روستای شهرستانک

روستای شهرستانک؛ روستایی تاریخی و خوش آب‌و‌هوا در استان البرز.

روستای شهرستانک با آب‌و‌هوای مطبوع و جاذبه‌های گردشگری گوناگون، از بهترین ییلاق‌های استان البرز و یکی از پنج قطب گردشگری کرج به‌شمار می‌رود.

نام‌گذاری

شهرستانک یعنی شهر کوچک؛ این نام به‌علت بزرگ و آباد بودن منطقه بر آن نهاده شده است. نام قدیم شهرستانک، «شارسونک» بوده و درۀ شهرستانک در گذشته «گذرگاه خورشید» نامیده می‌شد.

جغرافیا

موقعیت جغرافیایی: روستای شهرستانک در 55 کیلومتری شمال غربی کرج و 90 کیلومتری تهران، بین 35 درجه و 53 دقیقه و 20 ثانیه و 36 درجه و 1 دقیقه و 4 ثانیه عرض شمالی و 51 درجه و 13 دقیقه طول شرقی جای گرفته است. روستای شهرستانک از شمال به روستای «کَسیل» و از جنوب به «کَن»، «سولقان» و «امام‌زاده داوود»، از شرق به «شِکرآب» و «آهار» و از غرب به «سَرَک»، «لانیز» و «شِلنَک» می‌رسد.

رشته‌کوه: این روستا در میان رشته‌کوه‌ البرز مرکزی قرار دارد، بیشترین ارتفاع منطقه در جنوب شرق 3876 متر و کمترینِ آن 1995 متر است.

آب‌‌وهوا: شهرستانک در میان تمام نقاط کوهستانی البرز به خوش آب‌و‌هوایی معروف است، آب‌و‌هوای آن در زمستان‌، سرد و در تابستان‌، معتدل و دلپذیر است. شهرستانک به‌علت بارش نسبتاً فراوان برف و باران یکی از مناطق پرآب کرج به شمار می‌رود.

پوشش گیاهی و جانوری: گیاهانی مانند پونه، الک شورک و قارچ کوهی، ریواس در این منطقه می‌روید. از انواع گونه‌های جانوری می‌توان به روباه، شغال، خرگوش، آهو، گرگ، قوچ، میش، بزکوهی و کبک اشاره کرد.

جمعیت‌شناسی

جمعیت شهرستانک طبق آخرین سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1395ش، ۱,۳۰۷ نفر (۴۸۲ خانوار) ثبت شده است؛ اما جمعیت روستا در فصل‌های مختلف سال، تغییر می‌کند. اهالی روستای شهرستانک، مسلمان و شیعه هستند و به زبان فارسی و مازنی سخن می‌گویند.

تاریخچه

برخی پیدایش روستای شهرستانک را به‌علت وجود چشمه‌ای پرآب در آن، مربوط به چهار هزار سال قبل می‌دانند؛ برخی اسناد تاریخی موجود در آن نیز، قدمت شهرستانک را به قرن ششم باز می‌گردانند و قبرهای کشف شده اخیر در این منطقه، متعلق به زرتشتیان دانسته شده است.

معماری

هستۀ مرکزی روستا، مسجد است و خانه‌ها در اطراف مسجد به‌وجود آمده و گسترش خطی یافته است، در نهایت ساخت مدرسه در روستا نیز سبب رونق آن شده است. بافت مسکونی روستا متراکم بوده و مصالح به‌کار رفته در ساخت خانه‌های قدیمی شامل چوب، خشت، لاشۀ سنگ و گل است. انبار، تنورخانه، مطبخ، ایوان، حیاط، اتاق‌های خواب و پذیرایی، فضاهای خانه‌های شهرستانک را تشکیل می‌دهند. در ساخت خانه‌های جدید از مصالح سیمان و فولاد استفاده می‌شود؛ ویلا‌سازی نیز در روستا و اطراف آن رواج یافته است.

فرهنگ و هنر

آداب‌و‌رسوم: مردم روستا، اعیاد و سنت‌های مذهبی و ایرانی را با آداب‌ورسوم خاصی برگزار می‌کنند. برگزاری مراسم عروسی به‌صورت سنتی و محلی از مراسم‌های ویژۀ شهرستانک است.

هنر: جاجیم و شال هنر دست اهالی روستا است.

سوغات: گردو، عسل و فرآورده‌های لبنی سوغات روستا است.

اقتصاد

باغداری، به‌ویژه تولید گردو شغل اصلی مردم شهرستانک است. مردم به دامداری، تولید محصولات لبنی، کشت غلات، پرورش زنبور‌عسل، جاجیم و شال‌بافی نیز مشغول هستند.

جاذبه‌های گردشگری

مکان‌های گردشگری طبیعی و تاریخی بسیار در شهرستانک سبب جذب گردشگران زیادی شده است، مکان‌های گردشگری شامل موارد زیر است:

رودخانه و آبشار: رودخانۀ شهرستانک رودخانه‌ای پرآب از شعبه‌های رودخانۀ کرج است و از وسط روستا می‌گذرد و آب آن گوارا و خنک است.

قلعه دُزدبند: این قلعه معروف به قلعۀ دختر بر بلندای قلۀ شهرستانک قرار دارد. این قلعه سه پایه، سه اتاق و یک سقف و یک کف دارد و امروزه خرابه‌هایی از آن باقی مانده است.

کاخ ناصری: از مکان‌های گردشگری زیبا در شهرستانک، کاخ ناصری یا کاخ شهرستانک بوده که در دورۀ حکومت ناصرالدین‌شاه احداث شده است. امروزه قسمت‌های زیادی از این کاخ تخریب شده است.

