امیرکبیر: تفاوت میان نسخه‌ها
محمد مولایی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''امیرکبیر'''</big>؛ صدر اعظم ایران در آغاز دوره ناصرالدین شاه قاجار | <big>'''امیرکبیر'''</big>؛ صدر اعظم ایران در آغاز دوره ناصرالدین شاه قاجار | ||
میرزا تقی‌خان فراهانی در سال 1222ق در هزاوه فراهان از توابع اراک به دنیا آمد. نام وی محمدتقی بود اما به میرزا تقی‌خان شهرت یافت.<ref> [http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%AA%D9%82%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1__a-32639.aspx. « میزرا تقی¬خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.]</ref> | میرزا تقی‌خان فراهانی در سال 1222ق در هزاوه فراهان از توابع [[اراک]] به دنیا آمد. نام وی محمدتقی بود اما به میرزا تقی‌خان شهرت یافت.<ref> [http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%AA%D9%82%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1__a-32639.aspx. « میزرا تقی¬خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.]</ref> | ||
پدرش؛ «کربلایی قربان» در خانه میرزا عیسی، قائم‌مقام اول، آشپزی می‌کرد. میرزا تقی‌خان نیز در ابتدا شغل پدرش را ادامه داد اما از نوجوانی مورد توجه میرزابزرگ و سپس قائم‌مقام فراهانی قرار گرفت و چون از هوش و استعداد فراوانی برخوردار بود، به‌سمت منشی‌گری آن دو دست یافت.<ref> [http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%AA%D9%82%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1__a-32639.aspx « میزرا تقی¬خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.]</ref> پس از مدتی به جمع مستوفی‌های امیرنظام (محمدخان زنگنه) درآمد و در سفری به سرپرستی ناصرالدین میرزا ولیعهد به روسیه رفت. جلب توجه همگان به توان‌مندی میرزا تقی‌خان در آن سفر، موجب شد که محمدشاه | |||
پس از مرگ محمدشاه (1264ق)، ناصرالدین میرزا با درایت و همراهی میرزا تقی‌خان، که آن زمان منصب وزارت نظام آذربایجان را بر عهده داشت، از تبریز به تهران رفت. زمانی که ناصرالدین شاه به تخت پادشاهی رسید اولین کاری که انجام داد میرزا تقی‌خان را به صدراعظمی برگزید و لقب امیرکبیر را به او داد.<ref> [https://www.cgie.org.ir/fa/article/225779/امیرکبیر ولایتی، «امیرکبیر»، در دایره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 11خرداد 1401ش.]</ref> امیرکبیر از همان آغاز صدارت مورد حمایت و اعتماد ناصرالدین شاه قرار گرفت و در سال 1265ق با عزت‌الدوله خواهر شاه ازدواج کرد. او در مدت سه سال و سه ماه از وزارت‌اش در | پدرش؛ «کربلایی قربان» در خانه میرزا عیسی، قائم‌مقام اول، آشپزی می‌کرد. میرزا تقی‌خان نیز در ابتدا شغل پدرش را ادامه داد اما از نوجوانی مورد توجه میرزابزرگ و سپس قائم‌مقام فراهانی قرار گرفت و چون از هوش و استعداد فراوانی برخوردار بود، به‌سمت منشی‌گری آن دو دست یافت.<ref> [http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%AA%D9%82%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1__a-32639.aspx « میزرا تقی¬خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.]</ref> پس از مدتی به جمع مستوفی‌های امیرنظام (محمدخان زنگنه) درآمد و در سفری به سرپرستی ناصرالدین میرزا ولیعهد به روسیه رفت. جلب توجه همگان به توان‌مندی میرزا تقی‌خان در آن سفر، موجب شد که محمدشاه [[قاجار]]، طی حکمی در سال 1259ق او را در رأس هیئتی به ارزروم اعزام کند تا مناقشه ارضی پدید آمده میان [[ایران]] و عثمانی را با مذاکره، رفع کند. <ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/225779/امیرکبیر ولایتی، «امیرکبیر»، در دایره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.]</ref> | ||
