سید جمال الدین
سید جمال‌الدین، مصلح اجتماعی و منادی وحدت میان مسلمانان.
سید جمال‌الدین (اسدآبادی / افغانی)، از شخصیت‌های روشنفکر، فعال سیاسی و از منادیان وحدت میان مسلمانان بوده است. رویکرد انتقادی سیدجمال به‌ویژه نسبت به حکومت عثمانی، قاجار و نیز سیاست استعماری انگلیس در کشورهای مسلمان، از وی چهره‌ای ماندگار ساخت.
کودکی و نوجوانی
سیدجمال، در شعبان 1254ق به دنیا آمد. نَسَب پدر و مادر او به امام سجاد می‌رسد.[۱]در ملیت سیدجمال اختلاف‌نظر وجود دارد؛ برخی پژوهشگران او را افغانستانی و از قریۀ اسعدآباد کُنَر در جلال‌آباد افغانستان دانسته‌اند[۲] و برخی دیگر او را ایرانی و از اسدآباد همدان می‌دانند.[۳]سیدجمال تحصیلات ابتدایى را در زادگاه خود آغاز کرد و قرآن و ادبیات عرب را نزد پدر فراگرفت.[۴]
جوانی
سیدجمال، در سال 1264ق به‌همراه پدر به قزوین رفت و مدت چهار سال در مدرسۀ علمیۀ شهر قزوین، ادبیات عرب، منطق، فقه و اصول فقه را فراگرفت.[۵]سپس در سال 1266ق عازم نجف شد و مدت چهار سال فقه و اصول فقه را از شیخ مرتضی انصاری و اخلاق را از ملا حسینقلی همدانی آموخت.[۶] او، در کنار فراگیری دانش‌های دینی، به مطالعات دانش‌های رایج در آن زمان مانند ریاضی، طب، تشریح، هیئت و نجوم نیز پرداخت.[۷] سیدجمال به زبان‌های عربی، اردو، انگلیسی، فرانسوی و روسی آشنا بود.[۸]
سیرة عملی- اخلاقی
آزاداندیشی، استقلال فکری، شجاعت، صراحت در بیان افکار و اندیشه، پرهیز از مجادله، تلاش و جدیت از ویژگی‌های سید جمال بوده است.[۹]
فعالیت‌ها
علمی
تدریس فلسفه و علوم دینی در جامع سلطان احمد ثالث در ترکیه و همچنین در مصر و پرورش شاگردان از فعالیت‌های علمی سیدجمال بوده است.[۱۰]
سیاسی
تأسیس حزب الوطنی در مصر با هدف بهبود و اصلاح امور سیاسی و اقتصادی و نامه‌نگاری با علمای بزرگ ایران همچون میرزای شیرازی برای لغو امتیاز تنباکو از جمله فعالیت‌های سیاسی سید جمال‌الدین بوده است.[۱۱]
فرهنگی
انتشار مجله‌های عروة‌الوثقی در پاریس، معلم شفیق در هند[۱۲] و دو روزنامۀ «التجارة» و «مصر» در مصر،[۱۳]تغییر القاب و عناوین صاحب‌منصبان کشوری و لشکری با اسامی افغانی و بنیان‌گذاری مکاتب نظامی و عمومی در افغانستان بخشی از فعالیت‌های فرهنگی سیدجمال بوده است.[۱۴]
تبلیغی
مسافرت‌های تبلیغی به کشورهای مختلف همچون هند، افغانستان، مصر، ایران، روسیه، انگلیس، پاریس، سخنرانی در مجامع عمومی، تبلیغ معارف دینی و انتقاد از حکومت‌های عثمانی، قاجار و سیاست استعماری انگلیس،[۱۵] حضور در میان دانشجویان، اساتید دانشگاه و مردم عادی و پاسخ به سؤالات و شبهات آنها از نمونه فعالیت‌های تبلیغی سید هستند.[۱۶]
اجتماعی
از فعالیت‌های اجتماعی سیدجمال، تأسیس شفاخانه (بیمارستان)، دامپزشکی، ایجاد پستخانه و کاروانسرا در کابل است.[۱۷]
مسئولیت‌ها
عضویت در شورای آموزش‌وپرورش مصر[۱۸] و عضویت در انجمن معارف ترکیه بخشی از مسئولیت‌های سید جمال‌الدین بوده است.[۱۹]
