نازایی

نازایی؛ ناتوانی زنان در بارداری.

نازایی در زنان به دلایلی مانند سبک تغذیه، سبک زندگی و وجود بیماری‌های زمینه‌ای باز می‌گردد. معمولاً 10 تا 20 درصد زوج‌ها در بارداری یا زایمان موفق، دچار مشکل هستند و نازایی، از بیماری‌های شایع در بانوان 20 تا 45 ساله است. نازایی پیامد‌های متعددی برای زنان و خانواده به‌دنبال دارد و گاهی موجب بروز آسیب‌های اجتماعی مانند خیانت، فروپاشی زندگی مشترک و استفاده ابزاری از زنان نازا می‌شود.

مفهوم‌شناسی

نازا ‌بودن به‌معنای عدم قدرت باروری در افراد یا عدم موفقیت در بارداری است.

انواع نازایی

کارشناسان نازایی را به دو دستۀ نازایی اولیه و نازایی ثانویه تقسیم کرده‌اند. نازایی اولیه؛ به‌معنای ‌باردار نشدن زنان بدون پیشگیری به مدت یکسال است؛ اما نازایی ثانویه آن است که زن پس از یک بارداری و زایمان موفق، دیگر توانایی بارداری نداشته باشد.

دلایل نازایی

به عقیدۀ برخی کارشناسان عوامل متعددی در نا‌باروری زنان دخیل است. برخی از زنان به‌دلیل افزایش وزن، عدم تحرک، مصرف مواد مخدر مانند سیگار یا الکل و غیره دچار نا‌باروری می‌شوند. امروزه افزایش سن ازدواج در بانوان و بالا‌رفتن سن بارداری، از مهم‌ترین دلایل نازایی در زنان است. این امر سبب کاهش شانس بانوان در بارداری طبیعی و فرزند‌آوری شده است. همچنین مشکلات جسمی و فیزیولوژیکی مانند اختلالات رحمی، بسته‌بودن لوله فالوپ، اختلالات تخمک‌گذاری و آزاد‌نکردن تخمک سالم، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، یائسگی زودرس، چسبندگی لگن و مشکلات دستگاه ایمنی بدن از دیگر دلایل بروز نا‌باروری در زنان است. اختلالات هورمونی مانند اختلال در عملکرد هیپوتالاموس، هیپوفیز و غده تیروئید نیز از دیگر دلایل نازایی در بانوان است. سبک زندگی و تغذیه مانند رژیم غذایی ضعیف و قرار‌گرفتن بیش از حد در معرض برخی مواد شیمیایی نیز از دیگر دلایل ابتلای بانوان به نازایی است.

علائم نازایی

محققان معتقدند مهم‌ترین علامت نازایی در زنان عدم توانایی بارداری است. همچنین تنظیم نا‌منظم سیکل قاعدگی به‌طوری که خیلی طولانی (بیش از 35 روز) یا خیلی کوتاه (کمتر از 21 روز) طول بکشد، یکی دیگر از علائم ناباروری است. این امر سبب عدم تخمک‌گذاری در بانوان می‌شود.

تشخیص نازایی

تشخیص نازایی در زنان با استفاده از آزمایش‌های مختص زنان مانند پرتونگاری رحم، تست تخمدان و بررسی تخمک‌های ذخیره و انجام تست هورمونی است. همچنین در برخی موارد متخصصان به‌منظور بررسی جزئی‌تر این مسئله انجام لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی را به افراد توصیه می‌کنند.

روش های درمان نازایی

کارشناسان به روش‌های مختلفی مانند تغییر در سبک تغذیه و زندگی سالم به درمان نازایی پرداخته‌اند. همچنین از دیگر روش‌های درمان نازایی عبارت‌اند از:

1. استفاده از برخی دارو‌ها: داروهای محرک و تأثیر‌گذار در تخمک‌گذاری؛
2. استفاده از روش ﺗﻠﻘﻴﺢ داﺧﻞ رﺣﻤﻲ اﺳﭙﺮم (IUI)؛
3. فناوری کمک‌باروری (ART): تشکیل رویان در محیط خارج رحم و سپس انتقال آن به بدن زن.