پس از مرگ محمدشاه (1264ق)، ناصرالدین میرزا با درایت و همراهی میرزا تقی‌خان، که آن زمان منصب وزارت نظام آذربایجان را بر عهده داشت، از [[تبریز]] به [[تهران]] رفت. زمانی که ناصرالدین شاه به تخت پادشاهی رسید اولین کاری که انجام داد میرزا تقی‌خان را به صدراعظمی برگزید و لقب امیرکبیر را به او داد.<ref> [https://www.cgie.org.ir/fa/article/225779/امیرکبیر ولایتی، «امیرکبیر»، در دایره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 11خرداد 1401ش.]</ref> امیرکبیر از همان آغاز صدارت مورد حمایت و اعتماد ناصرالدین شاه قرار گرفت و در سال 1265ق با عزت‌الدوله خواهر شاه [[ازدواج]] کرد. او در مدت سه سال و سه ماه از وزارت‌اش در [[ایران]]، خاستگاه تحولات مهمی در شئون سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی ایران بود که بعضی آثار آن تا امروز در کشور موجود است.<ref> انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص184.</ref> | |||
=اقدامات دینی و اصلاحات مذهبی= | =اقدامات دینی و اصلاحات مذهبی= | ||
امیرکبیر برای مذهب | امیرکبیر برای مذهب [[شیعه]]، حرمت بسیاری قائل بود و در ارتقاء منزلت علما کوشید. سرکوب شورش باب و از میان برداشتن فتنه بابیه که با محاکمه و اعدام سید علی‌محمد باب به پایان رسید، روابط امیرکبیر و علمای دینی را محکم کرد؛ اما از سوی دیگر، امیرکبیر بست‌نشینی علما را روشی نادرست برای مداخله در امور حکومتی می‌دانست و با آن مقابله می‌کرد. او همچنین چندین مسجد و حوزه علمیه بنا کرد که از جمله آنها مدرسه دینی شیخ عبدالحسین در بازار [[تهران]] است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1 «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref> | ||
=اقدامات و اصلاحات سیاسی= | =اقدامات و اصلاحات سیاسی= | ||
امیرکبیر شایسته‌سالاری را از ارکان مهم حکومت قرار داد و اصلاحات گسترده‌ای را در امور اداری کشور به عمل آورد. او با نظم بخشیدن به دستگاه سلطنت، رفتار دیوانیان و خاندان سلطنت را تحت کنترل درآورد و به‌ویژه مادر شاه و میرزا آقاخان نوری که تحت‌الحمایه دولت انگلیس بودند دست‌شان از مناقع کشور کوتاه شد. البته همین اصلاحات برخی از مهمترین افراد صاحب قدرت را با او دشمن کرد. او همچنین اقداماتی برای امنیت و پایان دادن به شورش‌ها در کشور انجام داد و با ایجاد یک سپاه منظم و مسلح توانست شورش | امیرکبیر شایسته‌سالاری را از ارکان مهم حکومت قرار داد و اصلاحات گسترده‌ای را در امور اداری کشور به عمل آورد. او با نظم بخشیدن به دستگاه سلطنت، رفتار دیوانیان و خاندان سلطنت را تحت کنترل درآورد و به‌ویژه مادر شاه و میرزا آقاخان نوری که تحت‌الحمایه دولت [[انگلیس]] بودند دست‌شان از مناقع کشور کوتاه شد. البته همین اصلاحات برخی از مهمترین افراد صاحب قدرت را با او دشمن کرد. او همچنین اقداماتی برای امنیت و پایان دادن به شورش‌ها در کشور انجام داد و با ایجاد یک سپاه منظم و مسلح توانست شورش محمدحسن‌خان سالار آصف‌الدوله را در خراسان سرکوب کند.<ref>انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص185.</ref> در سیاست خارجی نیز به دوستی با دول مختلف پایبند بود اما برای کاهش نفوذ و دخالت بیگانگان ([[روسیه|روس]] و [[انگلیس]]) تلاش بسیاری کرد که نتیجه آن قطع ارتباط جاسوسی اتباع داخلی برای نمایندگان خارجی بود. <ref>شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص146.</ref> | ||
