بهارک
بهارک؛ روستایی دیدنی در ولایت سرپل افغانستان.
بَهارَک از روستاهای دیدنی ولسوالی (شهرستان) سانچارک واقع در ولایت سرپل در شمال افغانستان است. وضعیت کوهپایه‌ای، سرسبزی و باغ‌های فراوان انگور در این روستا، بر سبک زندگی و نحوۀ استفاده مردم از محیط، حیوانات و گیاهان اثر گذاشته است.
تاریخچه
بهارک از قریه‌های قدیمی سانچارک است و تپه‌ها و قبرستان قدیمی این روستا بارها توسط مردم محل، حفاری شده است. برخی اعتقاد دارند این مناطق از زمان کیانیان مسکونی بوده است. برمکیان از اهالی همین مناطق بوده‌اند که در دولت عباسیان نفوذ زیادی داشته‌اند. این منطقه، شاهد لشکرکشی‌های امیرتیمور، چنگیزخان مغول، نادر افشار، شبیک‌خان ازبک، بابرشاه و در سال 1307ش شاهد حملات امیر حبیب‌الله کلکانی بوده است که هر کدام خسارات زیادی به منطقه وارد کرده‌اند. جنگ‌ها و تحولات پس از کودتای 1357ش، باعث آوارگی بسیاری از مردم بهارک شد.[۱]
موقعیت جغرافیایی
بهارک در جنوب‌غرب روستای فریشقان و شهر تُکزار (مرکز السوالی سانچارک)، قرار داشته و با شهر تُکزار حدود 7 کیلومتر فاصله دارد. این روستا از درۀ انگشت‌شاه آغاز شده و به روستای قِزِل‌قلعه و دوآبَه ختم می‌شود. بهارک در مسیر راهی قرار دارد که تکزار را از طریق روستای شبوکند و منطقۀ آبکلان به ولسوالی بلخاب ولایت سرپل وصل می‌کند.[۲]
جمعیت
بهارک به دو قسمت پایین و بالا تقسیم می‌شود. جمعیت اصلی روستا بیش از 400 خانوار است که بخشی از آنها در شهرهای اطراف زندگی می‌کنند. بیشتر ساکنان بهارک از قوم تاجیک و دارای مذهب حنفی هستند. حدود یک‌پنجم مردم بهارک (کمتر از صد خانوار) شیعه هستند. هر دو قوم به زبان دری صحبت می‌کنند.[۳]
اقتصاد
زراعت از مهم‌ترین مشاغل مردم بهارک است. عمدۀ زمین‌های این منطقه آبی است. آب بهارک از طریق درۀ انگشت‌شاه (یکی از مناطق دیدنی سانچارک) تأمین می‌شود. به‌دلیل عدم وجود مراتع، مالداری در بهارک رونق ندارد و گوشت یک کالای گران‌بها است. باغداری از دیگر روش‌های تأمین معیشت ساکنین بهارک است. باغ‌های انگور روستا بسیار معروف است و کشمش آن شهرت دارد. توت، زردآلو، شفتالو (هلو)، انگور، چهارمغز (گردو)، تربوز (هندوانه)، خربوزه و بادرنگ (خیار) از دیگر محصولات بهارک است. میوه، سبزی و سیفی در سبد غذایی مردم این روستا، بیش از محصولات حیوانی دیده می‌شود.[۴]
ساکنین بهارک برای نگه‌داری از محصولات باغی و مخصوصا انگور روش «کَنگینَه» را اختراع کرده‌اند. در روش کنگینه از گِل، ظرف‌های دولایه می‌سازند و آن را خشک کرده، انگور و دیگر میوه‌‌ها را داخل آن جاسازی کرده و روی آن را با گِل به‌گونه‌ای می‌بندند که هیچ راهی برای نفوذ هوا باقی نماند. سپس آن ظرف گلی را دور از نور آفتاب و بیشتر در زیرزمین می‌گذارند. به این روش حتی تا نوروز انگور و میوه را نگه‌داری می‌کنند.[۵] در بهارک زنان نیز کار می‌کنند؛ آنها بیشتر به گلیم‌بافی، قالی‌بافی، نمدبافی و بافت برخی از لوازم دیگر اشتغال دارند. در گذشته صنایع دستی در این روستا رونق زیادی داشت که علاوه بر رفع برخی از نیازهای مردم، در اقتصاد آنان نیز نقش بازی می‌کرد. در سال‌های اخیر صنایع دستی رونق گذشته را ندارد.[۶]
فرهنگ و معارف
بهارک دارای مکاتب پسرانه و دخترانه است. سطح سواد در بین نوجوانان و جوانان بالا است. تعدادی زیادی از جوانان بهارک برای کسب سواد و تحصیل به شهرها می‌روند. میان‌سالان و افراد پیر روستا بیشتر بی‌سوادند.[۷]
مراکز دینی
