انتخاب در زندگی

انتخاب در زندگی؛ تشخیص دادن و برگزیدن امری از امور مختلف در زندگی.

مفهوم‌شناسی انتخاب

انتخاب به معناى برگزیدن، گزينش، تعیین کردن، گلچین کردن، گزیدن چیزی از بین چیزهای دیگر و معین کردن کسی از میان گروهی برای کاری است. از منظر محققان، انسان، موجودي انتخاب‌گر است که تأثيرات تصميم او در زندگي گاهي دامنه‌دار و زيربناي ديگر تصميم‌هاي او مي‌شود. انتخاب‌هایِ انسان در طول عمر، بر زندگی او تأثیر به‌سزایی دارد. بسیاری از اتفاقات مختلف و تفاوت‌ها در کیفیت زندگی، نتیجۀ انتخاب‌ و تصمیم‌های گوناگون در برهه‌های مختلف زندگی است. نحوۀ زندگی افراد موفق و عادی، با انتخاب‌های آگاهانه یا ناخودآگاه ارتباط دارد. انسان در بسیاری اوقات، در حال انتخاب کردنِ یک گزینه از میان چندین گزینۀ موجود است. یکی از مهمترین انتخاب‌های انسان که در دنیا و آخرت او تأثیرگذار است، انتخاب شریک و همسفر زندگی است. همچنین انتخاب رشته، شغل، محلِ زندگی، انتخابِ دین و عقیده، از انتخاب‌های تعیین‌کننده‌ای هستند که مسیر موفقیت و شکست انسان را رقم می‌زنند. آزادی عمل و تعیین چگونه گذراندن لحظات در زندگی، به انسان سپرده شده است. ساختن لحظات و کنش و واکنش‌ها در زندگی، همراه با انتخاب است.

تحقق انتخاب

کارشناسان بر این باورند که انسان به‌‌عنوان تنها موجود دارای اختیار و ارادۀ کامل، از دوران کودکی تا هنگامۀ‌ مرگ، در دو راهی انتخاب قرار دارد. تحقق انتخاب، مسیر زندگیِ افراد را مشخص کرده و آنها را با موفقیت و یا شکست در زمینه‌های فردی، اجتماعی، مادی و معنوی مواجه می‌سازد. عوامل مختلفی از جمله فرد، جامعه، محاورات اجتماعى، تحصیلات، دقت‌هاى علمى و عملی، در تحقق یک انتخاب دخیل‌اند و برخی انتخاب‌‌ها پيچيده‌تر و خطیرتر از برخی دیگر هستند.

انتخاب در قرآن

شنیدن سخن‌ها، پیروی و انتخاب کردنِ سخن بهتر، نشانۀ خردمندی و مورد تأکید قرآن است. راه حق و باطل و مسیر هدایت و کفران را خداوند مشخص کرده و انتخاب یکی از این دو راه در اختیار انسان است و سرنوشت هر قوم و ملتی در زندگی فردی و اجتماعی به دست خود آنها رقم زده می‌شود.

انتخاب در نهج‌البلاغه

در نهج‌البلاغه، محور و مبنای انتخاب درست، دستورهای الهی و سنت نبوی است. از خداپرستان خواسته شده که در تبعیت از حق و باطل دقت کنند و از انتخاب نادرست و نتیجه آن که دوزخ است، پرهیز کنند. انتخاب دوست، نحوۀ همسرگزینی، انتخاب اقامتگاه پیش از سفر، از جمله انتخاب‌هایی است که مورد توجه نهج‌البلاغه است.

انتخاب در ادعیه

امام سجاد، انتخابِ درستِ انسان را راهنمای او به راه راست می‌داند و در صحیفۀ سجادیه، برگزیدنِ امورِ حساس و سرنوشت‌ساز زندگی، پناه بردن به صاحب اختیار اصلی و توفیقِ انتخاب درست و استعانت از رحمت الهی را در انتخاب، کارساز دانسته است.

عوامل مؤثر در انتخاب

پژوهشگران، تمرکز، آرامش درونی، آگاهی بیشتر، امکانات، علایق، عواملِ جامعه‌شناختي، روان‌شناختي، خانوادگي، اعتقادی، فرهنگی، قبیله‌ای، وجود تنوع در گزینه‌ها دوراندیشی و عبرت‌آموزی را از جمله عوامل مؤثر در انتخاب دانسته‌اند.

موانعِ انتخاب درست

کارشناسان موانع انتخاب درست را از قرار زیر معرفی کرده‌‌اند: بسندگی به شنیده‌ها، شتابزدگی، عدم مشورت، تصمیم‌گیری در شرایط نا‌مناسب، نسنجیدن میزان سود و زیان گزینۀ انتخاب شده، ناتوانی، شرايط فرهنگى جامعه و نظام تمايلات آن، تعمیم شرایط دیگران در مورد خود.

انواع انتخاب

برای انتخاب، شیوه‌های مختلفی از جمله انتخاب سود‌محور، ترس‌محور، تعصب‌محور، جهل‌محور و انتخاب از روی جو‌زدگی معرفی شده است.