=اقدامات فرهنگی= | =اقدامات فرهنگی= | ||
از مهمترین اقدامات فرهنگی امیرکبیر تأسیس دارالفنون بود. انتشار روزنامه وقایع | از مهمترین اقدامات فرهنگی امیرکبیر تأسیس [[دارالفنون]] بود. انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه و تلاش برای ترجمه و انتشار کتب از دیگر اقدامات فرهنگی امیرکبیر بود. او همچنین محصلین زیادی را به اروپا اعزام کرد و چندین معلم اروپایی را نیز برای آموزش در مدارس ایران، به‌کار گرفت.<ref> [http://pajoohe.ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%AA%D9%82%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1__a-32639.aspx « میزرا تقی¬خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref> | ||
=اقدامات اجتماعی و اطلاعاتی= | =اقدامات اجتماعی و اطلاعاتی= | ||
از دیگر اقدامات امیرکبیر ایجاد چاپارخانه، تذکره خانه (اداره گذرنامه) و تأسیس سازمان اطلاعاتی جاسوسی بود که به آن خفیه‌نویسی می‌گفتند. بدین منظور افراد بسیاری را در شهرهای مختلف گماشته بود تا اطلاعات دقیق از رشوه‌خواری و نظم عمومی و سفارت‌های خارجی در اختیار او قرار دهند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1#cite_ref-11 «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref> | از دیگر اقدامات امیرکبیر ایجاد چاپارخانه، تذکره خانه (اداره گذرنامه) و تأسیس سازمان اطلاعاتی جاسوسی بود که به آن خفیه‌نویسی می‌گفتند. بدین منظور افراد بسیاری را در شهرهای مختلف گماشته بود تا اطلاعات دقیق از رشوه‌خواری و نظم عمومی و سفارت‌های خارجی در اختیار او قرار دهند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1#cite_ref-11 «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref> | ||
=توسعه اقتصادی و صنعتی= | =توسعه اقتصادی و صنعتی= | ||
امیرکبیر در دوران کوتاه صدارت خود برای توسعه اقتصادی و صنعتی کشور تلاش‌های فراوانی کرد. او با هدف حمایت از اقتصاد ملی، کارخانه‌های قند و شکر، بلورسازی و حریربافی را در مناطق مختلف ایران تاسیس کرد. همچنین تعدادی از کارگران فنی را جهت کارآموزی و تشویق به اروپا فرستاد.<ref>شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص151.</ref> | امیرکبیر در دوران کوتاه صدارت خود برای توسعه اقتصادی و صنعتی کشور تلاش‌های فراوانی کرد. او با هدف حمایت از اقتصاد ملی، کارخانه‌های قند و شکر، بلورسازی و حریربافی را در مناطق مختلف [[ایران]] تاسیس کرد. همچنین تعدادی از کارگران فنی را جهت کارآموزی و تشویق به اروپا فرستاد.<ref>شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص151.</ref> | ||
=قتل امیرکبیر= | =قتل امیرکبیر= | ||
