ارومیه

ارومیه؛ مرکز استان آذربایجان‌غربی واقع در شمال غرب ایران.

یکی از شهرهای بزرگ در شمال غربی ایران و منطقه آذربایجان، ارومیه است. جمعیت آن طبق سرشماری سال 1395ش 736،224 نفر بود که با توجه به آمار سایر شهرها، دهمین شهر پرجمعیت ایران است. ارومیه در غرب دریاچه ارومیه و در دامنه کوه سیر و در میان دشت ارومیه واقع شده است. حدود نود درصد جمعیت این شهر را آذری‌ها و ده درصد را اقوام کورد و اقلیتی مسیحی تشکیل می‌دهند. دریاچه ارومیه واقع در 21 کیلومتری ارومیه، از مکان‌های طبیعی ایران است بزرگ‌ترین دریاچه آب شور خاورمیانه و بزرگ‌‌ترین دریاچه ایران است.

پیشینه نام

نام قدیمی شهر ارومیه و دریاچه آن، چیچست و چیچستا است. سریانیان به آن اورمیا و ارمنی‌ها، «اورمی، ارومیه» و عرب‌ها آن را «ارمیّه» و ایرانی‌ها «ارومی، ارومیّه» نامیده‌اند. ارومیه به معنای شهر آب است و مدتی در دوره پهلوی رضائیه نامیده می‌شد.

تاریخچه

به اعتقاد بعضی از مورخان، ارومیه محل تولد زرتشت و از مکان‌های مقدس زرتشتیان بوده است. مدفون بودن چند زرتشتی که منتسب به زمان تولد حضرت عیسی هستند، نشان‌دهنده این است که این شهر یکی از بزرگ‌ترین مراکز اجتماعی و مذهبی زمان‌های دور بوده و امپراطوران روم برای رفتن به آتشکده زرتشتیان و نیز تخت سلیمان بارها از آن عبور کرده‌اند. آثار باستانی کشف شده در این منطقه، نشان از رونق ارومیه در زمان مادها دارد و قدمت برخی از قبرهای این منطقه به چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح، بازمی‌گردد. کاسه زرناب کشف شده در حسنلوی ارومیه از آثار هنری مربوط به قرن هشتم پیش از میلاد است که گویای شکوفایی هنرِ طلاسازی در دوره مادها است.

اقلیم و موقعیت جغرافیایی

تصویری از دریاچه ارومیه

منطقه ارومیه در شمال غرب ایران و نزدیک مرز ترکیه، 5899 کیلومتر مربع مساحت دارد. مساحت خود شهر، 42.7 کیلومتر مربع است و در جلگه‌ای به طول هفتاد کیلومتر و به عرض سی کیلومتر در غرب دریاچه ارومیه واقع شده است. ارتفاع ارومیه از سطح دریا 1332 متر است. آب‌وهوای این شهر به علت وجود دریاچه ارومیه معتدل و نسبتا مرطوب بوده و زمستانی سرد و طولانی دارد. در اطراف این شهر باغ‌های انگور، سیب و کشتزارها قرار دارد.

زبان، قومیت و مذهب

ارومیه یک شهر چند قومیتی با زبان و ادیان و مذاهب مختلف است. ترک‌های ارومیه به زبان ترکی آذربایجانی، کوردها به لهجه کرمانجی زبان کوردی، آشوری‌ها به زبان آشوری و ارمنی‌ها به زبان ارمنی صحبت می‌کنند. بیشتر ترک‌های آن مذهب شیعه دارند، مذهب بیشتر کوردها سنی است و نیز تعدادی از اقلیت‌های آشوری و ارمنی در آن زندگی می‌کنند.

تقسیمات شهری

شهرستان ارومیه طبق آخرین تقسیمات کشوری دارای پنج شهر، پنج بخش و بیست دهستان است. شهر ارومیه دارای پنج منطقه شهری است.

