مشاوره پیش از ازدواج
مشاوره پیش از ازدواج، فرایند حرفهای برای کمک به افراد بهمنظور آمادگی برای ازدواج. مشاورۀ پیش از ازدواج، یک فرآیند مشاورهای است که به افراد کمک میکند تا قبل از ورود به ازدواج، آمادگی لازم را برای زندگی مشترک و ایجاد رابطۀ زناشویی سالم و موفق داشته باشند. این نوع مشاوره بهصورت معمول توسط مشاوران خانواده و روابط زناشویی ارائه میشود و مواردی را دربرمیگیرد که به آینده زندگی مشترک افراد در زناشویی کمک میکند.
مفهومشناسی
مشاوره پیش از ازدواج که بهاختصار از آن به PMC یاد میشود، نوعی مشاوره مختصر است که مدت آن از 4 تا 12 جلسه و در مواردی بهتشخیص مشاور، بیشتر از آن طول میکشد. اهداف مشاورهای متمرکز بر آمادهسازی مراجعان برای تصمیمگیری درست برای ازدواج با دسترسی به اطلاعات کافی و ناب (تحریفنشده) توسط مشاور است.[۱]
تاریخچۀ مشاورۀ پیش از ازداوج در ایران
در سنت قدیمی ایرانیان، همسریابی برعهده پدر و مادر بود. آنها دختر را انتخاب میکردند و اگر والدین دختر راضی میشدند، ازدواج صورت میگرفت و چه بسا دختر و پسر همدیگر را اصلا ندیده باشند.[۲] در شرایطی که دختر و پسر در انتخاب همسر نقش داشتند، مراجعه به ریشسفیدان و مصلحتسنجی از آنها رواج داشت. همچنین در جامعه ایرانی بهجهت بهرهمندی از ویژگیهای مذهبی، روحانیان بهعنوان مشاوران اخلاقی، روحانی و دینی محل رجوع مردم برای حل مسائل از جمله در موضوع ازدواج هستند. مردم با مراجعه به عالمان دینی، با شرایط ازدواج و معیارهای ازدواج از دیدگاه دینی آشنا شده و سپس اقدام به ازدواج میکنند.[۳] با ورود دانش روانشناسی به ایران در سالهای قبل از انقلاب اسلامی و رشد آن پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایرانیان در کنار روشهای سنتی، به استفاده از سیستم مشاوره تخصصی و علمی برای حل مشکلات خود روی آوردند. این رویکرد در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته است.[۴] امروزه در ایران، اقبال روزافزون مردم و خانوادهها به مشاورۀ پیش از ازدواج مشاهده میشود؛ اما همچنان عوامل مختلفی مانند مفید ندانستن مشاورۀ پیش از ازدواج از سوی والدین یا دختر و پسر، موجب بازداری مردم از مراجعه به مشاوره میشود.[۵]
اهمیت مشاورۀ پیش از ازدواج
کسب تجربه
زوجهای جوان با شکلگیری ازدواج با شماری از روابط و مسئولیتهای جدید روبهرو میشوند که سابقه تجربه آن را نداشتهاند. این امر در جوامعی همانند ایران که روابط زناشویی، صرفا از طریق ازدواج و از مبادی قانونی، عرفی و شرعی صورت میگیرد، نمود بیشتری دارد.[۶]
آشنایی بیشتر
مشاورۀ پیش از ازدواج به افراد در آشنایی بیشتر با شریک زندگی در زمینههایی مانند شناخت روحیات، خلقیات، ویژگیهای شخصیتی، خانواده فرد، موارد دارای اختلاف نظر، تطابق یا ناسازگاری فرهنگی، اجتماعی، مالی و دیگر موارد کمک میکند.[۷]
کنترل هیجانات
هیجانات ناشی از علاقه زیاد ممکن است انسان را دچار خطا ساخته و منجر به تصمیمگیری اشتباه شود که مشاورۀ پیش از ازدواج در این زمینه نیز کمک میرساند.[۸]
ایجاد چشمانداز مشترک
برای داشتن زندگی زناشویی موفق، ضروری است زوجین دیدگاه مشترکی داشته باشند. دیدگاه مشترک، همان چشمانداز واحد و آگاهانهای است که زوج را به سوی هدفشان رهنمون میکند. مشاوره پیش از ازدواج به زوجها کمک میکند تا درستی رابطه خود را ارزیابی کنند. با این ارزیابی، زوجین میتوانند اصلاحات مورد نیاز را برای رسیدن به اهداف مشترک انجام دهند و پیوندی مستحکمتر برقرار کنند.[۹]
دریافت راهنمایی تخصصی
مشاوره گرفتن از یک متخصص ازدواج و خانواده، این فرصت را فراهم میسازد تا مراجعان از دیدگاهی بیطرفانه و آموزشدیده بهرهمند شوند. این مشاور با نگاه تخصصی خود، راهکارهایی را برای مقابله با مشکلات، درک بهتر و کنترل آنها ارائه میدهد.[۱۰]
