اهمال‌کاری
اهمال‌کاری؛ به تأخیر انداختن انجام کار یا وظیفه.
کار را به فردا گذاشتن، دلیلی محکم برای افسردگی، کاهش عزت‌نفس و اضطراب دانسته می‌شود. بررسی‌‌های علمی نشان می‌دهد اهمال‌کاران بیش از دیگران رنج می‌برند. سبک زندگی آن‌ها شامل نوعی سازگاری نادرست است و شکستی اساسی در تسلط بر نفس دارند. اهمال‌کاری گاهی ریشه در خود شخص دارد و گاهی نیز به دیگران و محیط برمی‌گردد. حسابرسی از خویشتن و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، در کاهش اهمال‌کاری مؤثر دانسته شده است.
مفهوم‌شناسی
اهمال در لغت به‌معنای سستی، تنبلی و سهل‌انگاری در کار آمده[۱] و اهمال‌کاری به‌معنای کوتاهی کردن در انجام کار و به تأخیر انداختن آن است.[۲] برخی پژوهشگران، به آینده موکول کردن وظایف را اهمال‌کاری می‌دانند.[۳] برخی دیگر، گریز از فعالیت و پوزش‌خواهی برای توجیه تأخیر در انجام آن را نیز در تعریف اهمال‌کاری می‌آورند.[۴] آموزه‌های اسلامی در بیان اهمال‌کاری از واژگانی همچون تَوانی[۵] (سست‌شدن)[۶]، کَسَل (سستی‌کردن)[۷]، إِبطاء (درنگ‌کردن)[۸] و تَسویف (کار را به فردا گذاشتن)[۹] استفاده می‌کند و آن را از حالات نفس انسانی می‌داند.[۱۰]
پیامدهای اهمال‌کاری
منابع دینی و پژوهش‌های علمی برای اهمال‌کاری پیامدهای زیر را برمی‌شمارند:
- پشیمانی و ناراحتی از تأخیر در انجام کار؛
- احساس پوچی و بی‌ارزشی؛
- حیرت و سرگردانی؛
- افسردگی؛
- از بین رفتن اعتمادبه‌نفس[۱۱] و کاهش عزت نفس؛[۱۲]
- اضطراب؛[۱۳]
- تأثیرات منفی بر یادگیری و پیشرفت تحصیلی؛[۱۴]
- سرزنش مداوم خود؛[۱۵]
- وابستگی به دیگران[۱۶] و سربار اجتماع شدن؛[۱۷]
- هلاکت و نابودی.[۱۸]
انواع اهمال‌کاری
اهمال‌کاری به پنج دسته کلی تقسیم می‌شود:
اهمال‌کاری بر اساس ویژگی‌های شخصیتی
شش ویژگی کمال‌گرایی، رؤیاپردازی، اضطراب، دردسرسازی، ناسازگاری و خجالت سبب می‌شود افراد به ترتیب به‌خاطر عدم آمادگی برای انجام کار به بهترین شکل، رؤیاپردازی و عدم توجه به جزئیات، نگرانی و ترسِ ناامن‌شدن دنیای خود، کارکردن زیر فشار و استرس، پیدا نکردن دلیل کافی برای انجام کار و اولویت دادن به کار دیگران، در انجام فعالیت‌ها اهمال کنند.
اهمال‌کاری به دلایل گرایشی
این دسته، اهمال به‌خاطر «فرار از زحمت»، «اجتناب (لج‌کردن)»، «ترس از شکست و موفقیت»، «کمال‌گرایی» و «تصمیمات هیجانی» را شامل می‌شود.
اهمال‌کاری به‌دلیل مسائل شناختی
«زحمت‌گریزی»، «ناتوانی در تصمیم‌گیری»، «ناتوانی در درک و حل مسئله»، «تردید به خود»، «نامنظم بودن» و «افراط‌کاری» از انواع اهمال‌کاری این دسته‌اند.
اهمال‌کاری به‌دلیل مسائل جسمانی
اهمال در این دسته ناشی از استرس، خستگی یا بیماری است.[۱۹]
اهمال‌کاری آنلاین
این دسته به روش‌های متداول اهمال‌کاری با ابزارهای فنّاورانه می‌پردازد.[۲۰]
اهمال‌کاری در نگاه اسلام
اهمال‌کاری در اسلام، خصلت سبُک‌سران و مقدمه پدید‌آمدن سستی است.[۲۱] آموزه‌های دینی برای انسان جز سعی و کوشش خود بهره‌ای نمی‌بیند[۲۲] و اهمال و سستی را کلید هر بدی[۲۳] و آفت موفقیت[۲۴] می‌داند. این آموزه‌ها انسان اهمال‌کار در امور دنیوی را در امور اخروی اهمال‌کارتر معرفی می‌کنند.[۲۵] از طرف دیگر بیان می‌دارند اگر انسان، پرکاری هفتاد پیامبر و عمل ایشان را داشته باشد، در روز قیامت اعمال خود را ناچیز می‌بیند.[۲۶] بنابراین، اهمال‌کاری هلاکت ابدی به‌دنبال می‌آورد.
