خواستگاری افغانستانی

خواستگاری افغانستانی؛ معیارها و سازوکارهای خواستگاری در خانواده‌های افغانستان.

خواستگاری اولین اقدام عملی است که از سوی خانوادۀ داماد، جهت پایه‌گذاری زندگی مشترک انجام می‌شود. خواستگاری در میان مردم افغانستان، دارای معیارها و سازوکارهایی است که با تشریفاتی خاص برگزار می‌شود؛ ولی آثار و پیامدی جز عدم‌جواز خواستگاری، در پی ندارد.

معیارهای خانوادۀ داماد

پایگاه اجتماعی، شناخت قبلی، خویشاوندی، وضعیت خوب اقتصادی، دین‌داری و اخلاق نیکو از معیارهای پسران و دختران برای خواستگاری است. خانوادۀ داماد در افغانستان، ترجیح می‌دهد عروسی را برگزینند که از نظر اجتماعی، هم‌سطح با آنها بوده و از نظر اقتصادی نیز هم‌سطح یا پایین‌تر از خانوادۀ داماد باشد تا سازگاری دختر با محیط و خانوادۀ جدید بیشتر تأمین شود.

تأکید بر حفظ سنت‌های اجتماعی نیز از معیارهای خواستگاری برای مردم افغانستان است. تحقیقات صورت‌گرفته نشان می‌دهند که بسیاری از خانواده‌های پسر، دوست دارند عروس آیندۀ آنها به مقدسات دینی و اعتقادات سنتی پایبند و در انجام مناسک دینی کوشا باشد. همچنین، کار کردن دختران در خارج از منزل، در میان بیشتر خانواده‌های افغانستانی پذیرفته نیست.

معیارهای خانوادۀ دختر

داشتن شغل شرافت‌مندانه، شهرت نیک اجتماعی، سابقۀ آشنایی، وضعیت اقتصادی مناسب، تدیُّن و خویشاوندی از معیارهای مهم و مورد نظر خانواده‌های دختران است. همچنین، بسیاری از خانواده‌ها ترجیح می‌دهند، از پسر مورد نظر و خانوادۀ او شناخت داشته و بر این اساس ازدواج‌های خانوادگی را در اولویت قرار می‌دهند. نظم و تدیُّن معیارهای دیگری است که برای پذیرفتن خواستگاری یک پسر، از سوی خانوادۀ دختر مورد توجه قرار می‌گیرد. خانواده‌های هر دو طرف دوست دارند که همسر فرزند آنها متدیّن باشند.

خواستگاری توسط خانوادۀ داماد

با اولویت‌بندی‌ گزینه‌های مورد نظر از سوی خانوادۀ داماد و جمع‌بندی دیدگاه‌ها، جلب رضایت داماد و در مواردی بدون کسب موافقت او، خانواده به خواستگاری می‌روند. به‌صورت معمول، پدر و مادر داماد و در صورت نبود آنها، عمو، عمه و یا برادر و خواهر بزرگتر به خواستگاری دختر می‌روند.
خواستگاری در برخی موارد با تشریفات و ادبیات خاص صورت می‌پذیرد ولی در بیشتر موارد، بر دوستی و وجهۀ معنوی و دینی پیوند دو خانواده بر اثر ازدواج، تأکید می‌شود. در مجلس خواستگاری از اصالت و شایستگی خانواده‌ها تجلیل شده و از اشتیاق خانوادۀ داماد برای وصلت با خانوادۀ عروس سخن گفته می‌شود. در مجلس خواستگاری، از اشتیاق داماد به عروس کمتر سخن به میان می‌آید و آرزوی وصلت داماد در لفافه و تعبیرات پر از رمزوراز و پیچیده در کلمات کنایه‌آمیز بیان می‌شود. خواستگاری برخلاف نامزدی، اگر به نتیجه نرسد و یا بعد از توافق به‌هم زده شود، اثر حقوقی و اجتماعی برای خانواده‌های طرفین در پی ندارد.

موافقت خانوادۀ عروس

خانواده‌هایی‌ که بر روابط خویشاوندی آنها، تفکرات مردسالارانۀ بیشتری حاکم است، بدون در نظر داشتن موافقت دختر در مورد خواستگاری، به رد یا قبول خواستگار می‌پردازند. در مقابل، خانواده‌هایی‌ که مشورت و دیدگاه‌های خانواده و به‌خصوص دختر، برای آنها اهمیت دارد، اجازه می‌گیرند که با فامیل و شخص دختر مشورت کنند. آنها، پس از مشورت و دریافت دیدگاه‌های خانواده و دختر مورد نظر، جواب رد یا قبول به خواستگاران ارائه می‌کنند.