کاهش آمار طلاق
بسیاری از جوانان در زمان عقد، نامزدی یا آشنایی قبل از ازدواج یک زندگی ایدهآل و بدون هرگونه اختلاف و درگیری را تصور میکنند و با همین دیدگاه، تفاهم کامل را بین خودشان قطعی میدانند. این جوانان در نخستین مشکلی که برایشان در زندگی مشترک پیش میآید، آرمانها و آرزوهای خود را به یکباره از هم گسیخته دیده و چهبسا موجب جدایی آنها از همدیگر میشود. مشاوره پیش از ازدواج با اصلاح خطاهای شناختی، تعدیل انتظارات، آموزش مهارتهای زندگی و ایجاد شناخت مناسب زوجین از همدیگر، زمینه زندگی باثباتتری را فراهم میسازد و در کاهش آمار طلاق مؤثر واقع میشود.[۱۱]
مراحل کلی مشاورۀ پیش از ازدواج
مشاورۀ پیش از ازدواج بهعنوان یک مشاوره مختصر، از 3 مرحله آغازین، میانی و پایانی تشکیل میشود: مرحله آغاز شامل ایجاد رابطه درمانی بین مشاور و مراجعان است. در مرحله میانی که از 2 تا 10 جلسه طول میکشد، هدف، گرفتن اطلاعات لازم از مراجعان از طریق انجام تستهای لازم و مصاحبه تشخیصی و آموزش مهارتها است و در مرحله پایانی به آنها کمک میشود که به جمعبندی نهایی رسیده و تصمیم خود را به اجرا بگذارند. برخی از مراجعان بهجهت آشناییهای قبلی و نیز اطلاع کافی از مهارتهای زندگی ممکن است، تنها به چند جلسه نیاز داشته باشند. در حالیکه عدهای دیگر مانند مراجعانی که به مشکلات روانشناختی مبتلا هستند، ممکن است به جلسات بیشتری نیازمند باشند. در این موارد، مشاور پس از مصاحبه و سنجش اولیه، فهرست مشکلات را تدوین و اهداف درمانی جداگانهای را برای هر مشکل در نظر میگیرد. اگر احیانا اختلالی تشخیص داده شد، درمان این اختلال قبل از مشاورۀ پیش از ازدواج یا بعد از آن انجام میشود که معمولا لازم است تا این اختلال قبل از مشاورۀ پیش از ازدواج درمان شود. درمان نیز به تشخیص مشاور، در صورتیکه مشاور توانایی درمان اختلال را داشته باشد، توسط وی و در غیر اینصورت به روانشناس متخصص درمان اختلالات روانی ارجاع داده میشود.[۱۲]
ساختار جلسات مشاورۀ پیش از ازدواج
ساختار جلسات مشاورۀ پیش از ازدواج ممکن است متنوع باشد و به نیازها و راهبرد مشاور و مراجعان بستگی داشته باشد. اما در مجموع، یک ساختار معمول برای جلسات مشاورۀ پیش از ازدواج تعریف شده است: [۱۳]
معرفی و ایجاد رابطه درمانی
در ابتدای جلسه PMC، مشاور خود را معرفی کرده و اهداف جلسه را توضیح میدهد. مراجعان نیز فرصت دارند تا خود را معرفی و دلایل حضور خود در مشاوره را بیان کنند.[۱۴]
تستها و مصاحبه تشخیصی
در این مرحله، مشاور با استفاده از تستهای مرتبط مانند تستهای شخصیت و تستهای روانسنجی اقدام به شناسایی شخصیت و مشکلات احتمالی روانی مراجعان میکند. همچنین با استفاده از اصول و فنون مصاحبه تشخیصی، شناخت کاملی نسبت به مراجعان بهدست میآورد. در کنار هم قراردادن نتایج تستها و نتایج حاصل شده از مصاحبه تشخیصی، روند جلسات بعدی را مشخص کرده و نیز به جمعبندی مشاور کمک میکند.[۱۵]
تعیین اهداف و نیازها
در این مرحله، مراجعان بیان میکنند که چه اهدافی از جلسات PMC دارند و به چه چیزهایی نیاز دارند. این اهداف ممکن است شامل شناخت بهتر نسبت بههمدیگر، شناخت خود و آشنایی با آسیبهای پیشرو باشد.[۱۶]
بررسی مهارتها و موضوعات مختلف
در جلسات PMC، مشاور به بررسی مهارتهای مختلفی که برای زندگی زناشویی موثر هستند، میپردازد. این شامل مهارتهای ارتباطی، حل تعارض، مدیریت مالی و تصمیمگیری مشترک است.[۱۷]
ترتیب و برنامهریزی آینده
مراجعان به همراه مشاور ممکن است در مورد آینده خود صحبت کنند. این شامل برنامهریزی برای زندگی مشترک، تصمیمگیری در مورد موضوعاتی مانند کودکآوری و مدیریت خانه میشود.
