مهدی باکری
مهدی باکری، شهردار و فرمانده نظامی در دوران دفاع مقدس.
مهدی باکری در 30 فروردین 1333ش در خانواده‌ای مذهبی در میاندوآب (استان آذربایجان غربی) به‌دنیا آمد. مادر وی اقدس و پدرش فیض‌الله نام داشت.[۱] در کودکی مادر خود را از دست داد. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در ارومیه به اتمام رساند. در دوران متوسطه همزمان با شهادت برادرش، علی، وارد فعالیت‌های سیاسی شد. پس از دیپلم، تحصیلات خود را در دانشگاه تبریز در رشتۀ مهندسی مکانیک ادامه داد و به یکی از دانشجویان مبارز این دانشگاه تبدیل شد.[۲] مهدی باکری در مهر ۱۳۵۹ش با صفیه مدرس ازدواج کرد. مهریه همسر او، یک قبضه کلت کمری و یک جلد قرآن کریم بود.[۳]
فعالیت‌های مبارزاتی قبل از انقلاب
مهدی باکری، منشأ تشکل دانشجویی بود.[۴] او دانشجویی درس‌خوان، یاور دانشجویان، پُرشور و واقف به اوضاع زمان بود. او و دوستانش نقش مهمی در قیام‌های 15 خرداد سال‌های 1354ش و 1355ش در تبریز داشتند.[۵] در دانشگاه او را فردی آرام می‌شناختند و هیچ‌کس نمی‌دانست که در خفا همه را سازماندهی و نهضت دانشگاهی تبریز را هدایت می‌کند.[۶] پس از دانشگاه، در سال 1356ش برای خدمت سربازی به تهران رفت؛ اما در بحبوحۀ انقلاب به فرمان امام خمینی از پادگان گریخت و به ارومیه برگشت و در زندگی مخفیانۀ خود، سازماندهی نیروهای جوان را تا پیروزی انقلاب شروع کرد.[۷] مطالعۀ کتاب «ولایت فقیه» نوشتۀ آیت‌الله خمینی، نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت او داشت.[۸]
فعالیت‌های بعد از انقلاب
- حفاظت از امام خمینی، هنگام ورود او به ایران با طراحی خودروی ضدگلوله[۹]؛
- نقش فعال در تشکیل سپاه پاسداران و سازماندهی آن؛
- حضور در جبهه‌های جنوب ایران، پس از برقراری امنیت نسبی آذربایجان و پاک‌سازی آن[۱۴]؛
- حضور فعال و مؤثر در عملیات مهمی مانند فتح‌المبین، بیت‌المقدس یک، دو و سه، رمضان، مسلم بن عقیل، والفجر مقدماتی، والفجر یک، دو، سه و چهار، خیبر و بدر.[۱۵]
سِمت‌ها
- شهردار ارومیه؛ همزمان با خدمت در سپاه، نُه ماه شهردار ارومیه شد، دوران شهرداری وی را موفق‌ترین دوران شهرداری ارومیه گفته‌اند، به‌گونه‌ای که همۀ کارگران شهرداری، دلباختۀ وی بودند، سخن او، برای آنها حکم امریه داشت که با همۀ وجود انجام می‌دادند، خود مهدی نیز، در این دوران به اندازۀ کارگران کار می‌کرد.[۱۶]
- دادستان انقلاب ارومیه؛
- فرمانده عملیات سپاه پاسداران در ارومیه[۱۷]؛
- معاونت تیپ نجف اشرف؛
- فرماندهی تیپ عاشورا.[۱۸]
خصوصیات اخلاقی
کم‌گویی، کم‌‌خوری و کم‌خوابی، سبک زندگی مهدی باکری را تشکیل می‌داد.[۱۹] به‌منظور خودسازی، با دوستش یک ژتون می‌گرفتند و یک غذا را دو نفره می‌خوردند، یک روز فقط نان می‌خورد و در حین روزه‌داری به کوه می‌رفت.[۲۰] زندگی سادۀ او با همسرش، زبانزد همۀ شهر بود.[۲۱] از تکنیک مدیریت فعال و عمل‌گرا در استقرار ارزش‌ها، بهره می‌گرفت و به کارکنان و حمایت مؤثر از همکاران، توجه داشت. می‌کوشید کار را برای خدا انجام دهد.[۲۲] از حقوق خود برای نیازمندان خرج می‌کرد. اهل هیاهو و منیّت نبود و بسیار صبور، اهل فکر و تدبیر بود.[۲۳] هیچ‌گاه بی‌گدار به آب نمی‌زد و علمی رفتار می‌کرد. فردی کاملا آرام و دارای سعۀ صدر بود.[۲۴] سازگاری یکی از ویژگی‌های اخلاق فرماندهی او بود و این ويژگی، او را سایر فرماندهان متمایز می‌کرد. دقت در عبادت، انس با قرآن و نماز اول وقت، برای او یک امر جدی بود. بسیار نکته‌سنج حرف می‌زد و هر کس با او هم‌صحبت می‌شد، اعتقاداتش بیشتر می‌شد.[۲۵]
بزرگداشت و یادبود
پس از شهادت، امام خمینی از او به‌عنوان « شهید اسلام» یاد کرد.[۲۶] همچنین آیت‌الله خامنه‌ای وی را «فرمانده زبدۀ نظامی» نامیده است.[۲۷] شهید محلاتی نیز او را مظهر غضب الهی بر دشمنان خدا دانسته است.[۲۸] محسن رضایی شجاعت مهدی باکری را بالاتر از برخی قهرمانان تاریخی معرفی کرده است.[۲۹] پیرامون شخصیت و زندگی او آثار بسیاری تهیه شده است:
کتاب‌ها
- «فرمانده نجیب»؛
- «آقای شهردار»؛
- «شهید مهدی باکری»؛
- مجموعه کتاب‌های نیمۀ پنهان ماه با عنوان «مهدی باکری به روایت همسر شهید»؛
- «به مجنون گفتم زنده بمان؛ شهید مهدی باکری»؛
- مجموعۀ «يادگاران»؛ کتاب مهدي باکري.