تلاش‌های اصلاح‌گرانه امیرکبیر و نفوذ او در تمام شئون کشور، درباریان را به هراس افکنده بود. سعایت درباریان و تلقین اطرافیان موجب شد که شاه، امیرکبیر را از صدارت برکنار کرده و به حکومت کاشان منصوب نماید. اما مخالفان امیرکبیر از تعلق‌خاطر شاه به وی اطلاع داشتند و از بیم صدارت دوباره او، در حالت مستیِ شاه، دستور قتل امیر را از او دریافت کردند. میرزا تقی‌خان امیرکبیر در 18 دی 1230ش در حمام متصل به باغ فین کاشان، به قتل رسید.<ref>شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص152-155.</ref> پیکر امیرکبیر با تلاش و پیگیری همسرش عزت‌الدوله، به کربلا حمل گردید و در کنار حرم امام حسین به خاک سپرده شد.<ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1#cite_ref-11 «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref> | تلاش‌های اصلاح‌گرانه امیرکبیر و نفوذ او در تمام شئون کشور، درباریان را به هراس افکنده بود. سعایت درباریان و تلقین اطرافیان موجب شد که شاه، امیرکبیر را از صدارت برکنار کرده و به حکومت [[کاشان]] منصوب نماید. اما مخالفان امیرکبیر از تعلق‌خاطر شاه به وی اطلاع داشتند و از بیم صدارت دوباره او، در حالت مستیِ شاه، دستور قتل امیر را از او دریافت کردند. میرزا تقی‌خان امیرکبیر در 18 [[دی]] 1230ش در حمام متصل به باغ فین کاشان، به قتل رسید.<ref>شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص152-155.</ref> پیکر امیرکبیر با تلاش و پیگیری همسرش عزت‌الدوله، به [[کربلا]] حمل گردید و در کنار حرم [[امام حسین]] به خاک سپرده شد.<ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1#cite_ref-11 «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.]</ref> | ||
=امیرکبیر و اصلاحات قضایی= | |||
برخی از مهمترین اصلاحات امیرکبیر در دیوان‌خانه‌ی بزرگ پادشاهی عبارتند از: | |||
* انتخاب حاکم شرع از طرف دیوان‌خانه. | |||
* اجرای مفاد احکام صادر از محاکم شرع پس از تأیید رسمی حکم شرعی از طرف دیوان‌خانه‌ی عدلیه. | |||
* رفع اختلافات بین اتباع بیگانه‌ی مقیم [[ایران]] فقط در صلاحیت دیوان‌خانه. | |||
* رسیدگی به دعاوی بین اشخاص نومسلمان و سایر اقلیت‌های دینی اهل کتاب در صلاحیت دیوان‌خانه‌ی بزرگ پادشاهی در [[تهران]] (و نه شعب آن در ولایات). | |||
* اداره دیوان‌خانه‌ی مرکزی در [[تهران]] زیر نظر امیر دیوان. | |||
* نصب «دیوان‌بیگ» از طرف دیوان‌خانه مرکزی با حکم مخصوص شاه جهت نظارت بر عملکرد تمام مراجع قضایی عرفی و شرعی حوزه مأموریت خود و ارسال گزارش از شیوه دادرسی والیان ایالت‌ها و حاکمان شهرهای منطقه تحت نظارت خود.<ref>امین، «امیرکبیر و اصلاحات»، 1384ش، شماره 22، ص 52-55.</ref> | |||
=پانویس= | =پانویس= | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
=منابع= | =منابع= | ||
* «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش. | * «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش. | ||
* امین، سید حسن، «امیرکبیر و اصلاحات»، تهران، حافظ، شماره 22، دی 1384ش. | |||
* انصاریان، حسین، تفسیر حکیم، قم، دارالعرفان، بی‌تا. | * انصاریان، حسین، تفسیر حکیم، قم، دارالعرفان، بی‌تا. | ||
* شمیم، علی‌اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، بهزاد، 1387ش. | * شمیم، علی‌اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، بهزاد، 1387ش. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۵۸
امیرکبیر؛ صدر اعظم ایران در آغاز دوره ناصرالدین شاه قاجار
میرزا تقی‌خان فراهانی در سال 1222ق در هزاوه فراهان از توابع اراک به دنیا آمد. نام وی محمدتقی بود اما به میرزا تقی‌خان شهرت یافت.[۱]