مدیریت تنشها و تعارضات
مشاور به مراجعان یاد میدهد که چگونه تنشها و تعارضات را مدیریت کنند و به راهحلهای سازنده برسند. [۱۸]
آموزش مهارتهای ارتباطی
مشاور به مراجعان مهارتهای ارتباطی مثل گوشدادن فعال، انتقاد سازنده و بیان نیازها را آموزش میدهد.[۱۹]
جلسات پایانی و ارزیابی
پس از تکمیل جلسات، مشاور بههمراه مراجعان اقدام به جمعبندی نهایی کرده تا مراجعان بتوانند تصمیم نهایی خود را بگیرند.[۲۰]
جلسات مکمل
در صورت نیاز، مشاور جلسات مکمل برگزار میکند تا به موضوعات خاصی که مراجعان نیاز دارند بپردازد. مانند آموزش مهارتهای خاص زندگی و درمان اختلالات تشخیص داده شده.[۲۱]
داوطلبان مشاورۀ پیش از ازدواج
براساس برآوردهای انجام شده در جامعه ایران، داوطلبان مشاورۀ پیش از ازدواج در یک تقسیمبندی کلی در 3 گروه قرار میگیرند. مشاور با توجه به اینکه مراجع، در کدام گروه قرار میگیرد، روند جلسات مشاوره را تدوین میکند.[۲۲]
گروه اول
این گروه در 3 دسته تقسیم میشوند:
- کسانی که در اوایل آشنایی برای مشاوره مراجعه میکنند؛
- کسانی که در اواسط آشنایی (حداقل 6 ماه از رابطه آنها گذشته است) به مشاوره مراجعه میکنند؛
- کسانی که مدت زیادی از آشنایی آنها گذشته و هدف آنها گرفتن تصمیم نهایی یا گرفتن نظر نهایی مشاور است.[۲۳]
گروه دوم
این گروه در 2 دسته قرار میگیرند:
- کسانی که بهتنهایی مراجعه میکنند؛
- کسانی که دونفری بهسراغ مشاور میروند.[۲۴]
گروه سوم
- کسانی که با تمایل شخصی به مشاور مراجعه میکنند؛
- کسانی که تحت فشار اطرافیان یا نامزد، به مشاوره مراجعه میکند.[۲۵]
ویژگیهای ازدواج در خانواده ایرانی
ازدواج در کشورهای غربی بین دو نفر اتفاق میافتد و خانوادهها چندان ورودی به این مساله ندارند؛ اما در کشورهای شرقی و نیز در کشور ایران، بهجهت بافت فرهنگی خانواده، دو خانواده باهم پیوند میخورند و صرفا علاقه یا عدم علاقه دو نفر مطرح نیست. در روند معمول مشاورۀ پیش از ازدواج (PMC)، ارزیابی دو نفر از جنبههای ویژگیهای ظاهری، تحصیلی، شغلی، مالی، هیجانات، مسائل فکری، اعتقادی و مذهبی، سیاسی، اخلاقی، رفتاری، ابعاد شخصیتی، نوع دلبستگی، بلوغ روانشناختی، نوع نگرش به جنس مخالف، رابطه جنسی، تعهد، مهارتهای زندگی مشترک در زمینههای مختلف و دیگر مسائل، انجام میشود؛ اما در جامعه ایرانی بهجهت بافت فرهنگی ویژه خانواده، اکتفا بههمین مقدار برای یک ازدواج رضایتبخش کافی نیست و لازم است تا بررسی خانوادهها، فرهنگ، آداب و رسوم خانوادهها نیز مورد ارزیابی قرار گیرد.[۲۶]
مشاورۀ پیش از ازدواج با رویکرد اسلامی
با گسترش روانشناسی اسلامی و مشاوره اسلامی بهعنوان رشته تخصصی و آکادمیک در سالهای اخیر، رویکردهای اسلامی در حوزههای مختلف روانشناسی و مشاوره، از جمله در مشاورۀ پیش از ازدواج گسترش یافته است. در این نوع از مشاوره، عالمان دینی در کنار آشنایی با آموزههای دینی، دروس تخصصی و آکادمیک مشاوره روانشناختی را فرا میگیرند. برخی بر این عقیدهاند که استفاده همزمان مشاوران روحانی از آموزههای دینی و آموزههای روانشناختی، مشاوره