دیدگاه‌ها
پیشرفت مسلمانان از طریق اتحاد میان مسلمانان و دوری از استعمار،[۲۰]جبران خرابي‌ها و عقب‌ماندگی‌های جوامع شرقي و مسلمانان از راه کسب علم و دانش،[۲۱] حفظ استقلال کشورهای اسلامی، اصلاحات درونی و توجه به توانایی‌های داخلی از جمله دیدگاه‌ها و اندیشه‌های سیدجمال هستند.[۲۲]
رابطه با دیگر شخصیت‌ها
توجه و استقبال جوانان در کشورهای مصر، هند و ترکیه، ملاقات با مقامات کشورهای ایران، افغانستان، ترکیه و مصر مانند امیر اعظم خان در کابل، ناصرالدین‌شاه قاجار در ایران،[۲۳]ریاض پاشا رئیس دولت مصر و عالی پاشا صدراعظم ترکیه نشان از جایگاه اجتماعی و ارتباط گستردۀ سیدجمال با شخصیت‌های دیگر دارد.[۲۴]
شاگردان
سید جمال‌الدین، شاگردان فراوانی تربیت کرد که برخی، از عالمان و شخصیت‌های بزرگ جهان اسلام هستند مانند شیخ محمد عبده، ابراهیم لقایی، عبدالله ندیم، علی مظهر و ادیب اسحاق.[۲۵]
آثار
از سید جمال‌الدین، آثار زیادی در موضوعات مختلف فلسفی، کلامی، عرفانی و سیاسی به‌جا مانده که بیشتر به زبان عربی هستند؛ مانند العلم و تأثیر فی الارادة والاختیار، فلسفة التربیة وفلسفة الضاعة، القضا و القدر، الواردات فی سرالتجلیات، مرآة العارفین، رسائل فی الفلسفة والعرفان.[۲۶]
دیدگاه‌ها دربارۀ این شخصیت
آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، سید جمال را مرد اسلام‌خواه، شجاع، مبارز و آغازگر بازگشت به حاکمیت اسلام و نظام اسلامی می‌داند. او، از نگاه امام خمینی مرد لایق و به اعتقاد اقبال لاهوری انسان ژرف‌نگری بوده است. محمد عبده، سید جمال را شخصی آگاه به اوضاع و احوال ملت‌ها و کشورها دانسته و به اعتقاد مرتضی مطهری، سیدجمال سلسله‌جنبان نهضت‌های صدسال اخیر در جهان بوده است.[۲۷]
درگذشت
سید جمال‌الدین در سن 62 سالگی،[۲۸] مصادف با روز سه‌شنبه 19 اسفند 1275ش، در ترکیه وفات کرد و در قبرستان «شیخ لرمزاری» در شهر بندری استانبول به خاک سپرده شد.[۲۹]در سال 1284ش به درخواست دولت افغانستان، پیکر سید جمال‌الدین از استانبول به کابل منتقل شد و در دانشگاه کابل دفن شد. در سال 1311ش سازه بلندی از سنگ آبنوس سیاه بر بالای آن نصب شد.[۳۰]
پانویس
- ↑ محیط طباطبایی، سید جمال‌الدین اسدآبادی و بیداری مشرق زمین،1370ش، ص33.
- ↑ جیلانی، سید جمال‌الدین افغانی، 1317ش، ص5؛ رشتیا، سید جمال‌الدین افغانی و افغانستان، 1355ش، ص14-17.
- ↑ طباطبایی، «جمال‌الدین اسدآبادی»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ «زندگینامۀ سید جمال‌الدین حسینی اسدآبادی»، همشهری آنلاین.
- ↑ زندگینامۀ سید جمال‌الدین حسینی اسدآبادی»، همشهری آنلاین.
- ↑ مطهری، نهضت‌های اسلامی در صدساله اخیر، 1387ش، ص38.
- ↑ رفیعی، «سیدجمال اسدآبادی»، پژوهه، پژوهشکدۀ باقرالعلوم.
- ↑ جیلانی، سید جمال‌الدین افغانی، 1317ش، ص53.
- ↑ رشتیا، سید جمال‌الدین افغانی و افغانستان، 1355ش، ص5.
