مسجد جامع بروجرد

مسجد جامع بروجرد، یکی از بنا‌های تاریخی ـ مذهبی با معماری اسلامی و باستانی در شهر بروجرد.

مسجد جامع بروجرد، مسجدِ اصلی و شاخصِ شهر بروجرد بوده که در قسمت شرقی این شهر بنا شده و مردم برای به‌جا آوردن نماز جماعت و جمعه، در آن جمع می‌شوند. این بنا، در گویش بروجردی، به «مَچِد جُمَه» مشهور و پیشتر آتشکده و بنا بر نقلی، معبدِ مسیحیان بوده است. مسجد جامع در شهر بروجرد، نشانۀ فعالیت عِبادی، مذهبی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگیِ مردم به‌صورت یکپارچه است. هم‌اکنون اداره و نظارت بر مسجد جامع، به‌عهدۀ ادارۀ اوقاف است.

تاریخچه

اصطخری (درگذشتۀ 957ق) اولین كسی است که از مسجد بروجرد، نام برده است. البته پژوهش‌‌های صورت گرفته بر روی این مسجد، عموماً مرتبط با اوایل قرن چهاردهم شمسی است. مسجد جامع، همانندِ شناسنامه‌ای برای بروجرد، یکی از شاهکارهای معماری تاریخِ ایران و مقصدِ گردشگران، در استان لرستان است. مسجد جامع، در قرن دوم تا سوم هجری، بر روی آتشکدۀ نیمه‌ویران مربوط به دورۀ ساسانی ساخته شده و در طول تاریخ مورد بازسازی‌های متعدد، قرار گرفته‌ است. رونقِ مسجد، در دورۀ سلجوقیان بوده است و معماران، با ساخت ستون‌های آجری و طاق‌های خشتی، کفِ گنبدخانه را بالا آورده‌‌اند. سازۀ مسجد، در دورۀ ایلخانی، دورۀ جنگ تحمیلی عراق و در زلزلۀ سال 1385ش،‌ آسیب دید و با نظر کارشناسان، مقاوم‌سازی و بازسازی شد. این مسجد، در سال 1314ش، به‌عنوان اثر ملی، ثبت شد. در حال حاضر در این مسجد، نماز جماعت و جمعه، برگزار می‌شود و دور تا دور مسجد را مغازه‌های مختلف و بازار معروفی به ‌نام «راسا وروگِرد» احاطه کرده است.

مسیر دسترسی

مسجد جامع بروجرد در محلۀ دودانگۀ خیابان جعفری بروجرد واقع شده و بازدید از آن در همۀ فصل‌ها رایگان است.

معماری

مسجد جامع یا مسجد جمعه بروجرد، یکی از بناهای تاریخی با ویژگی‌های معماری اسلامی و باستانی است که از نظر شکل، تک‌ایوانی و دارای دو درب ورودی شرقی و غربی است و بخش‌های مختلف این مسجد مانند حیاط با حوض مرکزی، فضای گنبدخانه، شبستان‌های مختلف، شبستان زمستانی، آب‌انبار، منبر چوبیِ نُه پله، ورودی بزرگِ وضوخانه به‌ نام غریب‌خانه، سَرداب و میدان، بوده که برخی از این بخش‌ها، در طول تاریخ از بین رفته است. از نظر کارشناسان و کاوشگران، گنبد اصلی، قدیمی‌ترین بخش مسجد است که با خط کوفی، نامِ ابوالعز محمد، به‌عنوان بانیِ ساختِ آن، روی کتیبه نوشته شده است. این مسجد، در دورانِ صفویه، زندیه و قاجاریه، تعمیر اساسی شده است و با وجود اعتبار زیاد مسجد در زمان سلجوقیان، تزیین‌هایی در مسجد انجام شد. در حال حاضر، مسجد به‌صورت آجر‌نما، کاشی‌کاری و گچ‌بری، تزیین شده است.

آثار تاریخی مسجد

طبق کتیبه‌های مسجد، شبستانِ شمالی مسجد، در قرن چهارم و محوطه‌سازی در قرن‌های چهارم و پنجم قمری صورت گرفته‌ است. متن فرمان شاه‌عباس دوم صفوی بر بالای ورودی غربی مسجد، کتیبۀ منظوم بر منبر گنبدخانه، یکی از درهای مسجد در محل اتصال شبستان غربی به گنبدخانه و دو لوح سنگی در طرفین ایوان مسجد، از جمله آثار تاریخ‌داری است که تاریخ بر روی آن‌ها حک شده است.

باورهای محلی دربارۀ مسجد جامع

مسجد جامع بروجرد به‌عنوان بنای تاریخی، مورد توجه مردم محلی است. باور مردم محلی، این است که امام حسن مجتبی، در این مسجد سخنرانی کرده است. این باورِ خاص، به‌صورت مُستند در منبع یا کتابی نوشته نشده و فقط به‌صورت شفاهی، در بین مردم رواج پیدا کرده است. با وجود تاریخ 1068ق که روی منبر مسجد حک شده، این باور نادرست می‌نماید.

هتل‌هایِ اطرافِ مسجد

هتل زاگرس و هالیس، از جمله هتل‌های نزدیک به این جاذبۀ گردشگری است.

امامزاده‌های اطراف مسجد

امام‌زاده جعفر، شاهزاده ابوالحسن و بقعۀ دو خواهران، از جمله مکان‌های زیارتیِ اطراف مسجد است.

منابع

• «امامزاده جعفر بروجرد»، وب‌سایت جاکو کاوشگر دیدنی‌ها، تاریخ بازدید: ۲۸ شهریور 1401ش.
• «مسجد جامع»، دانشنامۀ اسلامی، تاریخ بازدید: ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «مسجد جامع بروجرد»، وب‌سایت اقامت24، تاریخ بازدید: ۲۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «مسجد جامع بروجرد»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۸ شهریور 1401ش.
• «مسجد جامع بروجرد شاهکار تاریخ معماری»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۲۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
• مبین، ابوالحسن، «بروجرد»، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 27 خرداد 1399ش.
• مهریار، محمد، «بروجرد، مسجد جامع»، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 27 خرداد 1399ش.