قویتری را بهدنبال داشته و اثرگذاری بهتری را بر مراجعین خواهد داشت. [۲۷] در این رویکرد با توجه به نگاه اسلام به انسان بهعنوان موجودی دوبعدی که از روح و جسم تشکیل یافته است، انسان، بنده خدا و دارای نیازهای مادی و معنوی تعریف میشود و در مشاورۀ پیش از ازدواج توجه به جنبههای معنوی در کنارهای نیازهای مادی مراجعان مدنظر قرار میگیرد. [۲۸] همچنین برخلاف رویکرد غرب در روانشناسی غربی که تاکید بر تجربهگرایی دارد، [۲۹] رویکرد اسلامی در کنار تجربه، از آموزههای وحیانی و منابع معرفتی مورد تایید اسلام نیز بهرهمند میشود و در معیارهای ازدواج، تعریف شخصیت و موارد دیگر از آموزههای وحیانی استفاده میکند.[۳۰] مراعات حدود شرعی در مشاوره، یکی دیگر از ویژگیهای مشاورۀ پیش از ازدواج است و مشاوران پیش از ازدواج اسلامی حدود شرعی حاکم بر روابط زن و مرد را به مراجعان آموزش میدهند.[۳۱]
مراکز مشاورۀ پیش از ازدواج با رویکرد اسلامی
با گسترش مشاوره اسلامی، مراکز مشاوره متعددی با رویکرد اسلامی اقدام به برگزاری جلسات مشاورۀ پیش از ازدواج با رویکرد اسلامی در شهرهای مختلف ایران، بهخصوص در استان تهران و قم کردهاند. برخی از این مراکز عبارتاند از:
- مرکز مشاوره حوزه علمیه قم (سماح) در قم و برخی شهرهای دیگر ایران؛ [۳۲]
- مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی از طریق مشاوره تخصصی تلفنی و اینترنتی؛ [۳۳]
- مرکز مشاوره ماوا وابسته به مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی در قم؛ [۳۴]
- مرکز مشاوره اسلامی سبل السلام در تهران؛ [۳۵]
- مرکز مشاوره و روانشناسی اسلامی آیه در تهران؛ [۳۶]
- مرکز مشاوره روشنان در قم. [۳۷]
تستهای مورد نیاز در مشاورۀ پیش از ازدواج
یکی از راههای مهم در مشاورۀ پیش از ازدواج استفاده از تستهای استاندارد و معتبر است. این تستها به مشاور در شناخت مراجعان و تشخیص مشکلات احتمالی یاری میرساند و نیز به مراجعان کمک میکند تا شناخت دقیقتری نسبت به خود پیدا کنند. تستهایی که در مشاورۀ پیش از ازدواج مورد استفاده قرار میگیرند در یک تقسیمبندی کلی به تستهای شخصیت و تستهای روانسنجی تقسیم میشوند. مشاور بهتناسب نیاز و موقعیت، از برخی یا همه آنها استفاده میکند که بهبرخی از مهمترین آنها اشاره میشود: [۳۸]
تست شخصیت 16 عاملی کتل
تست شخصیت 16 عاملی کتل از تستهای معتبر و استاندارد شده است که ابعاد گستردهای از شخصیت را مورد ارزیابی قرار میدهد. این تست 16 عامل مهم شخصیت بهاضافه 8 بعد دیگر که از آنها به عوامل مرتبه دوم تعبیر میشود را مورد ارزیابی قرار میدهد. 16 عاملی که مورد بررسی قرار میگیرد به قرار زیر است:
- مردمآمیزی یا مردمگریزی؛
- باهوشی یا کمهوشی؛
- روانرنجورخویی یا پایداری هیجانی؛
- سلطهخویی یا تسلیمگری؛
- باوجدان یا مصلحتگرا؛
- جسارت یا ترس؛
- حساسیت هیجانی یا غیرحساس و یکدنده؛
- بدگمانی یا خوشباوری؛
- خیالپردازی یا اهل عمل بودن؛
- صراحت یا محافظهکاری؛
- بیاعتمادی اضطرابی یا اعتماد توام با آرامش؛
- تجربهگرایی در برابر محافظهکار؛
