پرستار
پرستار؛ از مهم‌ترین اعضای کادر درمان.
پرستار، به‌عنوان بزرگ‌ترین عنصر سیستم‌های مراقبت سلامتی نقش عمده‌ای در ارائۀ مراقبت مداوم و باکیفیت به بیماران دارد. پرستاری عبارت است از محافظت، ارتقا و بهینه‌سازی سلامت و توانایی‌ها، پیشگیری از بیماری و صدمه، تسکین رنج انسان از طریق تشخیص و حمایت در مراقبت از افراد و خانواده‌ها، اجتماعات و افراد جامعه که تحقق آن جز با بهره بردن از علم و استفاده از تکنولوژی نوین و نیز در سایۀ ارزش‌های والای انسانی و دینی قابل دسترس نیست.
مفهوم‌شناسی
پرستار، در برخی منابع لغت فارسی به‌معنای پاس‌دار، حافظ، حارس و گوش‌دار آمده است.[۱] پرستار، در اصطلاح به‌معنای کسی است که به بیماران خدمت می‌کند[۲] یا از پیران و کودکان مراقبت می‌کند.[۳] امروزه، پرستار را شخصی می‌دانند که به‌صورت علمی، مهارت‌های ویژه‌ای در زمینۀ مراقبت، درمان و آموزش دادن به بیمار را فرا گرفته است.[۴]
تاریخچه پرستاری در ایران
متخصصان معتقدند که الگوی سیستم پرستاری در ایران، با الگوبرداری از کشورهای اروپایی شکل گرفته است. اولین مدرسۀ پرستاری، در سال 1294ش، در شهر ارومیه راه‌اندازی شد. پس از آن و در سال 1337ش، داوطلبان با مدرک دیپلم می‌توانستند در یک دورۀ سه سالۀ پرستاری شرکت کرده و مدرکی معادل لیسانس برای آنها صادر می‌شد. سپس، رشته‌ای تحت عنوان «لیسانس پرستاری» در 1354ش، در وزارت علوم ایجاد شد که دوره‌ای 4 ساله را شامل می‌شد. نخستین دانشکدۀ پرستاری نیز در سال 1365ش، در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور تأسیس شدند.[۵]
محل کار پرستار
پرستارها می‌توانند در مراکز درمانی مختلفی مانند بیمارستان، درمانگاه یا انواع کلینیک کار کرده یا به‌صورت خصوصی در منزل فعالیت کرده و از بیماران، سالمندان و کودکان مراقبت کنند.[۶]
وظایف پرستار در بیمارستان
از جمله وظایف پرستار در بیمارستان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ثبت مشخصات بیمار در پرونده‌های پزشکی و نیز گزارشات پرستاری؛
- چک کردن وضعیت بیمار به‌صورت مرتب (بررسی دمای بدن، گرفتن فشار خون و بررسی وضعیت تنفس)؛
- کمک به تیم درمان و پزشک؛
- دادن داروهای تجویز شده توسط دکتر به بیمار؛
- انجام کارهایی همچون تزریقات، پانسمان و تمیز کردن زخم‌ها؛
- آشنایی با نحوۀ کار دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی؛
- احترام به بیمار و داشتن احساس مسئولیت نسبت به او؛
- فراهم کردن شرایط روحی مناسب برای بیمار؛
- همکاری با بخش‌های مختلف بیمارستان.[۷]
پرستارِ متعهد
کارشناسان بر این باورند که پرستاران، برای ارائۀ گزارش صحیح حوادث، باید «تعهد حرفه‌ای» داشته باشند. تعهد حرفه‌ای به‌معنای رضایت قلبی و التزام عملی نسبت به وظایف تعیین‌شده برای انسان است. این تعهد، در صورتی اتفاق می‌افتد که حتی بدون حضور ناظران نیز، پرستار به وظایف خود به بهترین نحو ممکن عمل کند.[۸]
در حرفۀ پرستاری، تعهد حرفه‌ای به‌صورت صداقت و وظیفه‌شناسی پرستار در حرفۀ خود، تعریف می‌شود. گروه درمانی، به‌ویژه پرستاران، در بسیاری از مواقع، عواطف را جایگزین وظایف کرده و به‌محض به خطر افتادن جان یک بیمار، تمامی افکار قبلی خود را کنار گذاشته و تنها مسئلۀ مهم را نجاتِ جانِ بیمار و بازگرداندن سلامتی او می‌دانند.[۹]
ویژگی‌های پرستار خوب
پرستار خوب کسی است که پس از پزشک، در درمان بیمار نقشی مؤثر را ایفا کند. بنابراین از جمله ویژگی‌های یک پرستار خوب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تعهد و وجدان کاری؛
- روحیۀ قوی و مبارز؛
- جسم و روان سالم؛
- منظم بودن.[۱۰]
انواع پرستار
پرستاری انواع مختلفی دارد:
- پرستار بالینی (درمانی): شخصی که وارد دانشگاه شده و مدرک علمی و رسمی خود را از این رشته دریافت کرده است.
