عاطفه منفی

عاطفه منفی؛ هیجان‌های ناخوشایند مانند غم، اضطراب و ترس.

عاطفۀ منفی، سندرمی است که در آن افراد احساس می‌کنند قادر به تأمین نیازهای خود نبوده و از این موضوع، رنج می‌برند. سندرم عاطفۀ منفی، حالتی از رنج روانی است که با غلبۀ خُلق و احساسات منفی مشخص شده و عملکرد و رفاه سازگارانه را مختل می‌کند.

مفهوم‌شناسی

عاطفۀ منفی یک بُعد عمومی از یأس درونی و عدم اشتغال به کاری لذت‌بخش است که حالت‌های خلقی اجتنابی مانند خشم، تنفر، غم، حقارت، احساس گناه، ترس و عصبانیت را به دنبال دارد.

ویژگی‌ها

پژوهش‌های صورت‌گرفته نشان داده‌اند که عاطفۀ منفی، برخلاف عاطفۀ مثبت که با حمایت اجتماعی، خوش‌بینی و پاسخ‌های مقابله‌ای سازگارانه همراه است، با روابط منفی، بدبینی و راهبردهای مقابله‌ای اجتنابی همراه می‌شود. همچنین، افراد با عاطفۀ منفی بالا، تمایل بیشتری به مصرف الکل و سیگار از خود نشان می‌دهند. علاوه بر آن، عاطفۀ منفی با بهزیستی روان‌شناختی رابطه‌ای منفی داشته و اثری افسرده‌کننده دارد.

انواع عاطفه

بسیاری از مردم بر این باورند که عاطفۀ مثبت و منفی دو عامل خُلقی متضاد از یکدیگر هستند. این درحالی است که کارشناسان، این دو عامل را متمایز و متعامد یکدیگر می‌دانند.

در حقیقت، عاطفۀ مثبت، نشان‌دهندۀ این است که فرد تا چه اندازه شور و شوق زندگی دارد و چه میزان احساس فاعلیت و هشیاری می‌کند. عاطفۀ مثبت بالا نیز بر انرژی زیاد، تمرکز کامل و اشتغال لذت‌بخش تأکید می‌کند. همچنین، عاطفۀ مثبت پایین بر رخوت و غمگینی اشاره دارد.

این در حالی است که عاطفۀ منفی نشان‌دهندۀ یک بُعد عام ناراحتی درونی و اشتغال ناخوشایند است که شامل حالاتی ناخوشایند همچون خشم، نفرت و ترس می‌شود. به‌عبارت دیگر، عاطفۀ منفی عامل مشترک افسردگی و اضطراب محسوب می‌شود. عاطفۀ منفی پایین نیز با آرامش و راحتی همراه است. افراد دارای عاطفۀ منفی بالا نیز به‌سمت ناراحتی و ناخرسندی گرایش داشته و دید منفی نسبت به خود و زندگی دارند.

عاطفۀ منفی و اضطراب اجتماعی

پژوهش‌های صورت‌گرفته در سراسر جهان نشان داده‌اند که عاطفۀ منفی بر شدت آسیب‌ها، استرس‌ها و ترس‌های ناشی از اضطراب اجتماعی أثرگذار هستند. علاوه بر آن، عاطفۀ منفی زمینه‌ساز برخی از اختلال‌های روانی مانند اضطراب و افسردگی است.

در حقیقت، عاطفۀ منفی بیانگر یک مشغولیت ناخوشایند است که فرد مبتلا به آن، احساس ناخشنودی، تحریک‌پذیری و عصبانیت می‌کند. افرادی که عاطفۀ منفی را تجربه می‌کنند، در حقیقت، در حال تجربۀ طیف گسترده‌ای از احوال منفی مانند ترس، غم، خشم، گناه، تحقیر و تنفر هستند. این گروه از افراد، در تعامل با محیط نیز استرس و نارضایتی بیشتری را تجربه کرده و تمایل بیشتری به شرح شکست‌های خود دارند. آنها، برداشت‌های منفی نسبت به وقایع اطراف خود نیز دارند. تمامی این عواطف منفی، ترس از ارزیابی‌های منفی و برداشت‌های شناختی بیشتر را در افراد مضطرب اجتماعی به دنبال دارد.

عاطفۀ منفی و تحصیل

تحقیقات نشان داده‌اند که بین عاطفۀ مثبت و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان و دانشجویان، در زمینۀ پردازش اطلاعات، رابطه وجود دارد. این در حالی است که عاطفۀ منفی، به‌صورتی منفی، بر یادگیری مؤثر است. همچنین، تحقیقات ثابت کرده‌اند که افرادی که در حالت عاطفی منفی و هیجانات منفی هستند، با احتمال بیشتری دست به اهمال‌کاری می‌زنند. محققان، اصلی‌ترین دلیل اهمال‌کاری را «ترس از شکست» عنوان کرده‌اند.

ترس از شکست، به‌عنوان یک گرایش به ارزیابی تهدیدکننده و احساس اضطراب در شرایطی است که امکان شکست در آن وجود دارد. بنابراین، افرادی که ترس از شکست را به میزان بالایی تجربه می‌کنند در راهبردهای خودنظارتی خود با ناتوانی، بدبینی و عملکرد اجتنابی همراه می‌شوند که تمامی این موارد، در عملکرد تحصیلی افراد، مانند گرفتن نمرات ضعیف و انگیزش درونی کم تأثیرگذار هستند. این آثار، در نهایت به بهزیستی و سلامت روانی پایین‌تر مانند کاهش رضایت از زندگی و اضطراب بالا و نیز کاهش رفتارهای بین فردی مانند آستانۀ تحمل‌پذیری پایین‌تر و گوشه‌گیری ختم می‌شوند.

منابع

• بخشی‌پور رودسری، عباس و دژکام، محمود، «تحلیل عاملی تأییدی مقیاس عاطفۀ مثبت و منفی»، مجلۀ روانشناسی، دوره 9، شماره 4، پیاپی 36، 1384ش.
• بشردوست، سجاد، «ارتباط نگرانی‌های مربوط به تصویر بدن با باورهای غیرمنطقی و نگرش‌های جنسیتی در دانشجویان دختر»، پژوهش‌نامۀ زنان، شمارۀ 6، 1390ش.
• رحمانی جوانرود، سمیرا و محمدی، سمیه، «نقش عاطفۀ مثبت و منفی، ترس از شکست و جهت‌گزینی هدف پیشرفت در پیش‌بینی اهمال‌کاری تحصیلی دانشجویان»، دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، سال 18، شمارۀ 1، پیاپی 67، 1396ش.
• محمودعلیا، مجید و همکاران، «سیستم بازداری رفتاری و شدت نشانه‌های اضطراب اجتماعی: نقش واسطه‌ای کمال‌گرایی و عاطفۀ منفی»، فصلنامۀ پژوهش‌های نوین روانشناختی، سال 16، شمارۀ 62، 1400ش.
• Steptoe, A, O’Donnell, K, Marmot, M, Wardle, J, “Positive affect and psychosocial processes related to health”, British Journal of Psychology, 2008.
• Watson, D, Tellegen, A, “Toward a consensual structure of mood”, Psychological Bulletin, 1985.