- خودکفا یا متکی به دیگران؛
- مهار اراده یا لذتگرا؛
- مضطرب یا آرام.[۳۹]
تست شخصیت نئو (NEO)
تست شخصیت نئو (NEO) برای ارزیابی شخصیت و ویژگیهای فردی استفاده میشود. این تست در دو فرم بلند و کوتاه ارائه شده است. فرم بلند آن دارای 240 سؤال و فرم کوتاه آن دارای 60 سؤال است. تست نئو در مشاورۀ پیش از ازدواج به مراجعان کمک میکند تا درک بهتری از خود و شریک زندگی خود پیدا کنند تا بتوانند تصمیم هوشمندانهتری داشته باشند. این تست 5 مؤلفه کلی را مورد سنجش قرار میدهد. هر کدام از این 5 مؤلفه دارای 6 جنبه دیگر نیز هستند که مجموعا 30 ویژگی جزئی مورد سنجش قرار میگیرد. 5 مؤلفه اصلی مورد سنجش در تست نئو به قرار زیر است:
- روانرنجوری (N)؛
- برونگرایی (E)؛
- گشودگی به تجربه (O)؛
- سازشپذیری (A)؛
- وجدانیبودن (C). [۴۰]
تست میلون 4 (MCMI-IV)
پرسشنامه چندمحوری بالینی میلون (MCMI) آزمونی برای کمک به تشخیص و درمان اختلالات شخصیت و شناسایی آسیبهای روانی است. این آزمون طیف گستردهای از اختلالات را مورد سنجش قرار میدهد. [۴۱]
تست چندوجهی مینهسوتا (MMPI)
تست شخصیتشناسی چندوجهی مینهسوتا (MMPI) از معتبرترین تستهای روانشناسی در سراسر جهان بوده و از مهمترین کاربردهای آن، مشاورۀ پیش از ازدواج است. [۴۲]
تست طرحوارههای ناسازگار یانگ (YEMSQ)
تست طرحوارههای ناسازگار یانگ (YEMSQ)، سنجش 18 طرحواره اصلی که در 5 حوزه قرار میگیرند را مورد ارزیابی قرار میدهد. پنج حوزه اصلی طرحوارهها این موارد است:
- حوزه بریدگی و طرد؛
- حوزه خودگردانی و عملکرد مختل؛
- حوزه محدودیت مختل؛
- حوزه دیگرجهتمندی؛
- حوزه گوشبزنگی و بازداری.
از این تست در زمینههایی مانند مشاورۀ پیش از ازدواج، مشاوره شغلی، مشاوره تحصیلی، مطالعات و پژوهشهای علمی و خودشناسی و بررسی الگوهای ناکارآمد در زندگی میتوان استفاده کرد. [۴۳]
تست MBTI
تست MBTI، پرسشنامه شخصیتشناسی است که برای شناسایی نقاط قوت، ضعف و اولویتهای افراد شاخته شده است. این تست 8 ویژگی اصلی را مورد سنجش قرار میدهد که هرکدام با یک حرف اختصاری مشخص میشود. از ترکیب این 8 ویژگی، 16 نوع شخصیت بهوجود میآید که توسط این تست مورد شناسایی قرار میگیرد. هشت ویژگی اصلی این موارد هستند:
- درونگرایی (I) – برونگرایی (E)؛
- شهودی (N) – حسی (S)؛
- احساسی (F) – منطقی (T)؛
قضاوتی (J) – ادراکی (P). از این تست در زمینههایی مانند مشاورۀ پیش از ازدواج، مشاوره تحصیلی و انتخاب رشته، مشاوره شغلی، خودشناسی و پژوهشهای علمی میتوان استفاده کرد. [۴۴]
تست عشق مثلثی استرنبرگ (STLS)
تست عشق مثلثی استرنبرگ (STLS)، معروفترین آزمون جهت سنجش عمق روابط عاشقانه بین دو فرد است. در این تست، 3 مؤلفه اصلی صمیمیت، شور و شوق و تعهد مورد سنجش قرار میگیرد. تست عشق دارای 8 مؤلفه دارد که به قرار زیر است:
- نبود عشق یا بیعشقی؛
- عشق دوستانه یا همدلانه؛
- شیفتگی یا عشق هیجانمدار؛
- عشق متعهدانه یا پوچ؛
- عشق رمانتیک؛
- عشق اشتراکی یا یاورانه؛
- عشق فروتنانه یا سادهانگارانه؛
- عشق کامل.
