شیخ رجبعلی خیاط

شیخ رجبعلی خیاط؛ عارف مشهور و صاحب کرامات در قرن معاصر.

قبر شیخ رجبعلی خیاط در قبرستان ابن‌بابویه

شیخ رجبعلی خیاط، عارفی بود که به گفته بسیاری از اطرافیان، توانسته بود با کنترل نفس خود به مقامات عالی معنوی برسد و در اصطلاح عرفانی، چشم برزخیِ او گشوده شده بود. سخنان و موعظه‌های او در سال‌های نه چندان دور در تهران شنیده می‌شد و شاگردان زیادی از درس‌های اخلاق او بهره می‌گرفتند.

معرفی و خانواده

رجبعلی نکوگویان مشهور به «جناب شیخ» و « شیخ رجبعلی خیاط» در سال 1262ش در تهران به دنیا آمد. پدرش مشهدی باقر، یک کارگر ساده بود و در دوازده سالگی شیخ رجبعلی از دنیا رفت. شیخ در 22 شهریور 1340ش در سن 78 سالگی در شهرری از دنیا رفت و در قبرستان ابن‌بابویه شهرری به خاک سپرده شد. شیخ رجبعلی هیچ برادر و خواهر تنی نداشته است. او پنج پسر و چهار دختر داشت که یکی از دخترانش در کودکی از دنیا رفته است.

شغل

شیخ رجبعلی، به شغل خیاطی مشغول بود و به همین دلیل به شیخ رجبعلی خیاط معروف شد.کارگاه خیاطی او در خانه‌اش قرار داشت. محل کار او اتاق کوچکی بود که در آن یک گلیم ساده و یک میز کهنه خیاطی قرار داشت. او در کار خود بسیار جدی بود و تا آخرین روزهای عمرش تلاش می‌کرد تا با دست‌رنج خود زندگی‌اش را اداره کند. وی در گرفتن مزد خیاطی، بسیار باانصاف بود و به‌اندازه کاری که انجام می‌داد اجرت می‌گرفت. بسیار پیش می‌آمد که بعد از انجام کار، وقتی می‌دید کمتر از مقداری که پیش‌بینی کرده بود کار انجام داده هزینه‌ای را که به‌نظرش اضافه گرفته بود به مشتری پس می‌داد.

سبک زندگی

شیخ رجبعلی تا پایان عمر در تهران و در خانه خشتی و ساده‌ای زندگی کرد که از پدرش به ارث برده بود و در خیابان مولوی، کوچه سیاه‌ها (شهید منتظری) قرار داشت. فرزندش چندبار به‌خاطر این‌که افراد مهمی به ملاقات او می‌آمدند به او پیشنهاد داد که به اتاق نوساز در طبقه بالای خانه برود، اما شیخ قبول نمی‌کرد و می‌گفت هرکس من را می‌خواهد بیاید داخل همین اتاق و روی خرده کهنه‌ها بنشیند.

لباس او بسیار ساده و تمیز بود، چیزی شبیه لباده روحانیون بر تن می‌کرد، عرقچین بر سر می‌گذاشت و عبا بر دوش می‌انداخت. وی حتی در لباس پوشیدن هم قصد قربت می‌کرد؛ یک‌بار که یکی از اشراف به دیدنش آمده بود و او به خاطر خوشایند آن فرد در هنگام نماز عبایش را بر دوش انداخته بود، احساس کرد که دچار حجابِ نفس (تاریکی باطن) شده و شب در عالم معنا، او را سرزنش کردند.

شیخ رجبعلی بیشتر از غذاهای ساده مانند سیب‌زمینی و فرنی استفاده می‌کرد.سر سفره رو به قبله و دوزانو می‌نشست و به‌طور خمیده غذا می‌خورد. هنگام غذا خوردن صحبت نمی‌کرد. اگر کسی او را به مهمانی دعوت می‌کرد با توجه، قبول یا رد می‌کرد، با این حال بیشتر وقت‌ها دعوت دوستان را رد نمی‌کرد. از غذای بازار پرهیز نمی‌کرد ولی از تأثیر غذا در روح انسان غافل نبود و بسیاری از دگرگونی‌های روحی و کدورت باطن را به‌خاطر غذا می‌دانست.

او با سیاست خیلی سر و کاری نداشت، اما با حکومت پهلوی و سیاستمداران حاکم آن به‌شدت مخالف بود.

سحرها معمولاً بیدار بود و بعد از طلوع آفتاب و گاهی عصرها، اندکی استراحت می‌کرد.

تعبد

شیخ رجبعلی سیر و سلوک هیچ‌یک از فرقه‌های تصوف را قبول نداشت و طریقۀ او اطاعت محض از راهنمایی‌های اهل‌بیت بود. او در همین چارچوب، علاوه بر واجبات، به مستحبات نیز اهمیت ویژه‌ای می‌داد. او فلسفه توسل به اهل‌بیت را نه رفع مشکلات و گرفتاری‌های فردی، بلکه طی کردن مراحل دشوار توحید و خداشناسی می‌دانست که بدون راهنما، ممکن نیست.

