سعد و نحس ایام
سعد و نحس ایام؛ خجستگی و مناسب بودن یا نامبارکی و شوم بودن برخی روزها برای انجام کار یا آغاز فعالیت.
مفهوم‌شناسی
سعد در لغت به‌معنای خجسته و مبارک [۱] و نحس به معنای سرخی زیاد افق است که آن را «نحاس» یا شعله آتشِ خالی از دود هم می‌گویند،[۲] که در معنای نامبارک و شوم نیز استعمال شده است.[۳] همچنین به روزهایی که برکت ندارد نحس گفته می‌شود.[۴] سعادت و شقاوت یا سعد و نحس از اساسی‌ترین بحث‌های مشترک اخلاقی در بین اندیشه‌های مختلف بشری است.[۵]
پیشینه
موضوع سعد و نحس ایام از دیرباز و به شکل‌های گوناگون مورد توجه جامعه بشری بوده است.[۶] دستاوردهای منجمان درباره ويژگی‌ها و تأثیرات سیارات و ستارگان در میان مردم از جایگاه ويژه‌ای برخوردار بود و بر باورهای آنان در زندگی اثر می‌گذاشت.[۷] به‌طور مثال 13 فروردین و ماه صفر همیشه در بین ایرانیان نحس انگاشته شده است.[۸] آنان، عموماً افلاک را در آفرینش و مرگ انسان و همچنین در نحسی و یا سعد بودن تاثیرگذار می‌دانستند.
مبنای علمی
طبق نظر برخی اندیشمندان، وضعیت افلاک و پدیده‌هایی مانند خسوف و کسوف بر رخدادهای زمین، تأثیری آشکار دارد.[۹] نیرویی مغناطیسی بین اجرام سماوی و فلکی و زمینی وجود دارد که اثر این نیرو بر انسان و سایر اشیا روی زمین تاثیرگذار است.[۱۰] کم و زیاد شدن فاصله بین سیارات سبب افزایش و یا کاهش نیروی بین آنها می‌شود[۱۱] و این دگرگونی، تغییرات مهمی را در شرایط زیستی و روانی انسان و سایر اجسام و اشیاء پدید می‌آورد.[۱۲]
دلایل مخلفان مسئله سعد و نحس
مهم‌ترین دلیل مخالفان، کژکارکردها و استفاده نادرست از مسئله سعد و نحس است.[۱۳] در روایات اسلامی نیز القای اثر قطعی ستارگان بر زندگی انسان، نکوهش شده است. یکی از کاربردهای سعد و نحس ایام، پیشگویی بر اساس نجوم است؛ اما وقتی شخصی بداند که آینده خوبی ندارد، ناامید می‌شود و سیر نزولی را در مسیر زندگی‌اش، در پیش می‌گیرد. این وضعیت، جامعه‌ای مرده و دچار وارفتگی و دلسری ایجاد می‌کند.[۱۴]
دیدگاه آموزه‌های اسلامی درباره سعد و نحس ایام
در برخی روایات بر این نکته تاکید شده كه اجرام آسمانی در حد اقتضاء بر زندگي انسان، أثر دارند؛ اما اقدامات تمهیدی مانند صدقه می‌تواند از تأثير منفی آنها جلوگيري کند.[۱۵] در مقابل، روایات‌هایی وجود دارد که سفارش می‌کند پیشامد کیفر اعمال، به گردن روزها انداخته نشود.[۱۶] زیرا روزها ذاتا نحس و شوم نیستند بلکه همگی مخلوق خداوند هستند و آنچه در شومی و نحس بودن روزها و شب‌ها اثرگذار است اعمال و رفتار انسان است.
بنابر نظر قرآن نیز مبارک یا شوم بودن روزها و شب‌ها به خاطر چیزهایی است که در آن زمان واقع شده است.[۱۷]
با پناه بردن به خدا، روزه گرفتن و توسل کردن می‌توان با نحوست ایام مقابله کرد.[۱۸]
دیدگاه دانشمندان مسلمان درباره سعد و نحس
الف) خواجه طوسی
خواجه طوسی با توجه به شرایط زمان خود و اندازهگیریهای دقیق علمی، تسلط کاملی به سعد و نحس ایام داشته است.[۱۹] او با تکیه بر آیات قرآن کریم معتقد است که تاثیرات افلاک در نظام آفرینش در طول اراده خداوند است.[۲۰] او جهان را عالم تاثیر و تاثر می‌دانست که حرکت و اثرگذاری افلاک و ستارگان نیز بخشی از آن است.
