سیما سمر

سیما سمر

سیما سمر
اطلاعات
زاده	۱۳۳۵ش

سیما‌ سمر؛ پزشک و فعال حقوق بشر.

سیما سمر از بانوان هزاره‌تبار و اثرگذار در زمینۀ سیاست و حقوق بشر و فعال اجتماعی زنان و کودکان در افغانستان است.

کودکی و نوجوانی

سیما سمر در سال 1335ش، در ولایت غزنی، ولسوالی جاغوری به دنیا آمد. او، تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خود و هلمند گذراند. سیما در سن نوجوانی و در کلاس هفتم، به‌دلیل تبعیض آشکار جنسیتی، قومیتی و مذهبی، انگیزة خدمات بشردوستانه را در خود پیدا کرد.

جوانی و تحصیلات

سیما سمر پس از طی مراحل آموزش ابتدایی و متوسطه، به کابل رفت و در رشتة پزشکی در دانشگاه کابل ادامة تحصیل داد. او اولین دختر هزاره بود که به تحصیلات عالی راه یافته بود. در سال 1986م از دانشکدة طب کابل فارغ‌التحصیل شد و به مناطقی با شرایط سخت و دوردست مأموریت یافت، اما به‌دلیل عدم اطمینان از امنیت جانی، از رفتن به آن مناطق، سرباز زد و به زادگاه خود برگشته و خدمات صحی را آغاز نمود. پس از آن‌که همسر او در دوران نظام کمونسیتی دستگیر شد، به کویتة پاکستان مهاجرت کرد و در شفاخانه‌ای (بیمارستان) در بخش پناهندگان افغانستانی، مشغول به خدمت شد.

فعالیت‌ها

سازمان شهدا

نیازهای شدید بهداشتی درمانی، سمر را مصمم کرد تا در سال 1989م، یک نهاد غیردولتی را با عنوان «سازمان شهدا» (Shuhada Organzaon) برای مهاجران افغانستان در کویته راه‌اندازی کند. وظیفة این نهاد، مراقبت از زنان و دختران افغان و نیز زنان بی‌سرپرست تعریف شد.

همچنین سمر به خدمت‌رسانی در امر تعلیم و تربیت، بهداشت خانواده، برنامه‌ریزی خانوادگی، توانمندسازی زنان و دختران افغانستانی در داخل کشور و کویتة پاکستان و تربیت پرستار و قابله، نقش عمده‌ای ایفا کرد، اما نیازهای تحصیلی و پزشکی پناهندگان در کویته و هموطنان داخل کشور، فراتر از ظرفیت سازمان شهدا بود. این سطح از نیازها، سیما سمر را به‌سوی تأسیس «انستیتوت ساینس» کشانید تا تعداد زیادی از جوانان مهاجر به تکمیل تحصیلات خود بپردازند.

سمر، چهار شفاخانه (بیمارستان) در مناطق محروم افغانستان و ده‌ کلینیک صحی، در قالب مؤسسۀ شهدا تأسیس کرد.

مکتب

خانم سمر در دورۀ اول تسلط طالبان، مکاتب زیرزمینی ایجاد کرد تا به آموزش دانش‌آموزان بپردازد. پس از استقرار دولت موقت، این مکاتب به دولت واگذار شد که حدود 800 نفر در آن مشغول تحصیل بودند. او همچنین 119 مکتب کوچک و بزرگ را ایجاد یا بازسازی کرد و بیش از 159 هزار دانش‌آموز دختر و پسر را آموزش داد که از مجموع دانش‌آموزان، بیش از 52 درصد آنها، دختر بودند. علاوه بر آن، در حدود 9027 معلم، در سازمان شهدا، آموزش دیدند؛ 49300 خانم نیز در دوره‌های سوادآموزی مراکز تحت مدیریت سیما سمر شرکت کرده و 376 دختر نیز از برنامه‌های زبان انگیسی و کامپیوتر بهره بردند. تا‌کنون بیش از 4 میلیون نفر از طریق سازمان شهدا، در موضوعات حقوق کودکان، حقوق زنان و حقوق بشر آموزش‌های ابتدایی دیده‌اند.