شیخ رجبعلی با اینکه در نظر مردم، اهل کشف و شهود شناخته شده بود اما خودش اعتقاد داشت که نباید به مکاشفات یقین داشت و به آن تکیه کرد. او همیشه تأکید می‌کرد که در زندگی، باید رفتار و گفتار امامان را الگوی خود قرار دهیم.

شیخ باور داشت که اگر کسی احکام اسلام را به‌طور واقعی در زندگی خود پیاده کند به تمام کمالات و مقامات معنوی دست خواهد یافت. او با افرادی که ریاضت‌های نامتعارف و ناسازگار با آموزه‌های دین، انجام می‌دادند به‌شدت مخالف بود. زمانی که یکی از مریدان شیخ، به ریاضت روی آورد و از همسر خود کناره گرفت،‌ شیخ رجبعلی او را سرزنش کرد و به او توصیه کرد که نزد همسر خود برود و با اهتمام به نماز اول‌وقت و تعقیبات معمول آن، به زندگی عادی خود بازگردد.

خصوصیات اخلاقی

شیخ رجبعلی بسیار مهربان، خوشرو، متین و مؤدب بود. همیشه دوزانو می‌نشست و به پشتی تکیه نمی‌کرد. بسیار آرامش داشت و معمولا هنگام صحبت بر لبانش خنده بود. خیلی کم عصبانی می‌شد و وقتی عصبانی می‌شد که شیطان و نفس او را درگیر می‌کردند و آن‌وقت تمام وجودش را خشم فرا می‌گرفت و از خانه بیرون می‌رفت و وقتی بر نفس خود غلبه پیدا می‌کرد آرام به خانه برمی‌گشت. او مردم را به خوش‌اخلاقی توصیه می‌کرد و تأکید داشت که انسان باید برای خدا خوش‌اخلاق باشد و با مردم خوش‌رفتاری کند نه برای جلب توجه مردم. او بسیار کم‌حرف بود و همیشه در حال ذکر گفتن و توجه به خدا بود. به امام علی هم ارادت ویژه‌ای داشت و ذکر «یا علی ادرکنی» وِرد زبانش بود. در جلسه‌های دعا بسیار گریه می‌کرد. شیخ رجبعلی به اشعار حافظ علاقه زیادی داشت به‌طوری که اگر می‌خواست کسی را تنبیه کند یا به او هشدار بدهد برای او اشعاری از حافظ را می‌خواند. مثلا اگر می‌خواست کسی را که گرفتار دنیا شده متوجه سازد این شعر حافظ را برایش می‌خواند:

کس نیست که افتادۀ آن زلفِ دوتا نیست

در رهگذرِ کیست که دامی ز بلا نیست

نقطه عطف

مبدأ تحول و نقطه عطف در زندگی شیخ رجبعلی، ماجرایی آموزنده و عبرت‌انگیز است. در زمان جوانی، دختر زیبا و رعنایی از فامیل، دلباختۀ رجبعلی شده بود و سرانجام او را در خانۀ خلوتی به دام انداخت. در آن لحظات، رجبعلی با خود اندیشید که خداوند زیاد می‌تواند من را امتحان کند، اما این‌بار من خدا را امتحان می‌کنم و از این حرام آماده و لذت‌بخش دوری می‌کنم و در ازای ترک گناه در راه خدا، از او می‌خواهم که من را برای خودش تربیت کند. رجبعلی با این تصمیم، از آن محل دور شد و نگذاشت که دامنش به گناه آلوده شود. او خود، معتقد بود که همین خویشتن‌داری و پرهیز از گناه، دیدۀ حقیقت‌بین او را باز کرده است.

منابع

• «آشنایی با شیخ رجبعلی خیاط»، وب‌سایت معراج امام رضا، تاریخ بازدید: 16 شهریور 1401ش.
• حافظ، غزلیات، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 16 شهریور 1401ش.
• «خصوصیات اخلاقی جناب شیخ رجبعلی خیاط»، مجله اینترنتی خواندنی‌ها، تاریخ درج مطلب: 18 شهریور 1396ش.
• «زندگی‌‌نامه شیخ رجبعلی خیاط»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 16 شهریور 1401ش.
• «زندگی‌نامه شیخ رجبعلی خیاط»، وب‌سایت پرسمان، تاریخ بازدید: 16 شهریور 1401ش.
• «زندگی‌نامه شیخ رجبعلی خیاط»، وب‌سایت لینکنما، تاریخ درج مطلب: 20 آبان 1394ش.
• «زندگی‌نامه شیخ رجبعلی خیاط»، وب‌سایت نماگرد، تاریخ بازدید: 16 شهریور 1401ش.
• «شیخ رجبعلی خیاط چگونه نفس خود را کنترل کرد؟»، وب‌سایت ستاره، تاریخ درج مطلب: 6 اردیبهشت 1401ش.
• «شیخ رجبعلی خیاط»، ویکی اهل‌البیت، تاریخ بازدید: 16 شهریور 1401ش.
• محمدی ری‌شهری، محمد، کیمیای محبت، قم، دارالحدیث، چاپ نهم، 1381ش.
• «15 نکته ناب اخلاقی از زبان شیخ رجبعلی خیاط»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 20 شهریور 1391ش.