جاذبه‌های گردشگری

مکان‌های تاریخی

مسجد جامع ارومیه

پرونده:ننه مریم.jpg

کلیسای ننه مریم

کلیسای ننه‌مریم که با نام کلیسای حضرت مریم، سنت ماری و شرق‌ آشور نیز شناخته می‌شود، یکی از مکان‌های تاریخی ارومیه است. این کلیسا دومین کلیسای قدیمی جهان پس از کلیسای بیت لحم در فلسطین است. کلیسای مارسرگیز، برج سه‌گنبد، مسجد سردار، مسجد جامع ارومیه، خانه انصاری، کلیسای پطروس پولیس، مدرسه هدایت، مدرسه 22 بهمن، موزه ارومیه و موزه مردم‌شناسی ارومیه، بازار ارومیه و ساختمان شهرداری نیز از دیگر اماکن تاریخی این شهر به شمار می‌روند.

جاذبه‌های طبیعی

دریاچۀ ارومیه

تالاب گلمرز

از جمله جاذبه‌های طبیعی ارومیه، می‌توان به دریاچه ارومیه، دریاچه مارمیشو، برکه دالامپر، آبشار شملکان، آبشار سوله دوکل، چشمه آب‌گرم هفت‌آباد، تالاب گلمرز اشاره کرد.

جاذبه‌های مذهبی

امام‌زاده غریب حسن، مسجد اعظم ارومیه، مسجد سردار، آرامگاه سید عرب باغی، مسجد امام شافعی و کلیسای ننه مریم از جاذبه‌های مذهبی شهر ارومیه هستند.

اماکن تجاری و تفریحی

مجتمع تجاری تورک مال و سیتادیوم، مجتمع تجاری کیف و کفش رضا، پاساژهای تندیس، پاکو، امیرکبیر، صدر، پردیس، جلالی، ستارخان، مجتمع‌های تجاری استادان، یاقوت، میلاد نور، بازار خلیج از مراکز خرید مهم در ارومیه هستند. از جمله مکان‌های تفریحی شهر ارومیه پارک جنگلی شیخ تپه، پارک اللر باغی، کوه سیر، روستای بند، چیچست، سد شهر چای و پیست اسکی خوشاکو است.

سد شهرچای ارومیه

امکانات آموزشی

ارومیه دارای دانشگاه دولتی، دانشگاه صنعتی، دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه الزهرا است. همچنین دارای دو دانشگاه آزاد، پیام‌نور و پنج مرکز غیرانتفاعی است. دانشگاه دولتی ارومیه رتبه 18 را در مجموع دانشگاه‌های کل کشور دارد.

اقتصاد

مهم‌ترین منبع اقتصادی ارومیه باغداری و کشاورزی آن است که به حد خودکفایی رسیده و به سایر استان‌ها و کشورها صادر می‌شود. سیب، انگور، هلو و آلو مهم‌ترین محصولات باغداری این شهر است 22 درصد از تولیدات کشاورزی در سطح استان آذربایجان غربی مربوط به شهر ارومیه است این شهر از مهم‌ترین مراکز کشت چغندرقند و کلزا بوده همچنین قطب تولید گیاهان دارویی همچون بادرَشبو، نعناع، بیدمشک، پونه و صدها نوع گیاه دیگر است. پنجاه واحد دامداری صنعتی نیز در شهر ارومیه فعال است. علی‌رغم ضعف صنعت در این شهر، معدن تیتان قره‌آغاج در 37 کیلومتری ارومیه و شهرک صنعتی ارومیه در فازهای یک و دو در هفت کیلومتری این شهر، شرکت سیمان ارومیه (بزرگترین واحد صنعتی استان آذربایجان غربی) و پتروشیمی ارومیه از مراکز صنعتی و اقتصادی مهم ارومیه هستند. گمرک ارومیه نیز به‌دلیل قرارگیری در مسیر قفقاز - آسیای میانه، یکی از پرترددترین گمرک‌های کشور بوده که بیشترین تمرکز این گمرک بر ترانزیت به ترکیه، امور مربوط به صادرات به ترکیه و واردات از ترکیه است.