از این تست میتوان در زمینههایی مانند شناسایی زمینههای بهبود روابط، مشاورۀ پیش از ازدواج، بهبود رضایت از زندگی، افزایش خودآگاهی و دیگر موارد استفاده کرد. [۴۵]
تست سبک دلبستگی بزرگسالان (RAAS)
سبک دلبستگی اصطلاحی است که توسط روانشناس مشهور، جان بالبی، برای اشاره به سوگیری عاطفی که کودک نسبت به مراقب خود ایجاد میکند، ابداع شده است. سبکهای دلبستگی به سه نوع اضطرابی، اجتنابی و ایمن تقسیم میشوند. تست سبک دلبستگی بزرگسالان (RAAS)، دارای 18 سؤال است که نوع دلبستگی را در بزرگسالان مورد سنجش قرار میدهد. این تست در زمینههایی مانند مشاورۀ پیش از ازدواج، خودشناسی و دیگر موارد مورد استفاده قرار میگیرد.[۴۶]
تست ترسهای قبل از ازدواج (PFS)
تست ترسهای قبل از ازدواج (PFS)، دارای 30 سوال است که بهصورت درجهای از کاملا موافقم تا کاملا مخالفم تنظیم شده است. این تست میزان ترس از ازدواج را در عواملی مانند محیطی، دوستان و اقوام، ترس از شکست فردی، ترس از سرخوردگی و ناامیدی، شکست در روابط قبلی، عدم توانایی در حفظ دوام رابطه، شک در انتخاب طرف مقابل، ترس از توقع والدین، اشتیاق برای مجرد ماندن و ترس از فناپذیری عشق مورد سنجش قرار میدهد. از این تست میتوان در زمینههای مانند مشاورۀ پیش از ازدواج، مشاوره طلاق، خودشناسی و درمان مشکلات فردی و دیگر موارد مورد استفاده قرار داد. [۴۷]
مشاوره ازدواج مجدد
ازدواج مجدد به دلایل متعددی مانند فوت همسر، طلاق و دیگر عوامل اتفاق بیفتد. ازدواج مجدد دارای چالشهایی است که نیاز به مشاوره مجدد پیش از ازدواج را برجسته میسازد. ترسهایی مانند شکست مجدد، شرایط فرهنگی، شرایط محیطی و داشتن فرزند. مشاوره مجدد پیش از ازدواج در این موارد میتوان راهگشا باشد:
- تعیین بهترین زمان ازدواج مجدد؛
- شناسایی ترسها و چالشهای موجود و راههای برونرفت از آنها؛
- آموزش ازدواج با زن یا مرد مطلقه با کمترین آسیب؛
- آموزش نحوه فراموشی خاطرات گذشته و بازگشت به زندگی عادی؛
- آموزش روابط زناشویی در ازدواج مجدد؛
- آموزش مدیریت فرزندان شخص یا فرد مقابل در زندگی مجدد.[۴۸]
پانویس
- ↑ قهاری، مشاورۀ پیش از ازدواج: راهنمای روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان، 1391ش، ص8.
- ↑ «سنتهای ازدواج در ایران»، وبسایت ویرگول.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص6-9؛ یزدانی، «جایگاه مشاوره در خانوادههای ایرانی»، وبسایت انجمن مددکاران اجتماعی ایران.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص6-9؛ یزدانی، «جایگاه مشاوره در خانوادههای ایرانی»، وبسایت انجمن مددکاران اجتماعی ایران.
- ↑ یزدانی، جایگاه مشاوره در خانوادههای ایرانی»، وبسایت انجمن مددکاران اجتماعی ایران؛ بهمنآبادی، «جایگاه لرزان مشاوره در جامعه»، وبسایت مجله ویستا.
- ↑ ابراهیمی، اثربخشی مشاورۀ پیش از ازدواج با برنامه مراقبت زوجین «CARE» بر انتظارات زناشویی و باورهای ارتباطی افراد در شرف ازدواج، 1398ش، ص219.
- ↑ «مشاوره قبل از ازدواج چیست و به چه دردی میخورد؟»، وبسایت کلینیک ایران.
- ↑ «مشاوره قبل از ازدواج چیست و به چه دردی میخورد؟»، وبسایت کلینیک ایران.
- ↑ «مشاوره قبل از ازدواج و پیشگیری از طلاق در آینده»، وبسایت مجله زوملایف.
- ↑ «مشاوره قبل از ازدواج و پیشگیری از طلاق در آینده»، وبسایت مجله زوملایف.
- ↑ جاودانی، آرزو، «نگاهی به تاثیر مشاوره قبل از ازدواج در کاهش طلاق»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ قهاری، مشاورۀ پیش از ازدواج: راهنمای روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان، 1391ش، ص11-13.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص40-42.
- ↑ قهاری، مشاورۀ پیش از ازدواج: راهنمای روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان، 1391ش، ص11-14.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص40-42.
- ↑ قهاری، مشاورۀ پیش از ازدواج: راهنمای روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان، 1391ش، ص11-14.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص40-42.