کتیبۀ شهرستانک: کتیبه‌ای در ابعاد نسبتاً بزرگ در کنار کاخ ناصری قرار دارد که روی آن کنده‌کاری شده است.

تپه شِنستون: این تپه که شن‌ستون نیز نام دارد، در جنوب درۀ گل‌کیله قرار گرفته است.

درخت سرو اورس: درختی 2800 ساله که عنوان قدیمی‌ترین درخت ایران را به نام خود ثبت کرده است.

آب‌ترش شهرستانک: از آن به‌عنوان آب‌درمانی استفاده می‌شود.

مسیر دسترسی

جهت دسترسی به روستای شهرستانک چند مسیر وجود دارد:

جادۀ کرج - چالوس: از تهران به سمت کرج رفته، با طی مسیر ۴۴ کیلومتری در جادۀ چالوس و پس از عبور از روستاهای آسارا، ماهان و دَردِه، نرسیده به گَچسَر، در سمت راست جاده پس از پیچیدن در دوراهی، با طی مسیر آسفالتۀ ده کیلومتری، می‌توان به شهرستانک رسید.

آزادراه تهران - شمال: از تهران به اتوبان شیخ فضل‌الله رفته و قبل از رسیدن به آزادراه تهران-کرج، از خروجی اتوبان آزادگان شمال، خارج شده، پس از طی کردن مسیری چهل کیلومتری در آزادراه تهران-شمال، وارد جاده چالوس شده و پس از چند دقیقه خروج از سمت چپ جاده و با طی مسیر نه کیلومتری می‌توان به شهرستانک رسید.

مسیر قلۀ توچال: در این مسیر کوهنوردی، از سمت غرب توچال به سمت پایین رفته و پس از یک ساعت پیاده‌روی به قلۀ شاه‌نشین شهرستانک و از آنجا پس از طی مسافتی یک‌ونیم ساعته به شهرستانک می‌توان رسید.

امکانات رفاهی

وجود مسجد و حسینیه در روستا فرصتی برای استراحت کوتاه گردشگران فراهم کرده است. آلاچیق‌هایی نیز برای کمپ مسافران در نظر گرفته شده است. سرویس بهداشتی، مرکز بهداشت و یک بوفۀ کوچک نیز در داخل روستا وجود دارد. این روستا هتل یا اقامتگاه خاصی ندارد و جهت اسکان، باید به اقامتگاه‌ها و هتل‌های کرج، مرزن آباد و تهران رفت.

زیرساخت

خیابان‌های اصلی شهرستانک آسفالت و معابر فرعی آن خاکی، باریک و پر پیچ‌و‌خم است. روستای شهرستانک دارای سیستم آب، برق و گاز است، پس از یک آتش‌سوزی گسترده در ۱۳۷۲ش، بیشتر خانه‌های روستا در آتش سوختند و با کم شدن جمعیت، خانه‌ها متروک و مخروبه شدند. امروزه چهل خانه از خانه‌های ساکنان دائمی، بازسازی شده است.

منابع

• «بررسی روستای شهرستانک»، وب‌سایت engz، تاریخ بازدید: 2 مهر 1401ش.
• «بهترین مقصد برای گردش یک روزه در تهران»، وب‌سایت خبربان، تاریخ درج مطلب: 20 آبان 1400ش.
• «راهنمای سفر به شهرستانک»، وب‌سایت سِپنجا، تاریخ بازدید: 31 شهریور 1401ش.
• «روستای شهرستانک و قصر ناصری»، وب‌سایت iranwonders، تاریخ بازدید: 2 مهر 1401ش.
• «روستای شهرستانک»، وب‌سایت lastsecond، تاریخ بازدید: 1 مهر 1401ش.
• «روستای شهرستانک»، وب‌سایت آدرس مهارتو، تاریخ بازدید: 1 مهر 1401ش.
• «روستای شهرستانک»، وب‌سایت توریستگاه، تاریخ بازدید: 31 شهریور 1401ش.
• «روستای شهرستانک»، وب‌سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: 31 شهریور 1401ش.
• «زیرساخت‌های مجتمع تفریحی گردشگری شهرستانک فراهم شود»، وب‌سایت شبستان، تاریخ درج مطلب: 25 خرداد 1399ش.
• «شهرستانک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 31 شهریور 1401ش.
• «شهرستانک»، وب‌سایت لحظه‌آخر، تاریخ بازدید: 31 شهریور 1401ش.
• «شهرستانک»، ویکی روستا، تاریخ بازدید: 1 مهر 1401ش.
• «طرح هادی روستای شهرستانک نیازمند بازنگری است»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 18 اسفند 1388ش.
• «قلۀ شهرستانک»، وب‌سایت قله، تاریخ بازدید: 1 مهر 1401ش.
• «کهن‌ترین درخت ایران با 2800 سال سن»، وب‌سایت مانامو، تاریخ بازدید: 4 مهر 1401ش.
• «نظرات اجمالی دربارۀ شهرستانک، پیشنهادهایی برای توسعۀ آن»، اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دورۀ 1، شمارۀ 2، 1369ش.
• اسعدیان، فریده، «بررسی توان‌های محیطی منطقۀ شهرستانک در ارتباط با برنامه‌ریزی»، اطلاعات جغرافیایی، شمارۀ 50، 1383ش.
• سپهری، جعفر، «شهرستانک؛ ییلاق ملوکانه»، نشریۀ سفر، شمارۀ 57، 1395ش.
• صحرایی خانقاه، محدثه و میرخسروی، سیده سروناز، «تحلیل آثار گردشگری روستایی بر توسعۀ مناطق روستایی (مطالعۀ موردی: شهرستانک)»، اولین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط‌زیست، 1392ش.