پدرش؛ «کربلایی قربان» در خانه میرزا عیسی، قائم‌مقام اول، آشپزی می‌کرد. میرزا تقی‌خان نیز در ابتدا شغل پدرش را ادامه داد اما از نوجوانی مورد توجه میرزابزرگ و سپس قائم‌مقام فراهانی قرار گرفت و چون از هوش و استعداد فراوانی برخوردار بود، به‌سمت منشی‌گری آن دو دست یافت.[۲] پس از مدتی به جمع مستوفی‌های امیرنظام (محمدخان زنگنه) درآمد و در سفری به سرپرستی ناصرالدین میرزا ولیعهد به روسیه رفت. جلب توجه همگان به توان‌مندی میرزا تقی‌خان در آن سفر، موجب شد که محمدشاه قاجار، طی حکمی در سال 1259ق او را در رأس هیئتی به ارزروم اعزام کند تا مناقشه ارضی پدید آمده میان ایران و عثمانی را با مذاکره، رفع کند. [۳]
پس از مرگ محمدشاه (1264ق)، ناصرالدین میرزا با درایت و همراهی میرزا تقی‌خان، که آن زمان منصب وزارت نظام آذربایجان را بر عهده داشت، از تبریز به تهران رفت. زمانی که ناصرالدین شاه به تخت پادشاهی رسید اولین کاری که انجام داد میرزا تقی‌خان را به صدراعظمی برگزید و لقب امیرکبیر را به او داد.[۴] امیرکبیر از همان آغاز صدارت مورد حمایت و اعتماد ناصرالدین شاه قرار گرفت و در سال 1265ق با عزت‌الدوله خواهر شاه ازدواج کرد. او در مدت سه سال و سه ماه از وزارت‌اش در ایران، خاستگاه تحولات مهمی در شئون سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی ایران بود که بعضی آثار آن تا امروز در کشور موجود است.[۵]
اقدامات دینی و اصلاحات مذهبی
امیرکبیر برای مذهب شیعه، حرمت بسیاری قائل بود و در ارتقاء منزلت علما کوشید. سرکوب شورش باب و از میان برداشتن فتنه بابیه که با محاکمه و اعدام سید علی‌محمد باب به پایان رسید، روابط امیرکبیر و علمای دینی را محکم کرد؛ اما از سوی دیگر، امیرکبیر بست‌نشینی علما را روشی نادرست برای مداخله در امور حکومتی می‌دانست و با آن مقابله می‌کرد. او همچنین چندین مسجد و حوزه علمیه بنا کرد که از جمله آنها مدرسه دینی شیخ عبدالحسین در بازار تهران است.[۶]
اقدامات و اصلاحات سیاسی
امیرکبیر شایسته‌سالاری را از ارکان مهم حکومت قرار داد و اصلاحات گسترده‌ای را در امور اداری کشور به عمل آورد. او با نظم بخشیدن به دستگاه سلطنت، رفتار دیوانیان و خاندان سلطنت را تحت کنترل درآورد و به‌ویژه مادر شاه و میرزا آقاخان نوری که تحت‌الحمایه دولت انگلیس بودند دست‌شان از مناقع کشور کوتاه شد. البته همین اصلاحات برخی از مهمترین افراد صاحب قدرت را با او دشمن کرد. او همچنین اقداماتی برای امنیت و پایان دادن به شورش‌ها در کشور انجام داد و با ایجاد یک سپاه منظم و مسلح توانست شورش محمدحسن‌خان سالار آصف‌الدوله را در خراسان سرکوب کند.[۷] در سیاست خارجی نیز به دوستی با دول مختلف پایبند بود اما برای کاهش نفوذ و دخالت بیگانگان (روس و انگلیس) تلاش بسیاری کرد که نتیجه آن قطع ارتباط جاسوسی اتباع داخلی برای نمایندگان خارجی بود. [۸]
اقدامات فرهنگی
از مهمترین اقدامات فرهنگی امیرکبیر تأسیس دارالفنون بود. انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه و تلاش برای ترجمه و انتشار کتب از دیگر اقدامات فرهنگی امیرکبیر بود. او همچنین محصلین زیادی را به اروپا اعزام کرد و چندین معلم اروپایی را نیز برای آموزش در مدارس ایران، به‌کار گرفت.[۹]
اقدامات اجتماعی و اطلاعاتی
از دیگر اقدامات امیرکبیر ایجاد چاپارخانه، تذکره خانه (اداره گذرنامه) و تأسیس سازمان اطلاعاتی جاسوسی بود که به آن خفیه‌نویسی می‌گفتند. بدین منظور افراد بسیاری را در شهرهای مختلف گماشته بود تا اطلاعات دقیق از رشوه‌خواری و نظم عمومی و سفارت‌های خارجی در اختیار او قرار دهند.[۱۰]
توسعه اقتصادی و صنعتی