- ↑ قهاری، مشاورۀ پیش از ازدواج: راهنمای روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان، 1391ش، ص11-14.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص40-42.
- ↑ قهاری، مشاورۀ پیش از ازدواج: راهنمای روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان، 1391ش، ص11-14.
- ↑ احمدی، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، 1392ش، ص40-42.
- ↑ قهاری، مشاورۀ پیش از ازدواج: راهنمای روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان، 1391ش، ص15-16.
- ↑ قهاری، مشاورۀ پیش از ازدواج: راهنمای روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان، 1391ش، ص15-16.
- ↑ قهاری، مشاورۀ پیش از ازدواج: راهنمای روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان، 1391ش، ص15-16.
- ↑ قهاری، مشاورۀ پیش از ازدواج: راهنمای روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان، 1391ش، ص15-16.
- ↑ صائمی، «چرا مشاوره ازدواج یا مشاوره قبل از ازدواج ضروری است؟»، وبسایت گروه روانپزشکی و روانشناسی ویان.
- ↑ عبداللهی، «حوزه و روانشناسی، از نظر تا مدیریت و عمل»، خبرگزاری رسا.
- ↑ «تفاوت روانشناسی اسلامی و غربی در نگاه به خلقت انسان است»، خبرگزاری شبستان.
- ↑ شجاعی، روانشناسی اسلامی (مبانی، تاریخچه و قلمرو)، 1394ش، ص141؛ «تجربهگرایی»، وبسایت راسخون.
- ↑ «تفاوت روانشناسی اسلامی و غربی در نگاه به خلقت انسان است»، خبرگزاری شبستان.
- ↑ «بررسی مقایسهای بین مشاوره تخصصی و مشاوره از دیدگاه اسلام»، وبسایت مجله اینترنتی آموزش خانواده سبز ایرانی.
- ↑ «معرفی مرکز»، وبسایت مرکز مشاوره اسلامی سماح.
- ↑ «درباره ما»، وبسایت مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی.
- ↑ «درباره ما»، پایگاه مرکز مشاوره ماوا.
- ↑ «خدمات مرکز»، وبسایت مرکز مشاوره اسلامی سبل السلام.
- ↑ «آیه، نشانه زندگی»، وبسایت مرکز مشاوره و روانشناسی اسلامی آیه.
- ↑ «مرکز مشاوره روشنان»، کانال مرکز مشاوره روشنان در ایتا.
- ↑ اکبرزاده، یاسمن، «انواع تست مشاوره قبل از ازدواج»، وبسایت پزشک خوب؛ «مشاوره ازدواج»، وبسایت مرکز شاداب نو.
- ↑ «تست شخصیت 16 عاملی کتل (16PF)»، وبسایت ایسنج.
- ↑ «تست شخصیت شناسی نئو (NEO PI-R) نسخه پیشرفته»، وبسایت ایسنج.
- ↑ «تست میلون 4 (MCMI-IV)»، وبسایت ایسنج.
- ↑ «تست شخصیت شناسی MMPI فرم بلند (567 سوالی)»، وبسایت ایسنج.
- ↑ «تست طرحوارههای ناسازگار یانگ (YEMSQ)»، وبسایت ایسنج.
- ↑ «تست شخصیت شناسی MBTI»، وبسایت ایسنج.
- ↑ «تست عشق مثلثی استرنبرگ (STLS)»، وبسایت ایسنج.
- ↑ «تست سبک دلبستگی بزرگسالان (RAAS)»، وبسایت روانشناسی منطق.
- ↑ «تست ترسهای قبل از ازدواج (PFS)»، وبسایت ایسنج.
- ↑ «مشاوره ازدواج»، وبسایت مرکز شاداب نو.
منابع
- «آیه، نشانه زندگی»، وبسایت مرکز مشاوره و روانشناسی اسلامی آیه، تاریخ بازدید: 9 مهر 1402ش.
- ابراهیمی، سیروان، «اثربخشی مشاورۀ پیش از ازدواج با برنامه مراقبت مراجعان CARE بر انتظارات زناشویی و باورهای ارتباطی افراد در شرف ازدواج»، در مجله مشاوره و رواندرمانی خانواده، دوره نهم، شماره اول (پیاپی 27)، بهار و تابستان 1398ش.
- احمدی، سیداحمد، مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره، تهران، سمت، 1392ش.
- اکبرزاده، یاسمن، «انواع تست مشاوره قبل از ازدواج»، وبسایت پزشک خوب، تاریخ بازدید: 6 مهر 1402ش.