فرهنگ و هنر

آداب‌و‌رسوم

آداب‌ورسوم مردم ارومیه شباهت‌های زیادی با سایر شهرهای ایران دارد، برخی از آداب‌و‌رسوم خاص منطقه و شهر به شرح زیر است:

• پخت دوشاب (شیرۀ انگور) و رب گوجه، از قدیم تاکنون از آیین‌های سنتی هر سالۀ مردم ارومیه است.
• در چهارشنبه‌سوری مراسمی چون روشن‌ کردن آتش و پریدن از آن، شال انداختن، بخت‌گشایی دختران و دادن هدیه به نوعروسان انجام می‌‌شود.
• زیارت اهل قبور در آخرین روز از سال معروف به «عارافات آخشامه» از مراسمات مذهبی این شهر در ایام نوروز است.

• مراسم عروسی:

1. شکستن کله‌قندِ تزیین شده توسط فرد ریش‌سفیدِ فامیل در مراسم نامزدی؛
2. رقص دسته‌جمعی مردان به نام «جَلمان» یا «یاللی» همزمان با نواختن دهل و سورنا در مراسم حنابندان؛
3. آوردن لباس دامادی و سایر لوازم داماد به همراه حنا توسط تعدادی از مردان نزدیک خانوادۀ عروس در طبق‌های چوبی به نام «خُنچا»؛
4. انتخاب «ساقدوش» و «سولدوش» در میان ترک‌ها و «برازوا» در میان کردها با هدف انجام امور عروسی؛
5. حنا بستن به دست عروس و دختران دم‌بخت؛
6. بستن کمر عروس با شال یا روبانی سرخ بوسیلۀ برادر داماد در روز عروسی؛
7. بردن عروس به منزل پدر داماد و انداختن سیب یا انار و مقداری تنقلات یا سکه بر سر عروس و حضار از پشت‌بام.

• مراسم عزاداری: مردم این شهر اعم از شیعه، سنی و حتی اقلیت‌های دینی، آدابی چون مراسم اعلان عزا، آیین طشت‌گذاری، زنجیرزنی، دسته‌های عزاداری، دادن نذری، توسل به دسته‌های عزاداری در ماه محرم انجام می‌دهند.

سوغات و صنایع محلی

نقل معروف‌ترین سوغاتی ارومیه

نقل، از سوغاتی‌های پرطرفدار ارومیه است که اندازه، رنگ و طعم‌های گوناگون دارد. همچنین عرقیاتی مانند بیدمشک و بادرنجبویه و همچنین انواع حلوای گردو و هویج از سوغاتی‌های بسیار معروف این شهر هستند. صنایع دستی مهم شهر ارومیه نیز شامل منبت‌کاری، قالی‌بافی، رودوزی، جاجیم‌بافی، رنگرزی و پیکرتراشی است.

غذاهای معروف

معروف‌ترین غذاهای ارومیه شامل آش دوغ، دلمه برگ مو، کوفته، آبگوشت مخصوص ارومیه، سوپ بلغور، آش ترش، یتیمچه] و گیزاتما و کاچی است.

سینما

ارومیه سه سینما به‌نام‌های انقلاب، آزادی و ایران دارد.

موسیقی

یکی از ارکان فرهنگی مردم ارومیه موسیقی است، مهم‌ترین نشانه و نماد اصلی موسیقی ارومیه عاشیق‌ها و عاشیق‌خوانی است.

موزه‌ها

موزۀ ارومیه با دارا بودن 26 هزار اثر تاریخی دومین موزۀ فاخر کشور است.

ورزش

پایتخت و مهد والیبال ایران، ارومیه است. این شهر والیبالیست‌هایی از جمله؛ سعید معروف، میلاد عبادی‌پور و مرتضی شریفی پرورش داده است. قدمت شصت سالۀ والیبال در ارومیه، این ورزش را به فرهنگ مردم این شهر تبدیل کرده است.

مشاهير و بزرگان

کلبعلی خان افشار، عندليب افشار، اردوبادی، میرزاعبدالمطلب،شيخ صفي‌الدين اورمو، شهيد مهدی باکری ، غلام‌رضا حسنی از بزرگان این شهر و امير آقايي و مهشيد جوادي از بازيگران سینما و تلويزيون متولد این دیار هستند.

