آب‌دره
آب‌دره؛ منطقه‌ای بکر و دیدنی در شمال افغانستان.
آب‌دَرَّه (آودره)، روستایی با مناظر طبیعی زیبا و یافته‌های باستانی و کهن در شمال افغانستان است؛ سبک زندگی مردم این منطقه کاملا از شرایط محیطی آن متأثر است.
نام‌گذاری
آب‌دره به‌معنای درۀ آب است. در گذشته این دره، محل عبور یک رود بزرگ بوده که مناطق اطراف را سیراب می‌کرده است؛ اما امروزه آب کمی دارد.[۱]
تاریخچه
گورستان قدیمی روستا، تپه‌های حفاری‌‌شده و غارهای قدیمی، گویای پیشینۀ کهن سکونت انسان در منطقه آب‌دره است؛ اما اهالی فعلی روستا حدود صدسال سابقۀ سکونت در این منطقه دارند. در دوره‌های اخیر این منطقه، تحت تاثیر تحولات سانچارک بوده است و در دهۀ شصت و هفتاد شمسی، گرفتار جنگ‌های احزاب جهادی، حملات طالبان و کشمکش‌های درونی بوده و از این ناحیه آسیب زیادی دیده است.[۲]
موقعیت جغرافیایی
آب‌دره روستایی است از توابع ولسوالی گوسفندی در ولایت سرپل که در منتهی‌الیه جنوبی آن ولسوالی و بالای سر‌درۀ روستای خاسار قرار دارد. آب‌دره روستای بزرگی است که در یک درۀ بسیار بزرگ اما تنگ و دراز قرار دارد. این روستا از جنوب با آب‌کلان و باجگاه بلخاب، از غرب با آبخور، از شرق با امرخ و از شمال با خاسار ارتباط دارد.[۳]
جمعیت و اقوام
روستا از دو بخش بالا‌منطقه و پایین‌منطقه تشکیل شده است. جمعیت اصلی آب‌دره بیش از 500 خانوار است. بحران‌های محلی سبب شده است تا بخشی از جمعیت روستا به شهرهای اطراف و کشورهای مختلف دنیا مهاجرت کنند. جمعیت فعلی آب‌دره حدود سیصد خانوار تخمین زده می‌شود که نفوس تقریبی آن حدود 2000 نفر است. ساکنان آب‌دره را اقوام هزاره و سادات تشکیل می‌دهند که همه شیعه دوازده امامی هستند و به زبان فارسی صحبت می‌کنند.[۴]
اقتصاد
در گذشته به‌دلیل رونق مالداری و کشاورزی، وضعیت اقتصادی مردم آب‌دره نسبت به مناطق اطراف بهتر بود. حوادث و بحران‌های سی سال اخیر، اقتصاد مردم را از رونق انداخته است. در شرایط فعلی به‌دلیل تغییر در سبک زندگی مردم مالداری اهمیت گذشته را ندارد، اما در کل نقش مهمی در زندگی مردم آب‌دره دارد. زراعت مهم‌ترین وسیلۀ زندگی مردم آب‌دره و بیشتر دیم است؛ چون ساکنین مهارت و وسایل انتقال آب به مناطق بالادست را ندارند. گندم، جو، زغیر، هِندَو، شَمشَم، نخود و برخی دیگر از حبوبات محصول اصلی آب‌دره به شمار می‌آیند. نوع غذای مصرفی ساکنین از همین محصولات تهیه می‌شود و مردم از جهت معیشت با سختی و تنگ‌دستی مواجه هستند.[۵]
گردشگری
آب‌دره منطقه‌ای بسیار دیدنی با کوه‌ها، غارها و مناظر طبیعی بکر و دست‌نخورده است. یکی از مناظر دیدنی آن، آبشار «سنگ سوراخ» است که در مناطق اطراف شهرت دارد. منطقه دارای غارهای قدیمی، گورستان و تپه‌های باستانی است که آثار مهم تاریخی در آن‌ها وجود دارد. یک جسد مومیایی‌شده اخیراً در یکی از غارها کشف و منهدم شد. بسیاری از اشیای قدیمی به‌دست آمده در این منطقه، به‌صورت غیر‌قانونی از محل خارج شده و به قاچاقچیان فروخته می‌شود.[۶]
گیاهان
گیاهان دارویی در آب‌دره، فراوان است؛ از جمله انغوزه، بدره، زرد‌چوبه، گل‌مامورک، ترشک‌آهو و کاسنی. برخی از این گیاهان مورد استفاده اهالی است. منطقه آب‌دره در گذشته دارای درخت‌های جنگلی بوده اما امروزه روستا عاری از انواع درختان کوهی است.[۷]
حیات وحش
آب‌دره به‌دلیل کوهستانی‌بودن پناهگاه حیوانات وحشی به‌شمار می‌رفته است. پلنگ، روباه، سیاه‌گوش، گربه‌وحشی، بزجوشک، تبرغان و برخی دیگر از حیوانات در کوه‌های منطقه زندگی می‌کردند اما در این اواخر پلنگ دیده نشده و از تعداد وحوش به‌شدت کاسته شده است.[۸]
مشاهیر
از عالمان و بزرگان آب‌دره می‌توان به افرادی مانند حاج‌آخوند آب‌دره، حاج‌قیوم، آقای فاضل (تحصیل‌کرده نجف و موسس مدرسۀ علوم دینی در منطقه شَهمَرد) و سیدمحسن عادلی (استاد علوم دینی در مدارس علمیۀ مشهد) اشاره کرد.[۹]
پانویس
- ↑ میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص104، 115، 195، 196 و 299.
- ↑ 3. مصباح‌زاده، شیعیان افغانستان؛ گروه‌ها و گرفتاری‌ها، 1393ش، ص72؛ دلجو، تاریخ باستانی هزاره‌ها، 1395ش، ص232.
- ↑ 1. رهیاب (بلخی)، «آودره»، در دانشنامه هزاره، 1399ش، ص964؛ میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص104، 115، 195، 196 و 299.
- ↑ . رهیاب (بلخی)، «آودره»، در دانشنامه هزاره، 1399ش، ص964.
- ↑ . رهیاب (بلخی)، «آودره»، در دانشنامه هزاره، 1399ش، ص964.
- ↑ 6. دلجو، تاریخ باستانی هزاره‌ها، 1395ش، ص232؛ میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص104، 115، 195، 196 و 299.
- ↑ رهیاب (بلخی)، «آودره»، در دانشنامه هزاره، 1399ش، ص964.
- ↑ رهیاب (بلخی)، «آودره»، در دانشنامه هزاره، 1399ش، ص964.
- ↑ میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص104، 115، 195، 196 و 299.
منابع
- رهیاب (بلخی)، حسین، «آودره»، در دانشنامه هزاره، کابل، بنیاد دانشنامه، 1399ش.
- دلجو، عباس، تاریخ باستانی هزاره‌ها، کابل، امیری، 1395ش.
- مصباح‌زاده، سید محمد‌باقر، شیعیان افغانستان؛ گروه‌ها و گرفتاری‌ها، کابل، سعید، 1393ش.
- میرحسینی، سید علی‌نقی، سانچارک در بستر زمان، قم، اشراق، 1388ش.