کردند. نیروهای شوروی در سه محور از طریق جلفا به تبریز، از طریق باکو به بندر پهلوی و گرگان و از طریق عشق‏‌آباد به طرف مشهد پیشروی کردند. انگلیسی‌ها نیز از طریق آبادان، خرمشهر و قصر شیرین، وارد خاک ایران شدند. نیروهای نظامی شوروی تا تبریز پیشروی کردند و ارتش ایران به نیروهای خود دستور ترک مخاصمه داد. با این حال، برخی از سربازان در پاسگاه‌های ژاندارمری که وظیفه مرزبانی را بر عهده داشتند در برابر تجاوز نظامی ارتش بیگانه، تا پای جان ایستادگی کردند. پاسگاه مرزی کَلوَز در شهرستان نمین، از مراکز نظامی ایران بود که در آن، یک سرباز ایرانی به تنهایی، ارتش مهاجم شوروی را چندین ساعت از پیشروی باز داشت.

چگونگی دفاع و شهادت

در سوم شهریور 1320ش، ارتش شوروی در جریان جنگ جهانی دوم پس از تسلیم دولت ایران، وارد خاک آذربایجان شدند. رئیس پاسگاه کلوز، با شنیدن این خبر به نیروهایش دستور داد که سلاح‌های خود را بردارند و پادگان را ترک کنند. حسینعلی تلاش زیادی کرد که آن‌ها را برای دفاع از وطن، راضی کند اما آن‌ها قبول نکردند. حسینعلی که از پایداری همرزمان خود، ناامید شده بود از رئیس پاسگاه درخواست کرد که دست‌کم فشنگ‌های خود را به او بدهند؛ اما رئیس پاسگاه این خواسته او را نیز قبول نکرد. حسینعلی به سراغ خانواده خود رفته و با آن‌ها وداع کرد. سپس به پاسگاه برگشت و به سراغ اسلحه‌خانه رفت؛ اما کلید آن‌جا را نیز به او ندادند و او مجبور شد با شلیک گلوله درب اسلحه‌خانه را باز کند. او تمام اسلحه‌ها را در جایگاه‌های مختلف بر روی حصار پاسگاه قرار داد و منتظر حمله دشمن ماند.

ساعت چهار نیمه‌شب حمله دشمن شروع شد و حسینعلی شروع به تیراندازی کرد. نیروهای روس که انتظار مقابله ایرانیان را نداشتند تصور می‌کردند که با تعداد زیادی سرباز، روبرو هستند و با آتش سنگین، پاسگاه کلوز را گلوله‌باران کردند. توپ‌خانه دشمن، پاسگاه را ویران کرد. به‌خاطر طولانی شدن زمان درگیری‌، فشنگ‌های حسینعلی تمام شده بود و او برای این‌که اسلحه‌اش به‌دست دشمن نیفتد آن را به سنگ کوبید و شکست. او در پایان، به جنگ تن به تن با دشمن پرداخت و به شهادت رسید. او که یک‌تنه تا ساعت هشت صبح در برابر قوای روس جنگیده بود و آن‌ها را در اطراف پاسگاه کَلوَز زمین‌گیر کرده بود خشم و تعجب سربازان روس را برانگیخته بود و به همین دلیل، آنها با قساوت تمام سر او را از تن، جدا کردند.

فرمانده نیروهای روس پس از ورود به پاسگاه و مشاهده وضعیت، از اسم او پرسید؛ او را حسینعلی صدآفرین معرفی کردند. او سربازانش را به‌خاطر این‌که چنین سرباز باغیرت و شجاعی را با آن وضعیت کشته بودند، نکوهش کرد و با تحسین شجاعت این سرباز ایرانی، وی را به زبان روسی، «صدآفرین» نه بلکه «هزارآفرین» خطاب کرد.

آرامگاه شهید حسینعلی صدآفرین

آرامگاه

همسر حسینعلی و دو پسرش که در هنگام جنگ در روستا مانده بودند به همراه اهالی روستا بر پیکر او نماز خواندند و او را در همان پاسگاه به خاک سپردند. در سال‌های اخیر، پاسگاه کَلوَز به‌پاس این شهید شجاع ایرانی به پاسگاه صدآفرین تغییر نام داده شد و آرامگاه حسینعلی صدآفرین نیز بازسازی شد.

جستارهای وابسته

• بی‌بی‌ مریم بختیاری
• بالازرخانیم

پیوند به بیرون

«مرز مه‌آلود»، مستند آشنایی با شهید حسین‌علی صدآفرین

منابع

• جعفری خواجه بلاغ، رضا، «جوانمرد شهید حسینعلی صدآفرین»، وب‌سایت خواجه بلاغ، تاریخ درج مطلب: 7 اردیبهشت 1391ش.
• «سرباز میهن؛ حسینعلی صدآفرین»، وب‌سایت ساوالان خبر، تاریخ درج مطلب: 2 شهریور 1401ش.
• «شجاعت سرباز وطن به قامت تاریخ همزمان با حمله روس‌ها»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 8 شهریور 1394ش.
• «شهید حسینعلی صدآفرین نیری، نماد مبارزه با اشغالگران»، وب‌سایت دانا، تاریخ درج مطلب: 16 خرداد 1395ش.
• «مقاومت تا پای جان»، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: 3 شهریور 1400ش.
• نوری، هاشم، «غبار روبی مزار شهید صدآفرین»، وب‌سایت پایگاه جهاد، تاریخ درج مطلب: 14 شهریور 1396ش.
• «هزار آفرین بر صدآفرین»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ درج مطلب: 3 شهریور 1398ش.