تأسیس مؤسسۀ تحصیلات عالی گوهرشاد

در سال 2010م خانم سمر مؤسسة تحصیلات عالی گوهرشاد را بنیان نهاد. این مؤسسه با هدف تسهیل آموزش‌های عالی برای جوانان به‌صورت غیرانتفاعی ایجاد شد که تا به‌حال حدود 300 دانشجو را بورسیه کرده که در این میان، 170 تن دختر هستند.

ایجاد مرکز توانمندسازی زنان

سمر، در کنار مؤسسۀ تحصیلات عالی گوهرشاد، مرکز توانمندسازی زنان را با هدف کمک به زنان و حمایت مالی دختران محصل بی‌بضاعت، ایجاد کرد. او همچنین، سه یتیم‌خانه در بامیان و غزنی تأسیس کرد. سیما سمر، از طریق این یتیم‌خانه، یتیمان و زنان بی‌سر‌پرست را مورد حمایت خود قرار داد و تعدادی از آنها را در اثر حمایت‌های مالی و آموزشی، به دانشگاه فرستاد.

مسئولیت‌ها

سیما سمر، در پی فعالیت‌های داوطلبانه و خیرخواهانۀ خود در زمینه‌های گوناگون انسانی، در سال 2001م در کنفرانس بن، برای استقرار نظام جدید در افغانستان، از سوی سازمان ملل دعوت شد تا به‌عنوان یک فعال اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در تثبیت نظام جدید یاری رساند. سمر در ژوئیه 2002م به‌عنوان معاون لوی‌جرگة اضطراری در افغانستان انتخاب شد. او همچنین، اولین وزیر امور زنان در تاریخ افغانستان، پس از چند‌ دهه جنگ و ناامنی و اولین وزیر زن هزاره‌تبار بود. سیما سمر، در وزارت تازه‌تأسیس امور زنان، خدمات مهمی را برای زنان محروم افغانستان آغاز کرد. از جملة کارهایی که او در این وزارتخانه انجام داد، شامل موارد زیر است: فراهم کردن زمینة بازگشت زنان به وظایف دولتی؛ زمینه‌سازی برای بازگشایی مدارس برای دختران؛ ایجاد آموزشگاه‌های سوادآموزی، گل‌دوزی و خیاطی در وزارت امور زنان؛ ایجاد مکتب (مدرسه) برای زنان متأهل؛ تأسیس مراکز مختلف خدماتی ویژة زنان در سراسر کشور و اختصاص 55 درصد از سهمیة نمایندگی در لویه‌جرگه، برای زنان. سیما سمر پس از پایان کار در وزارت امور زنان، از سال 1381 تا 1398ش، به‌عنوان رئیس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان خدمت کرد و پس از آن به‌عنوان وزیر دولت در امور صلح و روابط بین‌الملل ایفای وظیفه کرد. او در سال 1397ش، عضویت بورد عالی مشورتی دبیرکل سازمان ملل در امور میانجی‌گری صلح را به‌دست آورد. همچنین در سال 1394ش، عنوان معاونت مجمع آسیا و اقیانوسیه (پاسیفیک) را احراز کرد.

دیدگاه‌ها

خانم سمر، زنان را رکن بنیادین جامعه و دارای کرامت انسانی برابر با مردان دانسته و جامعة بشری را بدون در نظر گرفتن جایگاه زن، بی‌معنا می‌دانست. او، همچنین، از جمله دلایل خشونت علیه زنان افغان را، عدم آگاهی خود آنها، عدم دسترسی به مسائل بهداشتِ زنان در مورد باروری، فقر و عدم پشتیبانی مراجع عدلی (قضایی) از زنان می‌دانست.