مساجد به‌جامانده از گذشته نشان می‌دهد که ساکنان این منطقه از قدیم به اسلام اعتقاد داشته‌اند. در حال حاضر نیز در روستا چندین مسجد وجود دارد. در بهارک، مساجد فقط محل عبادت نیستند، بلکه محل رسیدگی به امور اجتماعی، آموزشی و فرهنگی نیز هستند، برای نمونه مردم برای حل‌و‌فصل دعاوی‌شان به ملای مسجد مراجعه می‌کنند و یا مسائل کفن و دفن میت در مسجد انجام می‌شود. مراسم عید و فاتحه نیز در مسجد برگزار می‌شود. شیعیان بهارک علاوه بر چند مسجد کوچک، دو تکیه‌خانه (حسینیه) قدیمی نیز دارند. مراسم عزاداری، مخصوصا عزاداری محرم در تکیه‌خانه‌ها برگزار می‌شود. در این اواخر مردم روستا یک تکیه‌خانۀ جامع با کمک‌های مردمی ساخته‌اند. همچنین در سال 1388ش با همت مردم بهارک یک مسجد بزرگ با امکانات امروزی ساخته شده است.[۸]
گردشگری
بهارک و مناطق اطراف آن به‌دلیل داشتن آب‌و‌هوای مناسب، مناظر دیدنی دارد که در بهار و تابستان بسیار زیبا است. در زمستان برف زیادی در بهارک می‌بارد و چهرۀ روستا سفیدپوش می‌شود و در پاییز به‌دلیل وجود باغ‌های فراوان، تمام روستا زرد‌پوش شده و مناظر زیبایی خلق می‌شود. برق روستا بیشتر از طریق دستگاه‌های «سولر آفتابی» تامین می‌شود. بهارک از طریق راه روستایی خامه به مرکز ولسوالی و به روستای شبوکند وصل می‌شود.[۹]
حیوان‌شناسی
کوک (کبک)، قجیر، بودنه (بلدرچین)، بلبل، ساهره، قمری، مینا، بوم (جغد)، غليماج، کبوتر، کورزاغ، سنگ کویک، بادخورک، انواع اسب، قاطر، خر، گاو، گوسفند و بز از حیوانات اهلی و وحشی این روستا هستند. مردم این منطقه از گاوِ ماده برای تولید نسل و گرفتن شیر و از گاو نر برای شخم‌زدن زمین، کوبیدن خرمن و برخی مواقع حمل بار استفاده می‌کنند. آنها همچنین از اسب برای سواری به‌عنوان یک حیوان نجیب و نشانۀ موقعیت اجتماعی برتر و از خر و قاطر برای حمل بار استفاده می‌کنند. وجود برخی حیوانات و پرندگان کمیاب سبب شده است که منطقه همواره مورد توجه شکارچیان واقع شود.[۱۰]
گیاهان
در بهارک، کلینیک صحی (بهداشتی) وجود ندارد و مردم مجبورند برای امور صحی به مرکز ولسوالی (تکزار) مراجعه کنند. در گذشته گیاه‌درمانی از روش‌های رایج درمانی منطقه بوده است؛ اسپند، زیره، چُکری، بوغمگی، چکه، اسفناج، بدره، کوریا (پیاز)، کدو‌گگ، رسن، پودینه، لربند (شبیه گیلاس)، آلوچک، اسفرینج، مولوخش و گل‌گاوزبان از جمله گیاهان موجود در بهارک است که بسیاری از آنها به‌عنوان دارو استفاده می‌شود.[۱۱]
مشاهیر
محمد‌انور صادقی بهارکی از علمای مشهور بهارک، سال‌ها مدرس حوزه علمیۀ قم بود که در سال 1400ش در آن شهر فوت کرد. همچنین محمد‌طاهر ناصری و شیخ نقی محمدی از دیگر عالمان دینی بهارک هستند.[۱۲]
پانویس
- ↑ . میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص40؛ فهیمی، در پگاه بلخاب، 1375ش، ص43 و 93.
- ↑ . میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص91.
- ↑ . میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص43.
- ↑ میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص47.
- ↑ میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص47.
- ↑ میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص43.
- ↑ میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص42.
- ↑ میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص42.
- ↑ میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص43.
- ↑ . میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص34.
- ↑ میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص43.
- ↑ مرجعیت رمز بقا تشیع، 1374ش، ص213 و 214.
منابع
- فهیمی، عبدالرحیم، در پگاه بلخاب، تهران، حوزه هنری، 1375ش.
- میرحسینی، علی‌نقی، سانچارک در بستر زمان، قم، اشراق، 1388ش.
- مرجعیت رمز بقا تشیع، قم، جامعۀ روحانیت، 1374ش.