اهمال‌کاری در نگاه روان‌شناسی
در روان‌شناسی، اهمال‌کاری دارای ماهیتی زیان‌بار است. پژوهش‌های روان‌شناسی، هزینه‌های اهمال‌کاری را بسیار بیشتر از منافع موقت آن برمی‌شمرند و نشان می‌دهند، اهمال‌کاران درنهایت از دیگران بیشتر رنج می‌برند و عملکرد بدتری دارند. همچنین اهمال‌کاری را نوعی سبک زندگی با سازگاری نادرست معرفی می‌کنند و آن را نوعی شکست اساسی در تسلط بر نفس می‌نامند.[۲۷]
جنسیت و اهمال‌کاری
پژوهش‌های زیادی رابطه اهمال‌کاری و جنس را بررسی کرده‌اند اما یافته‌های آن‌ها متناقض است. برخی سطح اهمال‌کاری زنان و برخی دیگر سطح اهمال‌کاری مردان را بالاتر نشان می‌دهند. پاره‌ای از آن‌ها نیز هیچ‌گونه تفاوتی بین دو جنس گزارش نمی‌کنند.[۲۸]
زمینه‌های اهمال‌کاری
اهمال‌کاری گاهی در نابهنجاری‌هایی همچون خودکم‌بینی، پايين بودن سطح تحمل، اشتياق به لذت‌جویی کوتاه‌مدت، فقدان قاطعيت که به روان شخص اهمال‌کار مربوط است، ریشه دارد. گاهی نیز به‌سبب ارتباط با دیگران و شرایط محیطی مانند نارضايتى از وضع موجود، عدم تسلط بر كار، نگرش منفى به كار، احساس عدم مسئوليت در برابر ديگران، لجبازى با ديگران، شکل می‌گیرد.[۲۹]
درمان اهمال‌کاری
منابع دینی به آموزه‌های فراوانی در درمان اهمال‌کاری اشاره می‌کند. برای نمونه، عزم و اراده قاطع را داروی این درد می‌داند و با توجه‌دادن انسان به نتایج اهمال‌کاری و تأکید بر عدم توجیه اهمال در وظایف، از او می‌خواهد از عوامل تقویت و ماندگار شدن اهمال‌کاری بپرهیزد. همچنین می‌خواهد اگر از انجام کاری هراس دارد خود را در آن کار قرار دهد، خویش حسابرسی داشته باشد، با وظایف خود پیمان به وفا ببندد و عهدشکنی نکند، تلاش و اصرار بر انجام عمل داشته باشد و وقتی را که در آن هست به انجام کار غنیمت شمرد.[۳۰] راه‌کارهای دیگری که بیان شده است عبارت است از: پیمان با خود، یافتن دوستان جدی و با انگیزه، تمرین تدریجی، دوری از وسوسه‌های شیطان، پرهیز از آرزوهای طولانی، قدرشناسی، ایجاد انگیزه با شروع کار، استفاده از تلقین و از بین بردن زمینه‌های اهمال‌کاری.[۳۱] نتایج پاره‌ای از پژوهش‌های علمی نیز بیشترین تأثیر در کاهش اهمال‌کاری را ابتدا مربوط به درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و سپس آموزش مهارت‌های شناختی و فراشناختی می‌داند.[۳۲] در خصوص اهمال‌کاری در عرصه عبادات نیز راه‌کارهایی به این شرح ارائه شده است: تعیین هدف و زمان، ایجاد انگیزه در انجام کار از طریق توجه به پاداش اعمال دینی و تقویت روح حق‌شناسی و شکرگزاری، پرهیز از لذت‌جویی آنی از سه طریق توجه به نتایج اعمال عبادی و غیر عبادی،اعتدال در عبادات و راه رسیدن به شوق در عبادات، اشتیاق داشتن در عبادات از دو طریق نشستن با عالمان وارسته و مطالعه، شناخت و تفکر، ارزش معرفت و آگاهی و عبادت عاشقانه.[۳۳]
پانویس
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه اهمال.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه اهمال‌کاری؛ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه درنگ‌کردن.
- ↑ تمدنی، اهمال‌کاری در دانشجویان، 1389ش، ص338.
- ↑ نوروزی، ارتباط اهمال‌کاری تحصیلی و عزت نفس، 1393ش، ص63.
- ↑ خطیب، شادی و شادکامی از دیدگاه اسلام، 1391ش، ص125.
- ↑ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه توانی.
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه کسل.
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه ابطا.
- ↑ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه تسویف.
- ↑ آقاتهرانی، اهمال‌کاری (تعلل‌ورزیدن)؛ بررسی علل، راه‌کارها و درمان، 1382ش، ص39.
- ↑ آقاتهرانی، اهمال‌کاری (تعلل‌ورزیدن)؛ بررسی علل، راه‌کارها و درمان، 1382ش، ص40.