- ↑ طباطبایی،«جمال‌الدین اسدآبادی»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ جیلانی، سید جمال‌الدین افغانی، 1317ش، ص33و46.
- ↑ طباطبایی،«جمال‌الدین اسدآبادی»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ رفیعی، «سیدجمال اسدآبادی»، پژوهه، پژوهشکدۀ باقرالعلوم.
- ↑ جیلانی، سید جمال‌الدین افغانی، 1317ش، ص19.
- ↑ کدی، «اسدآبادی، سید جمال‌الدین»، دایرة‌المعارف جهان نوین اسلام، 1388ش، ج1، ص310-313.
- ↑ رفیعی، «سیدجمال اسدآبادی»، پژوهه، پژوهشکدۀ باقرالعلوم.
- ↑ جیلانی، سید جمال‌الدین افغانی، 1317ش، ص19.
- ↑ کدی، «اسدآبادی، سید جمال‌الدین»، دایرة‌المعارف جهان نوین اسلام، 1388ش، ج1، ص312.
- ↑ جیلانی، سید جمال‌الدین افغانی، 1317ش، ص29.
- ↑ محیط طباطبایی، سید جمال‌الدین اسدآبادی و بیداری مشرق زمین،1370ش،ص41.
- ↑ رهبری، « سید جمال الدین اسدآبادی و نوگرایی دینی»، وب‌سایت دکتر رهبری.
- ↑ کدی، «اسدآبادی، سید جمال‌الدین»، دایرة‌المعارف جهان نوین اسلام، 1388 ش، ج1، ص314.
- ↑ طباطبایی، «جمال الدین اسدآبادی»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ رفیعی، «سیدجمال اسد آبادی»، پژوهه، پژوهشکدۀ باقرالعلوم.
- ↑ رشتیا، سید جمال‌الدین افغانی و افغانستان، 1355ش، ص9.
- ↑ آریانفر، «آشنایی با آثار وتالیفات سید جمال الدین افغانی»، وب‌سایت شخصی دکتر شمس‌الحق آریانفر.
- ↑ «سید جمال الدین اسد آبادی»، ویکی‌شیعه.
- ↑ جیلانی، سید جمال‌الدین افغانی، 1317ش، ص52.
- ↑ رفیعی، «سیدجمال اسد آبادی»، پژوهه، پژوهشکدۀ باقرالعلوم.
- ↑ «آرامگاه سیدجمال‌الدین اسدآبادی کجاست»، وب‌سایت تابناک.
منابع
- «آرامگاه سیدجمال‌الدین اسدآبادی کجاست»، وب‌سایت تابناک، تاریخ انتشار: 19 اسفند 1391ش.
- آریانفر، شمس‌الحق، «آشنایی با آثار و تألیفات سید جمال‌الدین افغانی»، وب‌سایت شخصی دکتر شمس‌الحق آریانفر، تاریخ درج مطلب: 20 اردیبهشت 1389ش.
- جیلانی اعظمی، غلام، سید جمال‌الدین افغانی، کابل، مطبعۀ عمومی، 1317ش.
- رشتیا، سیدقاسم، سید جمال‌الدین افغانی و افغانستان، کابل، بیهقی، 1355ش.
- رفیعی، سیدعباس، «سیدجمال اسدآبادی»، پژوهه، پژوهشکدۀ باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: 29 تیر 1393ش.
- رهبری، مهدی، «سید جمال‌الدین اسدآبادی و نوگرایی دینی»، وب‌سایت دکتر مهدی رهبری، تاریخ درج مطلب: پاییز 1388ش.
- «زندگینامۀ سید جمال‌الدین حسینی اسدآبادی»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 25 مهر 1386ش
- طباطبایی، جواد، «جمال‌الدین اسدآبادی»، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 1 اسفند 1401ش.
- کدی، نیکی ر، «اسدآبادی، سید جمال‌الدین»، دایرة‌المعارف جهان نوین اسلام، تهران، کتاب، 1388ش.
- محیط طباطبایی، محمد، سید جمال‌الدین اسدآبادی و بیداری مشرق زمین، به‌تحقیق هادی خسروشاهی، تهران، 1370ش.
- مطهری، مرتضی، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صدساله اخیر، تهران، صدرا، چ16، 1387ش.