مستند
مستند «ماه و خورشید» به کارگردانی رسول ملاقلی‌پور، روایتی از دوران کودکی، ویژگی‌های اخلاقی و معرفتی شهیدان باکری (علی، مهدی و حمید) از زبان همسران، همرزمان و آشنایان ایشان است که در هفت قسمت تولید شده است.[۳۰]
فیلم سینمایی
فیلم «موقعیت مهدی» داستان زندگی، ازدواج و شهادت مهدی باکری به کارگردانی هادی حجازی‌فر در چهلمین جشنواره فیلم فجر در سال 1400ش اکران شد و مورد تحسین منتقدان و مخاطبان قرار گرفت و توانست در پنج بخش جایزه دریافت کند. هادی حجازی‌فر در نقش مهدی باکری، ژیلا شاهی در نقش همسر وی و وحید حجازی‌فر در نقش حمید باکری به بازی در این فیلم پرداخته‌اند.[۳۱]
شهادت
در روزهای پایانی اسفند 1363ش، عملیات بدر آغاز شد و نیروهای لشکر عاشورا پلی نفررو بر دجله نصب کردند و ضربات مهلکی با آرپی‌جی، خمپاره60 و کلاش بر ارتش بعثی وارد کردند. در 25 اسفند، مهدی باکری با آرپی‌جی به دشمن حمله کرد و گلوله‌ای به سرش اصابت کرد و به‌شدت زخمی شد. هم‌رزمانش او را با قایق به عقب بردند و در میانۀ راه، موشکی به قایق اصابت کرد و پیکر زخمی‌اش به دریا پیوست.[۳۲]
پانویس
- ↑ امیریان، آقای شهردار، 1393ش، ص3.
- ↑ «آشنایی با زندگی شهید مهدی باکری و خاطرات و خصوصیات ایشان»، وب‌سایت دانشچی.
- ↑ «همسرانه‌های شهید مهدی باکری؛ از کلت کمری که مهریه ازدواج شد تا حسرت دیدار پیکر شهید»، خبرگزاری تسنیم، 1394ش.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص39.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص40.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص41.
- ↑ امیریان، آقای شهردار، 1393ش، ص4.
- ↑ امیریان، آقای شهردار، 1393ش، ص3.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص48-49
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص50
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص58-62.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص66-69.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص88-96.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص200.
- ↑ «مهدی باکری روایت‌گر حدیث مقاومت»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1398ش.
- ↑ ملاقلی‌پور، مستند«ماه و خورشید»، قسمت 2.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص50.
- ↑ امیریان، آقای شهردار، 1393ش، ص5.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص39-40.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص42.
- ↑ «همسرانه‌های شهید مهدی باکری؛ از کلت کمری که مهریه ازدواج شد تا حسرت دیدار پیکر شهید»، خبرگزاری تسنیم، 1394ش.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص97.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص190.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص191.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص197.
- ↑ امیریان، آقای شهردار، 1393ش، ص7.
- ↑ خامنه‌ای، «شهید مهدی باکری»، 1392ش.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص105.
- ↑ مظهر صفاری، فرمانده نجیب، 1397ش، ص104 و 198.
- ↑ . دهقان‌پور و شهبازی، «مقالۀ ترویجی انسان در فیلم‌های مستند دفاع مقدس»، 1397ش، ص91.
- ↑ حسن زاده، «نقد و بررسی فیلم موقعیت مهدی، شاعرانه‌ای در دل جنگ»، وب‌سایت گیم‌فا، 1401ش.
- ↑ امیریان، آقای شهردار، 1393ش، ص7.
منابع
- «آشنایی با زندگی شهید مهدی باکری و خاطرات و خصوصیات ایشان»، وب‌سایت دانشچی، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- امیریان، داوود، آقای شهردار، تهران، سورۀ مهر، چاپ پانزدهم ،1393ش.
- «بخشی از وصیت‌نامه شهید باکری که منتشر نشد»، وب‌سایت نوید شاهد، تاریخ درج مطلب: 19 فروردین 1397ش.
- حسن‌زاده، ماهان، «نقد و بررسی فیلم موقعیت مهدی، شاعرانه‌ای در دل جنگ»، وب‌سایت گیم‌فا، تاریخ درج مطلب: 30 اردیبهشت 1401ش.
- خامنه‌ای، علی، «شهید مهدی باکری»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، 25 آذر 1392ش.
- مظهر صفاری، مجید، فرمانده نجیب، تهران، صریر، چاپ دوم، 1397ش.
- ملاقلی‌پور، رسول، مستند «ماه و خورشید»، به کارگردانی رسول ملاقلی‌پور، 1370ش.
- «مهدی باکری روایت‌گر حدیث مقاومت»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 26 اسفند 1398ش.
- «همسرانه‌های شهید مهدی باکری؛ از کلت کمری که مهریه ازدواج شد تا حسرت دیدار پیکر شهید»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 25 شهریور 1394ش.
- دهقان‌پور، حمید و شهبازی، محمد، «مقالۀ ترویجی انسان در فیلم‌های مستند دفاع مقدس»، فصل‌نامه علمی دفاع مقدس، دوره 4، شمارۀ 4، زمستان 1397ش.