امیرکبیر در دوران کوتاه صدارت خود برای توسعه اقتصادی و صنعتی کشور تلاش‌های فراوانی کرد. او با هدف حمایت از اقتصاد ملی، کارخانه‌های قند و شکر، بلورسازی و حریربافی را در مناطق مختلف ایران تاسیس کرد. همچنین تعدادی از کارگران فنی را جهت کارآموزی و تشویق به اروپا فرستاد.[۱۱]
قتل امیرکبیر
تلاش‌های اصلاح‌گرانه امیرکبیر و نفوذ او در تمام شئون کشور، درباریان را به هراس افکنده بود. سعایت درباریان و تلقین اطرافیان موجب شد که شاه، امیرکبیر را از صدارت برکنار کرده و به حکومت کاشان منصوب نماید. اما مخالفان امیرکبیر از تعلق‌خاطر شاه به وی اطلاع داشتند و از بیم صدارت دوباره او، در حالت مستیِ شاه، دستور قتل امیر را از او دریافت کردند. میرزا تقی‌خان امیرکبیر در 18 دی 1230ش در حمام متصل به باغ فین کاشان، به قتل رسید.[۱۲] پیکر امیرکبیر با تلاش و پیگیری همسرش عزت‌الدوله، به کربلا حمل گردید و در کنار حرم امام حسین به خاک سپرده شد.[۱۳]
امیرکبیر و اصلاحات قضایی
برخی از مهمترین اصلاحات امیرکبیر در دیوان‌خانه‌ی بزرگ پادشاهی عبارتند از:
- انتخاب حاکم شرع از طرف دیوان‌خانه.
- اجرای مفاد احکام صادر از محاکم شرع پس از تأیید رسمی حکم شرعی از طرف دیوان‌خانه‌ی عدلیه.
- رفع اختلافات بین اتباع بیگانه‌ی مقیم ایران فقط در صلاحیت دیوان‌خانه.
- رسیدگی به دعاوی بین اشخاص نومسلمان و سایر اقلیت‌های دینی اهل کتاب در صلاحیت دیوان‌خانه‌ی بزرگ پادشاهی در تهران (و نه شعب آن در ولایات).
- اداره دیوان‌خانه‌ی مرکزی در تهران زیر نظر امیر دیوان.
- نصب «دیوان‌بیگ» از طرف دیوان‌خانه مرکزی با حکم مخصوص شاه جهت نظارت بر عملکرد تمام مراجع قضایی عرفی و شرعی حوزه مأموریت خود و ارسال گزارش از شیوه دادرسی والیان ایالت‌ها و حاکمان شهرهای منطقه تحت نظارت خود.[۱۴]
پانویس
- ↑ « میزرا تقی¬خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.
- ↑ « میزرا تقی¬خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.
- ↑ ولایتی، «امیرکبیر»، در دایره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.
- ↑ ولایتی، «امیرکبیر»، در دایره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 11خرداد 1401ش.
- ↑ انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص184.
- ↑ «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.
- ↑ انصاریان، تفسیر حکیم، بی‌تا، ج6، ص185.
- ↑ شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص146.
- ↑ « میزرا تقی¬خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.
- ↑ «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.
- ↑ شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص151.
- ↑ شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، 1378ش، ص152-155.
- ↑ «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.
- ↑ امین، «امیرکبیر و اصلاحات»، 1384ش، شماره 22، ص 52-55.
منابع
- «امیرکبیر»، در سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1401ش.
- امین، سید حسن، «امیرکبیر و اصلاحات»، تهران، حافظ، شماره 22، دی 1384ش.
- انصاریان، حسین، تفسیر حکیم، قم، دارالعرفان، بی‌تا.
- شمیم، علی‌اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، بهزاد، 1387ش.
- «میزرا تقی¬خان امیرکبیر»، در سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: 21 دی 1387ش.
- ولایتی، علی‌اکبر، «امیرکبیر»، در دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 3 بهمن 1400ش.