تفاوت دیدگاه‌ها

با وجود اینکه بسیاری از پسران جوان‌، خواهان آشنایی‌های قبل از ازدواج با دختران هستند؛ اما 88 درصد از پسران مورد بررسی در افغانستان گفته‌اند که دوست ندارند دختر مورد نظر آنها با پسران و مردان دیگر رفت‌وآمد داشته باشد.

هفتاد درصد از پسران در مورد نوع پوشش، تناسب اندام، زیبایی و نوع رفتاری که دختران دارند، نظر داده و این موارد را در انتخاب همسرآیندۀ آنها مهم دانسته‌اند. این در حالی است که بسیاری از دختران بیشتر بر اخلاق، صداقت، پایگاه اجتماعی و میزان تحصیل پسر مورد نظر آنها تأکید داشته و گفته‎اند که پوشش، تناسب اندام و زیبایی پسران برای آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار نیست و به علایق آنها احترام می‌گذارند.

هشتاد درصد پسران خواهان آشکار بودن همۀ مسایل در زندگی مشترک شده‌اند، ولی دختران معتقدند که غیر از روابط غیرمعمول و موضوع چندهمسری، حریم خصوصی همسر آنها محفوظ نگه داشته شود و نباید دنبال بررسی پیامک‌ها، تجسس در رفت‌‌وآمد و نوع ارتباط و تعقیب همسر خود باشند.

موافقت دختر در مورد خواستگاری

نادیده‌انگاری دیدگاه دختران افغانستانی در مورد ازدواج و خواستگاری، امر غالب و وجهۀ بارز فرهنگ حاکم بر روابط فامیلیِ خانوادۀ افغانستانی است. دختران، بیشتر، تحت اجبار و اکراه غیرمستقیم به ‌درخواست‌ها برای ازدواج، راضی می‌شوند. مخالفت با خواسته‌های پدر، مادر، عمو، عمه، برادر و خواهر بزرگتر در فرهنگ خانوادۀ افغانستانی امری مذموم شناخته می‌شود. دختران در بسیاری از موارد برخلاف رأی و نظر خود، به ازدواج‌ها و خواستگاری‌هایی تن می‌دهند که از سوی خانوادۀ او مورد تأیید قرارگرفته است. در موارد بسیار نادر، دیدگاه و نظر دختر در مورد خواستگاری و ازدواج او، مورد توجه قرار گرفته و طرف مشورت خانواده خود واقع شده و رضایت یا مخالفت خود را ابراز کرده است.

با باز شدن فضاهای عمومی طی چند سال اخیر، بالا رفتن سطح تحصیلات دختران و حضور رسانه‌های مجازی، نقش مؤثر دختران در انتخاب همسر آیندۀ آنها قابل توجه شده؛ ولی در عین‌حال سلطۀ بلامنازع فرهنگ خانواده در افغانستان، هنوز نقش دختران ‌را در انتخاب همسر و جواب واقعی به خواستگاران، در حاشیه نگه داشته است.

منابع

• «آیین ازدواج در افغانستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1397ش.
• اسمیت، دیبرا ج، تصاميم، علايق و تنوع: رسوم ازدواج درافغانستان، واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، 1387ش.
• امیری، سکینه، «تشکیل خانواده جدید؛ از معیارهای انتخاب همسر خانواده پسر تا نوع نگاه خانواده دختر در افغانستان»، وب‌سایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: 19 فروردین 1396ش.
• جمعی از نویسندگان، «رابطۀ عملکرد شبکه‌هاي اجتماعی مجازي با شیوه‌هاي همسرگزینی»، پژوهشنامه مددکاري اجتماعی، سال ششم، شماره 19، 1398ش.
• حسینی، مرضیه، «معیارهای گزینش خانواده‌ها برای انتخاب عروس و داماد»، خبرگزاری بانوان افغانستان، تاریخ درج مطلب: 30 آبان 1401ش.
• شریعتی، حفیظ‌الله، «آداب‌ورسوم خواستگاری و ازدواج در دایکندی»، وب‌سایت پیام دایکندی، تاریخ درج مطلب: 24 آذر 1392ش.
• عبدالله، نظام‌الدین، شرح قانون مدنی افغانستان (حقوق فامیل)، کابل، سعید، چ3، 1391ش.
• قانون مدنی افغانستان، شماره مسلسل 353، مصوب 1355ش.
• «هرساله 12 میلیون دختر زیرسن 18 وادار به ازدواج اجباری می‌شود»، خبرگزاری دید، تاریخ درج مطلب: 18 قوس 1401ش.