مصطفی عالی‌نسب

مصطفی عالی‌نسب؛ پرچم‌دار اقتصاد مقاومتی و پشتیبان تولید ملی ایران در دورۀ معاصر.

میرمصطفی عالی‌نسب اقتصاددان و صنعتگر ایرانی بود که جهت‌گيري‌هاي اقتصادي‌اش در تمام دوره‌هاي حساس سياسي ایران با انتخاب‌هاي ملي و مردمي گره خورده بود. او در طول زندگی خود در دوران ملی شدن صنعت نفت، انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی در زمینه تولید و اقتصاد ملی همواره در خدمت کشور و هموطنانش بود.

ولادت و خانواده

میرمصطفی عالی‌نسب در سال 1298ش در خانواده‌ای مذهبی که اصالتاً تبریزی بودند در شهر کاظمین عراق به‌دنیا آمد. نام پدرش سیدحسین و نام مادرش عالیه بود. میرمصطفی، پنج خواهر و دو برادر داشت. خانواده‌اش پس از بازگشت به ایران به تبریز رفتند و پدرش به فروش چای مشغول شد. میرمصطفی پدرش را در سیزده‌سالگی از دست داد و بعد از آن مادرش مدیریت خانه را به‌دست گرفت. گفته شده که عالیه زني مدير، مؤمن و باكمالات بوده و مصطفي عالي‌نسب همیشه به نقش تربیتی مادرش اشاره می‌کرد و آموزه‌های او را مؤثرترین عامل موفقیت در زندگی‌اش می‌دانست.

کودکی و نوجوانی

میرمصطفی عالی‌نسب مقطع تحصیل ابتدایی را در تبریز گذراند و پس از آن به‌دلیل مشکلات مالی خانواده مجبور به کار کردن در بازار شد. او به حسابداری سنتی در مغازه‌ها مشغول بود ولی کم‌کم احساس نیاز کرد که در زمینه حسابداری، آموزش‌های پیشرفته‌تری را ببیند. به این منظور، در سال 1316ش پس از گرفتن دیپلم ریاضی با انگیزۀ پیشرفت در امور حسابداری به‌تنهایی، روانه تهران شد. او در تهران همزمان با آموزش حسابداری، زبان انگلیسی و فرانسه را هم یادگرفت و در یک شرکت تجاری هم مشغول به حسابداری بود که بعد از مدت کمی موفق شد ریاست حسابداری آن شرکت را به‌دست آورد.

بازار کار

میرمصطفی عالی‌نسب که با تشویق‌های مادرش از نوجوانی مشغول به‌کار شده بود در سال‌های 1324-1328ش در زمینه تجارت ظروف چینی و بلور در تهران یکی از موفق‌ترین و شلوغ‌ترین حجره‌ها در بازار تهران را داشت. وی در اوج جوانی تجربه‌های زیادی در امور اقتصادی و تجارتی پیدا کرده بود.

میرمصطفی که تا سال 1329ش به یک تاجر بزرگ در زمینه بلور و چینی تبدیل شده بود و از نظر مالی موقعیت خوبی پیدا کرده بود، با مطالعات اقتصادی و دینی خود تصمیم گرفت که شیوۀ تجارت خود را تغییر دهد و در مسیر تولید ملی گام بردارد. او معتقد بود که ایران نباید فقط یک واردکننده باشد و این امر با اصول اقتصاد اسلامی و سابقه اقتصادی ایران در گذشته سازگاری ندارد. همزمان با تصمیم او، مبارزات مردم برای ملی کردن صنعت نفت در دولت محمد مصدق در جریان بود.

سماور نفتی نماد همدلی دولت و مردم

دکتر مصدق در سال 1329ش به‌دلیل تحریم نفت از سوی کشورهای خارجی از میرمصطفی خواست تا کمک کند که نفت، مصرف داخلی پیدا کند و از سوختن جنگل‌ها هم جلوگیری شود. میرمصطفی با وجود مشکلات زیادی که بر سر راهش بود به سرعت اقدام به ساخت چراغ‌های خوراک‌پزی نفتی، سماور نفتی و چراغ علاءالدین کرد. وی شرکت «صنایع نفت و گازسوز عالی‌نسب» را راه‌اندازی کرد.

وقتی مصدق سماور نفتی عالی‌نسب را دید از شدت خوشحالی گريه كرد و صورت میرمصطفی را بوسيد. سپس دستور داد كه آن سماور به‌صورت نمادین و به‌عنوان افتخار ملی، در كاخ گلستان که محل رفت‌وآمد اشخاص مهم به دفتر نخست‌وزیری بودند، قرار داده شود و همیشه روشن باشد. مصدق همچنین یک مهمانی برگزار کرد و در آن مهمانی سماور نفتی را روشن کرد و با آن برای مهمانان چای درست کرد و از آن‌ها پذیرایی کرد. او این سماور را نماد ایستادگی ملت ایران در برابر تحریم نفت معرفی‌کرد و مردم با این کار او تشویق شدند که به‌جای استفاده از ذغال، نفت بخرند و استفاده کنند. این‌گونه، نفتی که بر اثر تحریم‌ها، خریدار خارجی نداشت مصرف داخلی پیدا کرد.

فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی

1. تأسیس کارخانه صنایع نفت و گازسوز عالی‌نسب که هنوز هم فعال است.
2. تأسیس صنایع کارتن‌سازی میهن
3. جایزه فیزیک عالی‌نسب برای دانش‌آموختگان رشته مهندسی مکانیک
4. تأمین‌کننده مالی مجله مکتب اسلام
5. مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر در دولت‌های رجایی، مهدوی کنی، باهنر و موسوی
6. عضو شورای اقتصاد و شورای پول و اعتبار
7. اولین رئیس شورای عالی صادرات غیر نفتی
8. مسئول راه‌اندازی مجتمع مس سرچشمه و مجتمع فولاد اهواز
9. اولین مدیر عامل شرکت ایران ناسیونال (ایران خودرو)

ارتباط با مراجع تقلید

میرمصطفی عالی‌نسب به‌دلیل رشد و پرورش در خانواده‌‌ی پای‌بند به مذهب، در تحصیلات خود از مطالعات دینی هم غافل نبود. او با مراجع دینی همچون آیةالله بروجردی، آیةالله حجت و آیةالله میلانی ارتباط خوبی داشت و جلساتی را با آن‌ها برگزار می‌کرد. بسیاری اوقات، علما در امور اقتصادی با وی مشورت می‌کردند و نظرات او برای آن‌ها مهم و أثرگذار بود. به‌طوری که یک‌بار آیةالله میلانی فتوایی در مورد سفته و سرقفلی داده بود ولی پس از مخالفت وی فتوا را تغییر داده بود.

عالی‌نسب با آیةالله مطهری و آیةالله بهشتی هم جلساتی داشت و بعدها در فعالیت‌های انقلابی با آیةالله طالقانی همکاری داشت. وی همچنین با علامه محمدتقی جعفری هم رابطه‌ی دوستانه‌ای داشت، به‌طوری که در دوره‌ای قرار گذاشتند که علامه به او علوم دینی را بیاموزد و میرمصطفی هم به علامه، دانش اقتصاد را آموزش دهد.

سبک زندگی

عالی‌نسب، مدیری دانا و پای‌بند به آموزه‌های دین بود. او با محرومان اجتماعی، برخورد بسیار خوبی داشت و به کارگرانش احترام زیادی می‌گذاشت. روزی یکی از مهندسان کارخانه او به کارگر کم‌سن‌وسالی سیلی زد؛ عالی‌نسب پس از آگاهی، مهندس را فراخوانده و به او گفت خودتان می‌دانید چه‌قدر برای شما احترام قائل هستم اما دستی که به گوش کارگر من سیلی بزند دیگر برای من ارزش ندارد و مهندس را از کارخانه اخراج کرد.

در آن زمان که فروش سهام کارخانه‌ها هنوز رایج نبود، کارگران را در سود کارخانه شریک کرده بود و برای تهیه خانه به کارگرانش کمک‌های زیادی می‌کرد. به‌دلیل احترامی که برای کارگرانش قائل بود با خودرو وارد کارخانه نمی‌شد؛ چون داشتن خودرو در آن زمان برای همه عادی نشده بود. عالی‌نسب همواره برای توسعه و پیشرفت ایران آماده به خدمت بود و از تولید ملی حمایت بسیار می‌کرد. او در زندگی‌اش از ربا بیزار بود و از آن پرهیز می‌کرد.

او در بیست سال آخر عمر خود با تعدادی از همفکرانش نهضت مدرسه‌سازی روستایی را راه انداخت و تعداد زیادی مدرسه را در روستاها، بی‌نام‌ونشان به آموزش و پرورش تقدیم کرد. او همچنین چند بیمارستان بنا کرد که یکی از آن‌ها بیمارستان عالی‌نسب در تبریز است.

درگذشت و یادبود

میرمصطفی عالی‌نسب در 7 تیر 1384ش در سن 86 سالگی بر اثر بیماری از دنیا رفت. تندیس او در شهر تبریز به‌مناسبت گرامی‌داشت خدمات ارزنده او نصب شده است.

منابع

• «اقتصاد در خدمت اخلاق»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 26 بهمن 1381ش.
• ایزدی، حسین، «تحقیق در مورد میرمصطفی عالی‌نسب»، وب‌سایت پرشین‌جم، تاریخ بازدید: 7 آبان 1401ش.
• «خلاصه داستان زندگی میرمصطفی عالی نسب»، وب‌سایت دانش‌چی، تاریخ بازدید: 7 آبان 1401ش.
• «زندگی‌نامه میرمصطفی عالي‌نسب»، وب‌سایت شعار سال، تاریخ درج مطلب: 30 آبان 1399ش.
• عدلی، محمد، «الگویی برای کارآفرینان ایران/ عالی‌نسب برندی برای اقتصاد ملی»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 5 آذر 1393ش.
• عیب‌پوش، فرامرز، «میرمصطفی عالی‌نسب»، وب‌سایت عیب‌پوش، تاریخ بازدید: 7 آبان 1401ش.
• فاتحی، محمد، «نگاهی به زندگانی مرحوم میرمصطفی عالی‌نسب، تولیدکننده چراغ‌های علاءالدین»، وب‌سایت دانا، تاریخ درج مطلب: 29 اسفند 1395ش.
• «مصطفی عالی‌‌نسب؛ برند صنعت ملی/ ثروت با تولید و نه با معاملۀ زمین»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 29 بهمن 1398ش.