- پرستار مراقبتی: شخصی که به‌عنوان پرستار کودک یا سالمند در مراکز درمانی یا منزل خدمات می‌دهد.
- پرستار ثبت‌نام شده: افرادی که مدرک کاردانی یا کارشناسی داشته و به پزشک در امور درمانی کمک می‌کنند.
- پرستار عملی: افرادی که تحت نظارت پرستار ثبت‌شده خدمت می‌کنند.
- پرستار متخصص بالینی: شخصی که یک پرستار پیشرفته بوده و در زمینۀ تشخیص و درمان بیماری در حوزۀ تخصص خود، مهارت بالایی دارد.
- پزشک پرستار: افرادی که تحت نظارت پزشک کار کرده و توانایی تشخیص بیماری و تجویز دارو و طرح‌های درمانی را دارند.
- پرستار مدیر پرونده: پرستارانی که مراقب بلندمدت بیماران را هماهنگ می‌کنند.
- پرستار ثبت‌نام شدۀ واحد مراقبت‌های ویژه: پرستاران ثبت‌شده‌ای که در بخش مراقبت‌های ویژه کار می‌کنند.
- پرستار بین‌المللی (پرستار سفر): پرستاران ثبت‌نام شده‌ای که ممکن است سفرهای کاری بین‌المللی داشته و از چند هفته تا چند ماه در سفر باشند.
- پرستار اتاق عمل: افرادی که به مراقبت‌های قبل و بعد از عمل جراحی می‌پردازند.
- کارکنان پرستار: پرستاران شاغل در تنظیمات مختلف مانند مراکز توانبخشی، مراقبت‌های ویژه، امکانات روانی و سرپایی.
- سرپرستار یا سرپرست پرستار: افرادی که به ناظرپرستار نیز مشهور بوده و در واقع بر کار پرستاران دیگر نظارت می‌کنند.
- پرستار منتخب اتاق اورژانس؛
- پرستار واحد مراقبت پس از بیهوشی؛
- پرستار ثبت‌نام انکولوژی؛
- پرستار بخش دیالیز.[۱۱]
پرستار و اقتصاد درمان
هزینه‌های درمانی در سرتاسر جهان، بر بودجۀ دولت و خانوار تأثیر می‌گذارد. بنابراین، کارشناسان بر این باورند که حضور کارکنانی همچون پرستاران در روند درمان، کمک شایانی را به بیمارستان و خانواده‌ها می‌کند؛ برای مثال، پرستاری که از بدو ورود بیمار در بیمارستان، با او و خانوادۀ او در ارتباط بوده و از وضعیت بالینی بیمار به‌صورت دقیق آگاه است، می‌تواند با راهنمایی‌های خود از تکرار آزمایش‌های بالینی غیرضروری جلوگیری کرده و نیز مدت‌زمان بستری و در ادامه، کاهش عفونت‌های بیمارستانی و نیز کاهش هزینه‌های درمانی مؤثر باشد. علاوه بر آن، با حضور پرستاران در تیم‌های پزشکی خانواده و نظام ارجاع، می‌توان از ارجاعات غیرضروری به متخصصین و تحمیل هزینه‌های خدمات سلامت گران‌قیمت جلوگیری کرد.[۱۲]
ارتباط پرستار- بیمار
متخصصان معتقدند که تأمین مراقبتی منحصر به فرد بیمار، مستلزم آشنا شدن و برقراری ارتباط با او است.[۱۳] ارتباط، یکی از مفاهیم مرکزی در پرستاری و بخش مهمی از اقدامات آنها محسوب می‌شود.[۱۴] به‌همین دلیل است که پرستار باید توانایی برقراری ارتباط مؤثر با بیمار را داشته باشد تا از نیازهای او مطلع شده و در راستای رفع آنها اقدام کند.