زیرساخت

بهداشت و سلامت

بیمارستان‌های ارومیه در بخش خصوصی و دولتی تخصصی شامل بیمارستان امام خمینی، طالقانی، مطهری، امید، عارفیان، آذربایجان، شفا، سیدالشهدا، امام رضا و میلاد است. گردشگری پزشکی نیز در ارومیه به‌صورت فعالانه در زمینۀ بیماری‌های ناباروری، چشم، قلب، زیبایی و کاشت مو به درمان بیماران کشورهای خارجی می‌پردازد.

ترابری

ارومیه از طریق آزادراه ارومیه – تبریز به سایر استان‌ها و تهران می‌رسد. فرودگاه بین‌المللی شهید باکری ارومیه شامل دو ترمینال داخلی و خارجی است که پروازهای داخلی آن به مقصد شهرهای تهران، مشهد و شیراز انجام می‌گیرد و پروازهای خارجی به مقصد جده، مدینه، آدانا، استانبول و بغداد است. ایستگاه راه‌آهن ارومیه نیز از سال 1397ش به خط ریلی مراغه پیوسته و بین شهرهای ارومیه و مشهد تردد محدود دارد. ارومیه از مرز سرو که در 60 کیلومتری آن قرار دارد به ترکیه متصل شده و از مسیر شهر مرزی پیرانشهر و مرز تمرچین با کشور عراق در ارتباط است، از این مرز در ایام اربعین سال 1401ش بیش از چهل هزار نفر عازم مرقد امام حسین شدند.

نقش ارومیه در انقلاب اسلامی

ارومیه اولین تجربۀ جنگ مسلحانه را در دوم بهمن ماه 1357ش با هدایت غلامرضا حسنی به نام خود ثبت کرده است. این جنگ مسلحانه در تاریخ ایران تحول بزرگی ایجاد کرد و پیروزی انقلاب را شتاب بخشید.

منابع

• «آداب و رسوم ازدواج در آذربایجان غربی»، وب‌سایت سماتک، تاریخ بازدید: 4 مهر 1401ش.
• «ارومیه شهر پیشگام در تاریخ انقلاب/۲ بهمن آغاز اولین جنگ مسلحانه مردم ایران علیه رژیم طاغوت»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 2 بهمن 1399ش.
• «ارومیه مهد سروقامتان افتخارآفرین/ قلب والیبال کشور در دیار باکری‌ه می‌تپد»، خبرگزاری فارس، اریخ درج مطلب: 8 آذر 1399ش.
• «آیین سنتی پخت دوشاب در ارومیه»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 21 مهر 1400ش.
• «بهترین و معروف‌ترین صنایع‌دستی ارومیه»، وب‌سایت لیدوماتریپ، تاریخ بازدید: 3 مهر 1401ش.
• «بیش از چهل هزار حسینی از مرز تمرچین عازم کربلا شدند»، خبرگزاری کردپرس، تاریخ درج مطلب: 21 شهریور 1401ش.
• «بيوگرافي امير آقايي»، وب‌سايت شمانيوز، تاريخ درج مطلب: 26 تير 1399ش.
• «بيوگرافي مهشيد جوادي»، وب‌سايت فتوکده، تاريخ بازديد: 11 تير 1401ش.
• «بهشت محصولات باغی کشور نیازمند توجه دولت مردمی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 شهریور 1400ش.
• «تاریخچه ارومیه»، وب‌سایت استانداری آذربایجان‌غربی، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• «تداوم روند رصد و پایش دامداری های صنعتی شهرستان ارومیه، وب‌سایت ایانا، تاریخ درج مطلب: 21 بهمن 1400ش.
• «تولید ۲۲ درصد محصولات بخش کشاورزی آذربایجان ‌غربی در شهرستان ارومیه»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 1 شهریور 1399ش.
• «جاذبه‌های گردشگری ارومی،»، وب‌سایت سیری در ایران، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• «خرید اینترنتی بلیط قطار ارومیه»، وب‌سایت الی‌گشت، تاریخ بازدید: 16 مهر 1401ش.
• «دانشگاه‌های استان آذربایجان‌غربی»، وب‌سایت مرجع دانشگاه‌های ایران، تاریخ بازدید: 4 خرداد 1401ش.
• «زندگي‌نامه، مهدي باکري»، وبسايت همشهري آنلاين، تاريخ درج مطلب: 27 اسفند 1391ش.
• «رشادت حجت‌الاسلام حسني در تاريخ ايران فراموش‌نشدني است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران،تاریخ درج مطلب: 1 خرداد 1397ش.
• «سبد رنگین محصولات کشاورزی در آذربایجان غربی؛ نسخه‌ای کارآمد برای اقتصاد غیر وابسته»، وب‌سایت تحلیل بازار، تاریخ بازدید: 27 شهریور 1401ش.