پیامد‌های نازایی

از جمله پیامد‌های نا‌باروری در زنان عبارت‌اند از:

1. افزایش میزان افسردگی و مشکلات روحی در زنان؛
2. عدم درک مادر شدن در بانوان؛
3. افزایش میزان خانواده‌های دارای فرزندخوانده و مشکلات متعدد مربوط به آن؛
4. افزایش آمار طلاق یا ازدواج مجدد مردها؛
5. کالاانگاري زن دوم.

پیامد‌های درمان نازایی

کارشناسان معتقدند امروزه با استفاده از روش‌های مختلفی مسئلۀ نا‌باروری قابل پیشگیری و درمان است. این امر موجب کاهش طلاق‌های عاطفی و حقوقی، افزایش استحکام بنیان خانواده، افزایش شانس فرزند‌آوری و مادر‌شدن توسط بانوان و کاهش استفاده ابزاری و کالا‌انگاری زنان می‌شود.

پیشگیری از نازایی

از جمله مواردی که موجب افزایش شانس باروری در بانوان می‌شود عبارت‌اند از:

1. حفظ تناسب اندام و داشتن وزن سالم و نرمال؛
2. عدم مصرف دخانیات مانند سیگار؛
3. عدم استفاده از مشروبات الکلی؛
4. کاهش و کنترل استرس و اضطراب؛
5. سبک تغذیه‌ی سالم؛
6. استفاده از مواد مغذی.

تأثیر نازایی بر سبک زندگی

کارشناسان معتقدند در شرایطی که یکی از زوجین مبتلا به نا‌باروری باشد، فرد مقابل حس قربانی‌شدن در کنار شریک زندگی خود را دارد. زوجین در مواجهه با مقولۀ ناباروری رفتار‌ها و عکس‌العمل‌های مختلفی را از خود نشان می‌دهند. آنها بسته به ادارکات فردی و بازخوانی احساسات متقابل از شرایط ناباروری، یا دچار سردی عاطفی می‌شوند یا علاقۀ بیشتری به همسر خود پیدا می‌کنند. این امر امروزه به یک تفکر اشتراکی در میان برخی زوجین نابارور تبدیل شده است و تأثیر بسزایی در سبک زندگی آنها دارد؛ اما رابطۀ زوجین در تبدیل تهدیدها به فرصت، حفظ روال زندگی و کنترل اوضاع با تمسک به درمان؛ نقش مؤثری در سبک زندگی موفق و جلوگیری از فروپاشی یک زندگی مشترک دارد.

منابع

• افشانی، علیرضا و همکاران، «تجربه زیسته زنان نابارور از مسئله بی‌فرزندی»، زن در توسعه و سیاست، شماره 75، 1401ش.
• «با ۱۰ علت اصلی نازایی در زنان آشنا شوید»، وب‌سایت درمانکده، تاریخ بازدید: 4 دی 1401ش.
• برازنده، المیرا و توسلی، افسانه، «مطالعه جامعه‌شناختی مادری در زنان نابارور دارای فرزندخوانده»، پژوهش‌های انتظامی- اجتماعی زنان و خانواده، شماره 1، 1401ش.
• «تعریف ناباروری؛ علل و زمان مراجعه به متخصص»، وب‌سایت مرکز تحقیقات بهداشت باروری ولیعصر، تاریخ بازدید: 4 دی 1401ش.
• «درمان انواع نازایی پیشرفته»، وب‌سایت دکتر ندا سالاریه جراح و متخصص زنان و زایمان، تاریخ بازدید: 4 دی 1401ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت آبادیس، تاریخ بازدید: 4 دی 1401ش.
• «علل نازایی»، وب‌سایت وی کلینیک، تاریخ بازدید: 4 دی 1401ش.
• هاشمی‌خواه، زینب و همکاران، «برساخت روابط خانوادگی در خانواده های نابارور»، روانشناسی فرهنگی، شماره 1، 1401ش.