ب) شیخ انصاری
شیخ انصاری بر این باور بود که دانش نجوم به روشنی نمی‌تواند اثرگذاری یک پدیده آسمانی معین را بر یک پدیده زمینی مشخص، تبیین کند؛[۲۱] اما دستاورد دانشمندان نجوم از اوضاع فلکی اگر بر اساس اصول صحیح و قواعد علمی باشد پذیرفتنی است. همچنین شناخت تاثیرات پدیده‌های آسمانی در امور زمینی، اگر موجب کج‌روی و خرافات گردد، مذموم است.[۲۲]
پانویس
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه سعد.
- ↑ «سعد و نحس ایام»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیه الله العظمی مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه نحس.
- ↑ «سعد و نحس ایام»، در سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید 29 اردیبهشت 1401ش.
- ↑ سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، 1373ش، ج2، ص998.
- ↑ سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، 1373ش، ج2، ص998.
- ↑ جاوید، اوضاع فلکی و تبیین خواجه طوسی از سعد و نحس ایام، 1397ش، ص3.
- ↑ «روزهای نحس»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید 29 اردیبهشت 1401ش.
- ↑ جاوید، اوضاع فلکی و تبیین خواجه طوسی از سعد و نحس ایام، 1397ش، ص5.
- ↑ هالیدی، فیزیک هالیدی، 1388ش، ج1، ص344.
- ↑ هالیدی، فیزیک هالیدی، 1388ش، ج1، ص334.
- ↑ هالیدی، فیزیک هالیدی، 1388ش، ج1، ص334.
- ↑ جاوید، اوضاع فلکی و تبیین خواجه طوسی از سعد و نحس ایام، 1397ش، ص94.
- ↑ «معنا و مفهوم خرافه»، در پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید 27 اردیبهشت 1401ش.
- ↑ ري‌شهري، میزان الحکمه، 1416ق، ج3، ص2353.
- ↑ «روزهای نحس»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید 29 اردیبهشت 1401ش.
- ↑ «نحس در اسلام»، در مرکز پاسخگویی به سوالات دینی، تاریخ بازدید 28 اردیبهشت 1401.
- ↑ «روزهای نحس- سعد و نحس ایام»، در سایت پرسمان، تاریخ بازدید30 اردیبهشت 1401ش.
- ↑ طوسی، رسالة فی الرمل، 1410ق،ص4.
- ↑ طالقانی، پرتویی از قرآن، 1362ش، ج1،ص147-148.
- ↑ انصاری، المکاسب المحرمه، 1411ق، ج3، ص324.
- ↑ انصاری، المکاسب المحرمه، 1411ق، ج3، ص325.
منابع
- انصاری، مرتضی، المکاسب المحرمه، قم، دارالذخائر، چاپ اول،1411ق.
- جاوید، مریم، اوضاع فلکی و تبیین خواجه طوسی از سعد و نحس ایام، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا، 1397ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاريخ بازدید: 1 خرداد 1401ش.
- «روزهای نحس- سعد و نحس ایام»، در سایت پرسمان، تاریخ درج مطلب: 24 خرداد 1391ش.
- «روزهای نحس»، در سایت ویکی شیعه، تاریج درج مطلب: 21 آبان 1396ش.
- «سعد و نحس ایام»، در سایت ویکی فقه، تاریخ درج مطلب: 25 بهمن 1395ش
- سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، کومش، 1373ش.
- طالقانی، محمود، پرتویی از قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1362ش.
- طوسی، خواجه نصیرالدین، رسالة فی الرمل، پاکستان، مکتبه العربیه کانسی رود، بی‌تا.
- عمید، حسن، فرهنگ عمید، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 1 خرداد 1401ش.
- محمدی ري‌شهري، محمد، ميزان الحکمه، قم، دارالحديث، 1416ق.
- «معنا و مفهوم خرافه»، در پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: بهمن 1390ش.
- «سعد و نحس ایام»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیه الله العظمی مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1401ش.
- «نحس در اسلام»، در وب سایت مرکز پاسخگویی به سوالات دینی، تاریخ درج مطلب: آذر1390ش.
- هالیدی، دیوید، فیزیک هالیدی، ترجمه دکتر محمد موسوی بایگی، دکتر عباس حسینی رنجیر، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ پنجم، 1388ش.