- «بررسی مقایسهای بین مشاوره تخصصی و مشاوره از دیدگاه اسلام»، وبسایت مجله اینترنتی آموزش خانواده سبز ایرانی، تاریخ بازدید: 30 مرداد 1402ش.
- بهمنآبادی، یوسف، «جایگاه لرزان مشاوره در جامعه»، وبسایت مجله ویستا، تاریخ بازدید، 18 مرداد 1402ش.
- «تجربهگرایی»، وبسایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 16 دی 1394ش.
- «تست ترسهای قبل از ازدواج (PFS)»، وبسایت ایسنج، تاریخ بازدید: 6 مهر 1402ش.
- «تست سبک دلبستگی بزرگسالان (RAAS)»، وبسایت روانشناسی منطق، تاریخ درج مطلب: 16 آبان 1401ش.
- «تست شخصیت 16 عاملی کتل (16PF)»، وبسایت ایسنج، تاریخ بازدید: 6 مهر 1402ش.
- «تست شخصیت شناسی MBTI»، وبسایت ایسنج، تاریخ بازدید: 6 مهر 1402ش.
- «تست شخصیت شناسی MMPI فرم بلند (567 سوالی)»، وبسایت ایسنج، تاریخ بازدید: 6 مهر 1402ش.
- «تست شخصیتشناسی نئو (NEO PI-R) نسخه پیشرفته»، وبسایت ایسنج، تاریخ بازدید: 6 مهر 1402ش.
- «تست طرحوارههای ناسازگار یانگ (YEMSQ)»، وبسایت ایسنج، تاریخ بازدید: 6 مهر 1402ش.
- «تست عشق مثلثی استرنبرگ (STLS)»، وبسایت ایسنج، تاریخ بازدید: 6 مهر 1402ش.
- «تست میلون 4 (MCMI-IV)»، وبسایت ایسنج، تاریخ بازدید: 6 مهر 1402ش.
- «تفاوت روانشناسی اسلامی و غربی در نگاه به خلقت انسان است»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد 1396ش.
- جاودانی، آرزو، «نگاهی به تاثیر مشاوره قبل از ازدواج در کاهش طلاق»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 29 فروردین 1394ش.
- «خدمات مرکز»، وبسایت مرکز مشاوره اسلامی سبل السلام، تاریخ بازدید: 9 مهر 1402ش.
- «درباره ما»، پایگاه مرکز مشاوره ماوا، تاریخ بازدید: 9 مهر 1402ش.
- «درباره ما»، وبسایت مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، تاریخ بازدید: 9 مهر 1402ش.
- «سنتهای ازدواج در ایران»، وبسایت ویرگول، تاریخ بازدید: 9 مهر 1402ش.
- شجاعی، محمدصادق، روانشناسی اسلامی (مبانی، تاریخچه و قلمرو)، قم، مرکز بینالمللی ترجمه و نشر المصطفی، چاپ دوم، 1394ش.
- صائمی، زینب، «چرا مشاوره ازدواج یا مشاوره قبل از ازدواج ضروری است؟»، وبسایت گروه روانپزشکی و روانشناسی ویان، تاریخ بازدید: 9 مهر 1402ش.
- عبداللهی، مهدی، «حوزه و روانشناسی، از نظر تا مدیریت و عمل»، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: 26 مرداد 1401ش.
- قهاری، شهربانو، مشاورۀ پیش از ازدواج: راهنمای روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان، تهران، قطره، 1391ش.
- «مرکز مشاوره روشنان»، کانال مرکز مشاوره روشنان در ایتا، تاریخ بازدید: 9 مهر 1402ش.
- «مشاوره ازدواج»، وبسایت مرکز شاداب نو، تاریخ بازدید: 6 مهر 1402ش.
- «مشاوره قبل از ازدواج چیست و به چه دردی میخورد؟»، وبسایت کلینیک ایران، تاریخ بازدید: 6 مهر 1402ش.
- «مشاوره قبل از ازدواج و پیشگیری از طلاق در آینده»، وبسایت مجله زوملایف، تاریخ بازدید: 13 مهر 1402ش.
- «معرفی مرکز»، وبسایت مرکز مشاوره اسلامی سماح، تاریخ بازدید: 9 مهر 1402ش.
- «معیارهای ازدواج»، وبسایت مجله سلامت، تاریخ درج مطلب: 31 شهریور 1399ش.
- «ملاکهای ازدواج»، وبسایت مشاوره با ما، تاریخ درج مطلب: 4 دی 1401ش.
- یزدانی، عباسعلی، «جایگاه مشاوره در خانوادههای ایرانی»، وبسایت انجمن مددکاران اجتماعی ایران، تاریخ درج مطلب: 7 دی 1394ش.