کارشناسان، ارتباط و تعامل بین پرستار و بیمار را به‌عنوان محکی برای مراقبت مؤثر و پویا می‌دانند.[۱۵] در حقیقت، پرستاران باید به‌گونه‌ای عمل کنند که از یک سو، پاسخ‌گوی نیاز حرفه‌ای خود بوده و از سوی دیگر توانایی برآوردن نیازهای بیماران را داشته باشند. این در حالی است که بیماران نسبت به پرستاران، وضعیت منفعل‌تری در برقراری ارتباط داشته و نقش ارتباطی آنها، در حد ابراز نیازهای مراقبتی آنها تعریف شده است.[۱۶]
امروزه، حضور پرستار بر بالین بیمار به‌عنوان ارتباطی شفابخش در نظر گرفته می‌شود که در نتیجۀ یک تعامل متقابل و دو طرفه است. این در دسترس بودن و در ارتباط بودن با بیمار، منجر به رفع نیازهای او و نیز آسودگی خاطر او و درنهایت منجر به تشخیص بهتر بیماری می‌شود. این در حالی است که عدم برآورده شدن نیازهای بیمار، باعث ترس، اضطراب و نگرانی می‌شود.[۱۷]
کمبود پرستار
امروزه، کمبود پرستار، یکی از معضلات جهانی تشدید شده است که به دلیل کمبود پرستاران ماهر برای مراقبت از افراد و جامعه رخ داده و خطرناک است. این کمبود، از سال 1998م شروع و در سال 2002م به اوج خود رسید. بر اساس پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی، این کمبود در سال 2035م به بیش از 12.9 میلیون نیروی کار در حوزۀ سلامت خواهد رسید.[۱۸]
برخی فاکتورها همچون بالا رفتن سن پرستاران استخدامی، کاهش پذیرش مدارس پرستاری، افزایش فرصت‌های کاری برای زنان، تغییر در سیستم ارائۀ خدمات سلامت، فرسودگی شغلی و برداشت اشتباه جامعه از شرایط کاری پرستاران در این کمبود تأثیرگذار هستند.[۱۹] برخی ،دلایل دیگری همچون کاهش تعداد پرستاران فارغ‌التحصیل، کاهش جذب پرستاران به کار در بیمارستان‌ها و بازنشستگی زودتر از موعد آنها را نیز در این کمبود مؤثر می‌دانند.[۲۰]
کارشناسان بر این باورند که کمبود پرستار، منجر به معضلاتی همچون افزایش استرس و فشار کاری پرستارانِ شاغل می‌شود. خستگی عاطفی، عدم رضایت شغلی، فرسودگی شغلی، کاهش کیفیت مراقبت، پریشانی اخلاقی و احساس ناامیدی از دیگر مضرات این کمبود است.[۲۱]
پرستار در ادبیات فارسی
واژۀ پرستار از جمله واژگان کهن در ادبیات فارسی بوده و در اشعار شاعران فارسی‌زبان حضور یافته است؛ برای مثال، صائب تبریزی در شعر خود به این واژه اشاره کرده است:[۲۲]
| حق‌پرستی چیست، از بایست خود برخاستن | تا خدا را بهر خود خواهی، پرستار خودی |
پروین اعتصامی، از شاعران معاصر نیز در شعر خود از این واژه بهره گرفته است:[۲۳]
| همین بس که از پا نیفتاده‌ای | بس افتادگان را پرستار نیست |
پانویس
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژۀ پرستار، وب‌سایت واژه‌یاب.
- ↑ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ پرستار، وب‌سایت واژه‌یاب.
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ پرستار، وب‌سایت واژه‌یاب.
- ↑ «پرستار کیست؟ وظایف پرستاران در خانه و بیمارستان»، وب‌سایت پرستار منزل.
- ↑ «آشنایی با انواع پرستاری»، وب‌سایت سلامت آکادمی.
- ↑ «پرستار کیست؟ وظایف پرستاران در خانه و بیمارستان»، وب‌سایت پرستار منزل.
- ↑ «پرستار کیست؟ وظایف پرستاران در خانه و بیمارستان»، وب‌سایت پرستار منزل.
- ↑ Sabour M, Review the professional commitment of teachers, 2008.
- ↑ شالی، «پرستار متعهد: این بیمار اشتباه است»، 1394ش، ص11-30.
- ↑ میرکاظمی، «چه ویژگی‌هایی برای یک پرستار خوب لازم است؟»، وب‌لاگ پرستاری.