انتخاب‌های ماندگار

برخی از انتخاب‌ها، سرنوشت فرد و جامعه‌ای را تغییر داده و برای همیشه در تاریخ ماندگار کرده است. به چند نمونه از این انتخاب‌های ماندگار بصورت خیلی خلاصه اشاره می‌شود:

• «حُرّ بن یزید ریاحی»، فرمانده بخشی از سپاه عبیدالله‌ بن زیاد در واقعه کربلا بود، که به سبب ندامت از اقدام خود و پیوستن به امام حسین علیه‌السلام، نزد شیعیان حرمتی خاص دارد.
• «پوریای ولی» یکی از بهترین الگوها برای جوانان در زمینه اخلاق ورزشی است. او پهلوانی است که در عصر خود پشت بسیاری از قهرمانان ورزش کشتی را به خاک مالید. او در نهایت، بر نفس خود غلبه کرد و با زمین زدن نفس خویش، اسطوره‌ای جاودانه شد.
• «محمداسماعیل رضایی و طیب حاج رضایی» که در قیام 15 خرداد سال 1342ش نقش آفرین بودند، تیرباران شدند. طیب و حاج اسماعیل از اصلی ترین عناصر قیام به ویژه در بازار محسوب می شدند. آن دو بلافاصله بعد از وقایع 15 خرداد دستگیر و زندانی شدند. نکته مهم درباره آنها، تحمل شکنجه های ساواک بود؛ هم طیب و هم حاج اسماعیل به شدت از سوی ساواک تحت فشار بودند؛ ساواک از آنها خواسته بود به دروغ اعتراف کنند برای راه اندازی قیام 15 خرداد، از انقلابیون پول گرفته اند؛ اما نه طیب و نه حاج اسماعیل تن به چنین دروغی ندادند.
• «شاهرخ ضرغام» معروف به «حرّ انقلاب»، پیش از انقلاب به جاهل مآبی و لات‌گری معروف بود. زندگی شاهرخ در غفلت و گمراهی ادامه داشت تا اینکه همزمان با آغاز انقلاب اسلامی توبه کرد و شب و روز فقط نام امام خمینی(ره) را بر زبان جاری نمود و برای این همه جوانمردی «فدایت شوم خمینی» را بر روی سینه‌اش خالکوبی کرد. در همان روزهای اول جنگ ایران و عراق از همه جلوتر پا به عرصه گذاشت. آنقدر دلاورانه جنگید که دشمنان برای سرش جایزه تعیین کردند، تا اینکه به شهادت رسید.
• «محسن حججی» ۲۱ تیر ۱۳۷۰ به دنیا آمد، در ۲۱ سالگی لباس دامادی پوشید و ۲۵ سال بیشتر نداشت که پدر شد؛ اما در ۲۶ سالگی به قهرمان شماره یک ایران تبدیل شد و مدال نمایندگی شهدا را بر گردن بریده‌اش انداخت.

منابع

• قرآن کریم
• آرنیوش، زهرا، «پوریای ولی که بود»، سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: 24 مرداد 1400ش.
• «انتخاب»، آبادیس، تاریخ بازدید: 7 تیر 1401ش.
• «انتخاب در نهج البلاغه»، امامت‌پدیا: دانشنامه امامت و ولایت، تاریخ بازدید: 9 تیر 1401ش.
• «حربن یزید ریاحی»، سایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
• «دعای 28 (دعا برای پناه بردن به خداوند)»، پایگاه استاد حسین انصاریان، تاریخ بازدید: 8 تیر 1401ش.
• «زندگی را در مسیر انتخاب قرار دهید»، سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 6 تیر 1401ش.
• «جزئیاتی از تیرباران طیب حاج رضایی و حاج اسماعیل رضایی»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: 11 آبان 1400ش.
• «سرنوشت انسان و انتخاب‌های او»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 20 مهر 1398ش.
• «شاهرخ ضرغام؛ حر انقلاب اسلامی»، سایت بولتن نیوز، تاریخ درج مطلب: 13 آذر 1390ش.
• دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، «جواني و انتخاب در گفت‌و‌گو با دکتر محسن سيفی»، ج87، معارف اسلامی، 1360ش.
• دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، «انتخاب رشته، انتخاب آينده»، قم، فصلنامه معارف اسلامی، 1391ش.
• دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، «نظريه فرآيندى بودن وضع و تأثير آن در علم اصول»، ج39، قم، فصلنامه نقد و نظر، 1373ش.
• رفیعی، ناصر، «انواع انتخاب»، پایگاه سخنرانی مذهبی ایران صدا، تاریخ بازدید: 9 تیر 1401ش.
• قربانی، حسین، «اهمیت انتخاب‌ها در زندگی ما انسان‌ها»، وبلاگ حسین قربانی، تاریخ درج طلب: ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۷ش.
• معین، محمد، فرهنگ فارسی، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 18 تیر 1401ش.
• منتظرالظهور، اکرم، «ازدواج یکی از مهمترین انتخاب‌ها در زندگی انسان است»، مجله ویستا، تاریخ بازدید: 9 تیر 1401ش.
• نبوی، جواد، «چگونه انتخاب‌های درستی داشته باشیم؟»، وب سایت توانا، تاریخ درج مطلب: 22 مهر 1399ش.
• «نگاهی به زندگی شهید محسن حججی از ولادت تا شهادت»، سایت خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: 18 مرداد 1397ش.