جوایز و افتخارات

سیما سمر به‌دلیل خدمات فراوان در زمینة حقوق بشر به‌ویژه در دفاع از حقوق زنان و کودکان، در سال 2009م و 2010م نامزد دریافت جایزة صلح نوبل شد. سمر بیش از 25 جایزة ملی و بین‌المللی و تعدادی مدرک دکترای افتخاری از نهادهای مختلف جهان، دریافت کرده است؛ مانند:

1. جایزۀ رهبری اجتماعی (Community Leadership)، در سال 1994م از طرف بنیاد “Roman Magsaysay”، در فیلیپین؛
2. جایزۀ Voice of Courage، از کمیسون زنان برای زنان و اطفال مهاجر، در نیویورک؛
3. جایزۀ «زنان برای صلح» توسط Together for Peace Foundation، در رم ایتالیا؛
4. جایزۀ زندگی بهتر یا «نوبل آلترناتیو» صلح.

سمر، به‌خاطر تلاش‌های خستگی‌ناپذیر در زمینۀ حقوق بشر در سطح ملی و بین‌المللی، در ماه می 2005م از سوی کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد به‌عنوان گزارشگر ویژۀ حقوق بشر در سودان معرفی شد.

دیدگاه‌ها در‌بارۀ سمر

خانم سمر، یکی از زنان تأثیرگذار در عرصة سیاست در افغانستان است. هیئت داوران بنیاد آلترناتیو یا زندگی بهتر، کار خانم سمر در زمینة تأمین حقوق بشر در افغانستان را استقامت و فداکاری شجاعانه خوانده است. همچنین از او به‌عنوان بانوی رؤیاهای نسل حاضر افغانستان، آموزگار نسل امروز و ستارۀ مدنیت یاد شده است. او از معدود زنانی است که پست‌های مهمی را در دولت و بیرون دولت افغانستان، تصاحب کرده است.

منابع

• احمدی، فاطمه، «سیما سمر: به مردان می‌گویم که زنانه کار کنند»، وب‌سایت هفته‌نامه نیمرخ، تاریخ انتشار: 2 میزان 1396ش.
• «از‌ کارنامه موفق سیما سمر در مراسمی باشکوه تجلیل به عمل آمد»، وب‌سایت چکاد، تاریخ درج مطلب: 22 مهر 1398ش.
• «بیوگرافی سیما سمر، انجمن یک‌رمان»، تاریخ درج مطلب: 24 سپتامبر 2020م.
• «داکتر سیما سمر معاون مجمع آسیا و اقیانوسه شد»، وب‌سایت هزاره انترنشنال، تاریخ بازدید: 22 بهمن 1401ش.
• «سیما سمر بار دیگر نامزد جایزه صلح نوبل شد»، وبلاگ می رحیمی، تاریخ درج مطلب: 10 مهر 1389ش.
• شهیر، علی‌شیر، «نخبگان سیاسی زن؛ 10 چهرة تأثیرگذار بر سیاست افغانستان»، تاریخ درج مطلب: 18 اسفند 1395ش.
• «ماجرای تحریف شخصیت سمر به سلمان‌رشدی افغانستان، طبیبی که شاگردش دیپلمات شد، وزیری که دفتر کار نداشت»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 7 دی 1394ش.
• ماهوره، ثریا، «بیوگرافی سیما سمر پزشک و فعال حقوق بشر»، وب‌سایت همصنفی، تاریخ درج مطلب: 7 تیر 1398ش.
• محبی، نورعلی، «بیوگرافی مختصر داکتر سیما سمر، وبلاگ عصیان»، تاریخ درج مطلب: 19 تیر 1392ش.
• مؤمن‌زاده، «سیما سمر برندۀ جایزۀ زندگی بهتر یا الترنابیو شد»، وبلاگ جاغوری یک، تاریخ درج مطلب: 6 مهر 1391ش.