- ↑ «آشنایی با انواع پرستاری»، وب‌سایت سلامت آکادمی.
- ↑ کاوه، «نقش پرستار در اقتصاد درمان»، همایش سراسری راهکارهای ارتقاء کیفیت خدمات پرستاری و مامایی»، 1393ش.
- ↑ lster, Person-centred interactions between nurses and patients during medication activities in an acute hospital setting: qualitative observation and interview study, 2010, V47(2), P154-65.
- ↑ Meleis, Theoretical nursing: Development and progress, 2005
- ↑ de Almeida Araujo, Nursing communication in nursing care to mastectomized women: a grounded theory study, 2010, V18(1), P54-60.
- ↑ فخرموحدی، «تبیین راهبردهای برقراری ارتباط پرستار- بیمار»، 1391ش، ص28-42.
- ↑ ملازم، «حضور پرستار: عنصر اساسی مراقبت از نگاه بیمار»، 1389ش، ص44-55.
- ↑ Buchan, 'Solving' nursing shortages: do we need a New Agenda?’ 2015, V23(5), P543-5.
- ↑ Murray, The nursing shortage, Past, present, and future, 2002, V32(2), P79-84.
- ↑ Berliner, why this hospital nursing hortage is different, 2002, V288(21), P2742-4
- ↑ تقوی لاریجانی، «کمبود پرستار و چالش‌های اخلاقی: یک مرور روایتی»، 1397ش، ص50-57.
- ↑ صائب تبریزی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شمارۀ 6668، وب‌سایت گنجور.
- ↑ اعتصامی، دیوان اشعار، مثنویات، تمثیلات و مقطعات، شمارۀ 79، سرود خارکن، وب‌سایت گنجور.
منابع
- «آشنایی با انواع پرستاری»، وب‌سایت سلامت آکادمی، تاریخ بازدید: 11 بهمن 1401ش.
- اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، مثنویات، تمثیلات و مقطعات، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 11 بهمن 1401ش.
- «پرستار کیست؟ وظایف پرستاران در خانه و بیمارستان»، وب‌سایت پرستار منزل، تاریخ بازدید: 11 بهمن 1401ش.
- تقوی لاریجانی، ترانه و فتحی، رضا، «کمبود پرستار و چالش‌های اخلاقی: یک مرور روایتی»، پژوهش پرستاری، دوره 13، شماره 2، 1397ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 11 بهمن 1401ش.
- شالی، محبوبه و دیگران، «پرستار متعهد: این بیمار اشتباه است»، اخلاق پزشکی، دوره 9، شماره 34، 1394ش.
- صائب تبریزی، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 11 بهمن 1401ش.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 11 بهمن 1401ش.
- کاوه، علی، «نقش پرستار در اقتصاد درمان»، همایش سراسری راهکارهای ارتقاء کیفیت خدمات پرستاری و مامایی»، دوره 4، 1393ش.
- فخرموحدی، علی و دیگران، «تبیین راهبردهای برقراری ارتباط پرستار- بیمار»، حیات، دوره 18، شماره 4، 1391ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 11 بهمن 1401ش.
- ملازم، زهرا و دیگران، «حضور پرستار: عنصر اساسی مراقبت از نگاه بیمار»، مجلۀ ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره 3، شماره 3، 1389ش.
- میرکاظمی، سمیرا، «چه ویژگی‌هایی برای یک پرستار خوب لازم است؟»، وب‌لاگ پرستاری، تاریخ بازدید: 11 بهمن 1401ش.
- Berliner HS, Ginzberg E, why this hospital nursing hortage is different, JAMA, 2002.
- Bolster D, Manias E, Person-centred interactions between nurses and patients during medication activities in an acute hospital setting: qualitative observation and interview study, Int J Nurs Stud, 2010.
- Buchan J, Duffield C, Jordan A, 'Solving' nursing shortages: do we need a New Agenda? J Nurs Manag, 2015.
- de Almeida Araujo IM, da Silva RM, Bonfim IM, Fernandes AF, Nursing communication in nursing care to mastectomized women: a grounded theory study. Rev Lat Am Enfermagem, 2010.
- Meleis AI, Theoretical nursing: Development and progress, 3rd ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2005.
- Murray MK, The nursing shortage, Past, present, and future, J Nurs Adm, 2002.
- Sabour M, Review the professional commitment of teachers, Master,s Thesis: Marand Research and Eaducation Committee, 2008.