• «سفر به شهر ارومیه، شهر عاشیق‌ها و دشت‌های بی‌کران»، وب‌سیت جاباما، تاریخ بازدید: 3 مهر 1401ش.
• «سیمان ارومیه»، وب‌سایت سیمان تأمین، تاریخ بازدید: 29 شهریور 1401ش.
• «سینماهای استان آذربایجان غربی»، وب‌سایت سینماداران، تاریخ بازدید: 3 مهر 1401ش.
• «شرکت پتروشیمی ارومیه»، وب‌سایت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، تاریخ بازدید: 29 شریور 1401ش.
• «شهر ارومیه»، وب‌سایت شرکت پتروشیمی ارومیه، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• «شهرک صنعتی ارومیه»، مجلۀ اینترنتی ارومیه، تاریخ بازدید: 27 شهریور 1401ش.
• «فرودگاه بین‌المللی شهید باکری ارومیه کجاست؟ تاریخچه، راه‌های ارتباطی»، وب‌سایت مستربلیط، تاریخ بازدید: 16 مهر 1401ش.
• «گردشگری پزشکی ارومیه»، وب‌سایت تور ویزا، تاریخ بازدید: 16 مهر 1401ش.
• «گمرک ارومیه»، وب‌سایت رهتاش، تاریخ بازدید: 27 شهریر 1401ش.
• «مرز تمرچین در استان آذربایجان‌‌غربی بازگشایی شد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 12 دی 1396ش.
• «معدن تیتان ارومیه در مرحلۀ بهره‌برداری قرار گرفت»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 27 خرداد 1399ش.
• معرفی بیمارستان‌های ارومیه»، وب‌سایت ارومیه تبلیغ، تاریخ بازدید: 16 مهر 1401ش.
• «مناطق»، وب‌سایت شهرداری ارومیه، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• مجيدي، عيسي، «مشاهير اروميه»، تاريخ بازديد: 11 تير 1401ش.
• «نقشه و تقسیمات کشوری»، وب‌سایت استانداری آذریابجان‌غربی، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.

• «نگاهی به آداب و رسوم مردم آذربایجان غربی در ماه محرم»، خبرگزاری رضوی، تاریخ درج مطلب: 31 شهریور 1397ش.
• «نوروز در آذربایجان‌غربی»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 4 مهر 1401ش.
• «همه چیز دربارۀ موزۀ ارومیه»، وب‌سایت کارناوال.
• اسدی، لیلا، «معرفی غذاهای سنتی ارومیه»، وب‌سایت زرین بانو، تاریخ درج مطلب: 12 مهر 1399ش.
• جمعی از نویسندگان، «راهنمای سفر به ارومیه»، فلایتیو، 1399ش.
• داوری، مهدی، «بهترین مراکز خرید ارومیه»، وب‌سایت دُرنا تریپ، تاریخ درج مطلب: 3 آذر 1399ش.
• رهبری، مینا، «دیدنی‌های ارومیه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• شجاعی، صدیقه، «دریاچه ارومیه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 4 خرداد 1401ش.
• کاویان‌پور، احمد، تاریخ ارومیه، تهران، آذرکهن، چاپ اول، 1378ش.
• کاظمي، اني، «زندگي‌نامه صفي‌الدين اورموي»، تاريخ درج مطلب: 7 تير 1396ش.