- ↑ نوروزی، ارتباط اهمال‌کاری تحصیلی و عزت‌نفس، 1393ش، ص66.
- ↑ تمدنی، اهمال‌کاری در دانشجویان، 1389ش، ص338.
- ↑ جعفری هرندی، مؤثرترین مداخله در کاهش اهمال‌کاری: یک پژوهش فراتحلیلی، 1401ش، ص227.
- ↑ نوروزی، ارتباط اهمال‌کاری تحصیلی و عزت‌نفس، 1393ش، ص63.
- ↑ نوروزی، ارتباط اهمال‌کاری تحصیلی و عزت‌نفس، 1393ش، ص67.
- ↑ خطیب، شادی و شادکامی از دیدگاه اسلام، 1391ش، ص132.
- ↑ اکبری، «آثار اهمال‌کاری»، عجله و شتاب‌زدگی، 1396ش، ص81.
- ↑ عباسی، «انواع اهمال‌کاری؛ شما اسیر کدام نوع اهمال‌کاری شده اید؟»، وب‌سایت بیشتر از یک‌نفر.
- ↑ بهرام‌پور، از شنبه: راهنمای علمی و کاربردی برای رهایی از اهمال‌کاری و تنبلی تا رسیدن به موفقیت، 1394ش، ص127.
- ↑ خطیب، شادی و شادکامی از دیدگاه اسلام، 1391ش، ص126.
- ↑ سوره نجم، آیه 39.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج78، ص187.
- ↑ تميمي آمدي، تصنیف غررالحکم و دررالكلم، 1366ش، ج1، ص463.
- ↑ كلينى، الكافي، 1407ق، ج5، ص85.
- ↑ فقیه، أبوذر الغفاری رمز الیقظه فی الضمیر الانسانی، 1420ق، ص193.
- ↑ جفی، «روان‌شناسی دربارۀ اهمال‌کاری چه می‌گوید؟»، وب‌سایت ترجمان.
- ↑ تمدنی، اهمال‌کاری در دانشجویان، 1389ش، ص339.
- ↑ آقاتهرانی، اهمال‌کاری (تعلل‌ورزیدن)؛ بررسی علل، راه‌کارها و درمان، 1382ش، ص40.
- ↑ آقاتهرانی، اهمال‌کاری (تعلل‌ورزیدن)؛ بررسی علل، راه‌کارها و درمان، 1382ش، ص45-50.
- ↑ «درمان اهمال‌کاری»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه
- ↑ جعفری هرندی، مؤثرترین مداخله در کاهش اهمال‌کاری: یک پژوهش فراتحلیلی، 1401ش، ص235.
- ↑ «اهمال کاری»، ویکی پرسش.
منابع
- قرآن
- آقاتهرانی، مرتضی، اهمال‌کاری (تعلل‌ورزیدن)؛ بررسی علل، راه‌کارها و درمان، معرفت، ش64، 1382ش.
- اکبری، محمود، «آثار اهمال‌کاری»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 13 دی 1396ش.
- «اهمال کاری»، ویکی پرسش، تاریخ بازدید: 17 خرداد1402ش.
- بهرام‌پور، محمدپیام، از شنبه: راهنمای علمی و کاربردی برای رهایی از اهمال‌کاری و تنبلی تا رسیدن به موفقیت، تهران، تعالی، 1394ش.
- تمدنی، مجتبی، اهمال‌کاری در دانشجویان، روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، سال ششم، شماره 24، 1389ش.
- تميمي آمدي، عبدالواحد بن محمد، تصنیف غررالحکم و دررالكلم، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1366ش.
- جعفری هرندی، رضا و دیگران، مؤثرترین مداخله در کاهش اهمال‌کاری: یک پژوهش فراتحلیلی، دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، سال 23، شماره 2، 1401ش.
- جفی، اریک، «روان‌شناسی دربارۀ اهمال‌کاری چه می‌گوید؟»، مترجم: برزگر، علی، وب‌سایت ترجمان، تاریخ بازدید: 17 فروردین 1402ش.
- خطیب، سیدمهدی، شادی و شادکامی از دیدگاه اسلام، قم، دارالحدیث، 1391ش.
- «درمان اهمال‌کاری»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بارگزاری: 14 دی 1396ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 13 فروردین 1402ش.
- عباسی، سعید، «انواع اهمال‌کاری؛ شما اسیر کدام نوع اهمال‌کاری شده‌اید؟»، وب‌سایت بیشتر از یک‌نفر، تاریخ درج مطلب: 10 بهمن 1401ش.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 26 فروردین 1402ش.
- فقیه، محمدجواد، أبوذر الغفاری رمز الیقظه فی الضمیر الانسانی، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1420ق.
- كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بيروت، مؤسسه الوفاء، 1403ق.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 14 فروردین 1402ش.
- نوروزی، سوده، ارتباط اهمال‌کاری تحصیلی و عزت‌نفس، ترویج علم، سال 5، شماره 7، 1393ش.